Даследаванні

 

1. Беларуская літаратура ў кантэксце славянскіх літаратур ХІХ–ХХ стст. / Нацыянальная акадэмія навук Беларусі; [навуковы рэдактар У. I. Мархель]. Мн: Беларуская навука, 2006.

2. Беларусы. Прамысловыя і рамесныя заняткі. Мн., 1995.

3. Беларусы / Нацыянальная акадэмія навук Беларусі. Т. 9: Антрапалогія / [Л. I. Цягака і інш.]. Мн, Беларуская навука, 2006.

4. Белоруссия и Литва. Исторические судьбы Северо–Западного края: Изд. П. Н. Батюшковым в 1890 г. кн. посвящ. церков., воен. и полит. истории Беларуси с древнейш. времен до XIX в. / Предисл. В. А. Воронин. – Мн.: Изд. центр Белорус. гос. ун–та, 2004.

5. Брэсцкая царкоўная унія (1596–2006): гісторыя i сучаснасць. зборнік навуковых артыкулаў. Брэст: БрДУ, 2006.

6. Гарэцкі М. Гісторыя беларускай літаратуры. Мн., 1992.

7. Гістарыяграфія гісторыі Беларусі канца XVIII – пачатку XX ст.: праблемы, здабыткі, перспектывы / Н. В. Анофранка і інш.; навуковы рэдактар В. В. Яноўская] Мн: Беларуская навука, 2006.

8. Государственность на Беларуси: генезис и перспективы: Сб. материалов респ. науч.–практ. конф., 30 янв. 2002 г.: В 2 ч. / Гл. ред.: И. В. Котляров и др. Брест: БрГУ, 2002.

9. Западные окраины Российской империи. М.: Новое литературное обозрение, 2006.

10. Земляков Л. Е. Религиозные процессы в Беларуси. Проблемы государственно–правовового регулирования. Мн., 2001.

11. История рабочего класса Белорусской ССР: [Исследование]: В 4–х т. Т. 1.: Рабочий класс Белоруссии в период капитализма / Редкол.: К. И. Шабуня и др. Мн.: Наука и техника, 1984.

12. Канфесіі на Беларусі канец XVIII – XX ст. Мн., 1998.

13. Карский Е. Ф. Белорусы: в 3 т. Т. 2: Язык белорусского народа, кн. 1. / [редакционный совет: Г. П. Пашков (главный редактор) и др.]. Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2006.

14. Киприанович Г. Я. Исторический очерк православия, католичества и унии в Белоруссии и Литве. Мн.: Белорусский Экзархат, 2006.

15. Коган И. Л. Этнонациональное и религиозное самоопределение белорусов / Науч. ред. Бабосов Е. М. Мн., 2002.

16. Козлов В. И. Этнос. Нация. Национализм: Сущность и проблематика. М.: Старый сад, 1999.

17. Конон В. М. Идеи гуманизма в общественно–политической и философской мысли Белоруссии (дооктябрьский период). Мн., 1977.

18. Кузнецов, Н. В. Политические партии Беларуси: от истории к современности. Мн.: НКФ «Экоперспектива», 1996.

19. Луцкевіч А. Выбраныя творы: праблемы культуры, літаратуры і мастацтва / [укладанне, прадмова, каментарый, індэкс іменаў, пераклады з польскай і нямецкай мовы Анатоля Сідарэвіча]. Мн.: Кнігазбор, 2006.

20. Лыч Л. М. Беларуская нацыя i мова. Мн., 1994.

21. Мартос А. Беларусь в исторической, государственной и церковной жизни. Мн., 1990.

22. Музыкальный театр Белорусии: дооктябрьскяй период. Мн., 1990.

23. Октябрь 1917 и судьбы политической оппозиции. Гомель, 1993. Ч. ІІ.

24. Очерки истории философской и социологической мысли Белоруссии (до 1917 г.). Мн., 1973.

25. Старостенко В. В. Свободомыслие и свобода совести в Беларуси: очерки истории: монография. Могилев: МгГУ, 2004.

26. Функ Ю. Правовое и социально–экономическое положение евреев на территории Беларуси в конце ХІХ – начале ХХ вв. // Архівы і справаводства. 1999. № 5. с. 12–18.

27. Чантурия В. А. История архитектуры Белоруссии. Мн., 1977.

28. Чантурия В. А. История архитектуры Белоруссии: Дооктябрьский период: В 2 т.т. Мн., 1985.

29. Шалькевіч В. Ф. Гісторыя палітычнай i прававой думкі Беларусі. Мн., 2002.

30. Шимукович С. Ф. Благотворительность в Беларуси в конце XIX – начале XX века: монография. Мн.: Академия управления при Президенте Республики Беларусь, 2006.

31. Шчакаціхін М. М. Нарысы з гісторыі беларускага мастацтва. Ч. 1. Мн., 1993.

32. Этнаграфія беларусаў. Гісторыяграфія, этнагенез, этнічная гісторыя. / Рэд. калегія: Бандарчык У. К., Мялешка У. І., Піліпенка М. Ф. Мн., 1985.

 

 

Спісы спецыяльнай асноўнай і дадатковай літаратуры прыкладаюцца асобна да кожнай тэмы семінараў.

 

Тэма 1. Беларускія землі ў складзе Расійскай імперыі (1772 – 1812 гг.)

 

1. Увядзенне новага адміністрацыйна–тэрытарыяльнага падзелу i арганізацыя кіравання. Змены ў судаводстве.

2. Саслоўная палітыка расійскага ўрада:

а) правы і прывілеі пануючых саслоўяў;

б) становішча розных катэгорый падатковага насельніцтва.

3. Эканамічная палітыка расійскага ўрада:

а) змены ў сельскай гаспадарцы і прамысловасці;

б) стан гарадоў;

в) унутраны і знешні гандаль.

4. Асноўныя напрамкі нацыянальнай і канфесійнай палітыкі.

 

Літаратура:

1. Августовский канал – «Terra inkognita» Беларуси / [Гродненский областной комитет природных ресурсов и охраны окружающей среды]. Гродно: [б. и], 2006.

2. Анішчанка Я. К. Беларусь у часы Кацярыны II. Мн., 1998.

3. Анішчанка Я. К. Дваранскія выбары ў Полацкім намесніцтве. // Весці АН Беларусі. 1992. № 3–4.

4. Анішчанка Я. К. Інкарпарацыя Беларусі ў Расійскую імперыю за Кацярынай II // Спадчына. 1996. № 3.

5. Анішчанка Я. К. Канфесійнае становішча ў Магілёўскай і Полацкай губерніях (70–80–е гады ХVІІІ ст.) // Весці АН Беларусі. 1994. № 4.

6. Анішчанка Я. К. Падрыхтоўка да ўвядзення рысы аседласці ў Беларусі // Весці АН Беларусі. 1993. № 1.

7. Анішчанка Я. К. Фінансавыя мерапрыемствы адміністрацыі Кацярыны II у дзяржаўных маёнтках Беларусі // Весці АН Беларусі. 1993. № 2.

8. Болбас Н. Ф. Развитие промышленности в Белоруссии (1795–1861 гг.). Мн., 1966.

9. Брэсцкая царкоўная унія (1596– 2006): гісторыя i сучаснасць. зборнік навуковых артыкулаў. Брэст: БрДУ, 2006.

10. Горбацкий А. А. Старообрядчество на белорусских землях: монография. / [науч. ред. М. П. Костюк]. Брест, БрГУ. 2004.

11. Западные окраины Российской империи. М.: Новое литературное обозрение, 2006.

12. Ільяшевіч М. Расійская палітыка на землях былога беларуска–літоўскага гаспадарства. (1772–1801 гг.). Мн., 1992 (Вільня, 1933).

13. Козловский П. Г. Магнатское хозяйство Белоруссии во второй половине XVIII в. Мн., 1974.

14. Лютая А. Э. Роль и место pемесла в процессе генезиса капитализма в Беларуси во второй половине XVIII – первой половине XIX в.: монография. Мн.: БГПУ, 2006.

15. Люты А. М., Туміловіч Г. М. Дваранства Беларусі ў перыяд разлажэння і крызісу феадалізму (канец ХVІII – першая палова XIX ст.ст.). Мн., 1991.

16. Лютый А. М. Социально–экономическое развитие городов Белоруссии в конце ХVIII – первой половине XIX в. Мн., 1987.

17. Маразевіч В. Л. Палітыка царызму на далучаных землях Беларусі ў канцы XVIII – пачатку XIX ст.ст. (на матэрыялах Магілёўшчыны) // Магілёўская даўніна. 1995.

18. Нацыянальная палiтыка расiйскага самадзяржаўя на Беларусi ў канцы ХVIII – пачатку ХIХ стагоддзяў: Зб. навук. прац. Мн.: БДПУ, 1995.

19. Романовский Н. Т. Развитие мануфактурной промышленности Белоруссии (вторая половнна ХVІІІ – первая половина XIX вв.). Мн., 1966.

20. Смяховіч М. Польская меншасць на Беларусі ў гады падзелаў Рэчы Паспалітай // Нацыянальныя меньшасці Беларусі. Кн. ІІ. Брэст; Віцебск, 1996.

21. Сцяпунін І. Р. «Па ўсеміласцівейшаму найвысачайшаму ўказу» // Веснік БДУ. Сер.4. 1987. № 2.

22. Таляронак С. В. Палітыка царызму ў адносінах да каталіцкай і ўніяцкай царквы на Беларусі (1772 – 1839 гг.) // Весці АН Беларусі. 1992. № 2.

23. Швед В. В. Заходні рэгіён Беларусі ў часы напалеонаўскіх войнаў, 1805–1815 гады. Гродна: ГрДУ, 2006.

24. Швед В. В. Паміж Польшчай і Расіяй: грамадска–палітычнае жыццё на землях Беларусі (1772–1863 гг.). Гродна: ГрДУ, 2001.

Пытанні і заданні:

1. Складзіце храналагічную табліцу змен ў мясцовым дзяржаўным кіраванні на Беларусі пасля ўваходжання яе ў склад Расійскай імперыі.

2. Вызначыце этапы ўвядзення на беларускіх землях расійскай сістэмы судовых устаноў.

3. Дакажыце, што палітыка райіскага ўрада мела саслоўны характар.

4. Якія змены адбыліся ў становішчы беларускіх гарадоў?

5. Якія фактары вызначалі канфесійную і нацыянальную палітыку урада?

 

 

Тэма 2. Вайна 1812 г. i Беларусь.

 

1. Расійска–французскія адносіны і палітычная сітуацыя ў заходніх губернях Расійскай імперыі напярэдадні вайны. Прычыны вайны.

2. Ваенныя дзеянні на тэрыторыі Беларусі летам 1812 г.

3. Палітыка французкіх улад:

а) дзейнасць Часовай камісіі урада Вялікага княства Літоўскага;

б) адносіны шляхты да напалеонаўскіх войскаў;

в) пазіцыя сялянстваі жыхароў гарадоў;

г) партызанскі рух і яго характар і эвалюцыя;

д) удзел насельніцтва Беларусі ў баявых дзеяннях.

4. Завяршэнне ваеннных дзеянняў. Характар вайны і яе вынікі для Беларусі.

Літаратура:

1. Агееў А. Р. Магілеўшчына падчас вайны 1812 г. // Магілеўская даўніна. 1995.

2. Березина, Борисов, 1812 год / [авт.–сост. Гилевич Ж. В.]. Мн.: Майнио, 2004.

3. Давыдов Д. В. Военные записки. М., 1982.

4. Корнейчик Е. М. Белорусский народ в Отечественной войне 1812 года. Мн., 1962.

5. Ліс А. Палітыка Напалеона на Беларусі. // Спадчына. 1996. № 5.

6. Літвінскі А. У плыні студзенай Бярэзіны // Беларуская мінуўшчына. 1993. № 5–6.

7. Лукашэвіч А. М. Беларусь напярэдадні i ў час вайны 1812 г.: вучэб.–метад. комплекс для студэнтаў гіст. фак. Мн.: БДУ, 2004.

8. Лютый А. Л. Социально–экономическое развитие городов Белоруссии в конце ХVІІІ – первой половине XIX в. Мн., 1987.

9. Лякин В. А. Мозырь в 1812 году: ист. хроника. Мн.: БелСоЭС «Чернобыль», 2005.

10. Ненадавец А. М. Крэпасць на Беразіне. Мн., 1993.

11. Ружанец А. Літоўска–Беларускае войска Цэсара Напалеона // Беларуская мінуўшчына. 1995. № 1.

12. Сироткин В. Г. Наполеон и Александр І: Дипломатия и разведка Наполеона и Александра І в 1801 – 1812 гг. М.: Эксмо: Алгоритм, 2003.

13. Сокольницкий М. «Исполнено по высочайшему повелению...»: Рапорт, подан. Наполеону начальником его контразведки, пол. генералом М. Сокольницким, с рекомендациями «о способах избавления Европы от влияния России...» / Сост., предисл., примеч. Яновского О. А. М., 2003.

14. Таляронак С., Блінец Л. Апошняя армія ВКЛ (1812–1814 гг) // Беларускі гістарычны часопіс. 1996. № 2.

15. Тарле Е. В. Нашествне Напалеона на Россию. 1812 г. М., 1992.

16. Троицкий Н. А. 1812 – великий год для России. М., 1988.

17. Французска–руская вайна 1812 г. Еўрапейскія дыскурсы і беларускі погляд: Матэрыялы Міжнар. навуковай канф. 29–30 лістап. 2002 г. / Отв. ред. Козак К.І., Швед В.В. Мн. БГУ 2003.

18. Швед В. В. Паміж Польшчай і Расіяй: грамадска–палітычнае жыццё на землях Беларусі (1772–1863 гг.). Гродна: ГрДУ, 2001.

19. Швед В. В., Данскіх С. У. Заходні рэгіён Беларусі ў часы напалеонаўскіх войнаў. 1805 – 1815 гады. Гродна; ГрДУ імя Янкі Купалы, 2006.

20. Швед В. Вялікае княства Літоўскае ў 1812 г. // Беларускі гістарычны часопіс. 2000. № 3.

 

Пытанні і заданні:

1. Калі і як было ўтворана Варшаўскае герцагства?

2. Чаму расійская армія была вымушана пакінуць лагер у Дрысе і змяніць план вядзення вайны?

3. Чаму польская і спаланізаваная беларуская шляхта выступілі ў падтрымку Наполеона?

4. Як у сучаснай айчыннай гістарыяграфіі разглядаецца пытанне аб партызанскім руху на Беларусі ў час вайны 1812 г.?

5. Складіце храналагічную табліцу падзей вайны 1812 г. на Беларусі.

 

 

Тэма 3. Грамадска–палітычны рух на Беларусі ў першай палове XIX ст.

 

1. Грамадска–палітычны рух на Беларусі ў пачатку ХІХ ст.ст.

а) масонства на Беларусі;

б) тайныя таварыствы вучнёўскай моладзі i ix дзейнасць;

в) дзекабрысты на Беларусі.

2. Паўстанне 1830–1831 гг. у Літве і на Беларусі.

3. Дэмакратызацыя грамадскага руху ў 30–40–х гг. ХІХ ст.:

4. Сацыяльна–саслоўны склад і характар грамадска–палітычнага руху на Беларусі ў пачатку ХІХ ст.ст.

Літаратура:

1. Восстание декабристов: Документы. Т. 19: Дела Верховного уголовного суда и Следственной комиссии / [Сост.: К. Г. Ляшенко, О. В. Эдельман. М.: Росспэн, 2001.

2. Гарбачова В. В. Паўстанне 1830–1831 гадоў на Беларусі. Мн.: Бел. дзярж. ун–т, 2001.

3. Гарбачова В. В. Удзельнікі паўстання 1830–1831 гг. на Беларусі: біябібліяграф. слоун. / [навук. рэд У. I. Haвiцкі]. Мн.: БДУ, 2004.

4. Гарбачова В. В. Удзельнікі паўстання 1830–1831 гг. на Беларусі: біябібліяграфічны слоўнік / [навуковы рэдактар У. І. Навіцкі]. Мн.: Выдавецкі цэнтр БДУ, 2006.

5. Декабристы и Белоруссия: (К 165–летию восстания декабристов): Библиогр. указ. лит. Гродно, 1990.

6. Мохнач Н. Н. Идейная борьба в Белоруссии в 30–40–е гг. XIX в. Мн., 1971.

7. Мохнач Н. Н. От просвещения к революционному демократизму: Обществ.–полит. и филос. мысль Белоруссии конца 10–х – начала 50–х гг. XIX в. Мн.: Наука и техника, 1976.

8. Нечкина М. В. Декабристы. М., 1982.

9. Русско–польские революционные связи. М.: Изд. АН СССР, 1963.

10. Сакалова М. Кансерватызм на Беларусі ў XIX ст // Беларускі гістарычны часопіс. 1997. № 1.

11. Связи революционеров России и Польши XIX – нач XX в. / Под общ. ред. В.А.Дьякова, И.С.Миллера и Л.А.Обушенковой. М.: «Наука», 1968.

12. Смирнов А. Ф. Революционные связи народов России и Польши 30–60 гг. XIX в. М. Соцэкгиз, 1962.

13. Смірноў А. Франц Савіч. З гісторыі беларуска – польскіх рэвалюцыйных сувязей 30 – 40 гадоў XIX стагоддзя. Мн.: ДВБ, 1961.

14. Таляронак С. В. Грамадска–палiтычны рух на Беларусi (канец XVIII – 30–я гг. XIX ст.): Зб. навук. арт. Мн.: Ін–т сац.–паліт. даслед. пры Прэзідэнте Рэсп. Беларусь, 1998.

15. Таляронак С. В. Тайнае вучнеўскае таварыства «Заране» // Беларускі гістарычны часопіс. 1995. № 3.

16. Таляронак С. В. Тайныя таварыствы ў Літве і на Беларусі ў канцы ХVIII ст. // Весці АН Беларусі. 1992. № 5–6.

17. Тарасаў К. Памяць пра легенды: Постаці беларускай мінуўшчыны. Мн., 1990.

18. Шавель А. Нерэалізаваныя магчымасці (у 160–ю гадавіну паўстання 1831 г.) // Крыніца. 1991. № 2.

19. Шалькевіч Б. Ф. Общественно–политическая мысль Беларуси конца 18 – 60 гг. XIX в. // Веснік Беларускага дзяржаўнага універсітэта. Сер. 3. Гісторыя. Філасофія. Паліталогія. Сацыялогія. Эканоміка. Права. 1997. № 1. С. 8–11.

20. Швед В. В. Паміж Польшчай і Расіяй: грамадска–палітычнае жыццё на землях Беларусі (1772 – 1863 гг.). Гродна: ГрДУ, 2001.

21. Швед В. З дзекабрыстамі праз Беларусь // Беларусь. 1990. № 12.

 

Пытанні і заданні:

1. Падрыхтуйце даклад аб гісторыі масонства: а) у Заходняй Еўропе; б) у Расіі.

2. Успомніце гісторыю ўзнікнення арганізацый дзекабрістаў. Якой была іх праграма па нацыянальнаму пытанню?

3. Успомніце рашэнні Венскага Кангрэса аб Польшы. Якая частка польскіх зямель была передадзена Расіі? Як яна стала называцца, якія правы атрымала?

4. З дапамогай падручнікаў і даведачнай літаратуры ўспомніце, якія палітычныя падзеі адбываліся ў Заходняй Еўропе ў 30 – 40–я гг. 19 ст.? Якое ўздзеянне яны аказалі на грамадска–палітычны рух у Беларусі?

Тэма 4. Палітыка царызму на Беларусі ў першай палове ХІХ ст.

 

1. Палітыка царскага ўрада на Беларусі ў 1813 – 1830 гг.:

а) сялянскае пытанне;

б) ваенныя пасяленні;

в) канфесіная палітыка.

2. Палітыка царскага ўрада ў заходніх губернях у 30–50–я гг. XIX ст.:

а) палітыка ў адносінах да шляхты;

б) мерапрыемства у адносінах да каталіцкага духавенства і уніяцкай царквы;

в) увядзенне агульнарасійскага заканадаўства;

г) спробы рэфармавання аграрных адносін.

3. Вынікі і наступствы ўрадавай палітыкі на Беларусі ў першай палове XIX ст.

 

Літаратура:

1. Брэсцкая царкоўная унія (1596– 2006): гісторыя i сучаснасць. зборнік навуковых артыкулаў. Брэст: БрДУ, 2006.

2. Дякин В. С. Национальный вопрос во внутренней политике царизма (XIX в.) // Вопросы истории № 9. 1995. С. 130–142.

3. Загорульская С. Проведение реформы Киселёва в Белоруссии (40–50–е гт. XIX в.) // Веснік БДУ. Сер. 3. 1987. № 1.

4. Западные окраины Российской империи. М.: Новое литературное обозрение, 2006.

5. Касмылёў В. Шляхецкая годнасць – за тры рублі серабром: Адносіны да шляхецкага саслоўя ў п.п. 19 ст. // Беларуская мінуўшчына. 1998. № 1.

6. Катков М. Н. 1863 год. Собрание статей по польскому вопросу, помещавшихся в «Московских ведомостях», «Русском вестнике» и «Современной летописи». Вып. 1; Вып. 2. М.: Универс. тип., 1887.

7. Маразевіч В. Л. Палітыка царызму на далучаных землях Беларусі ў канцы ХVIII – пачатку XIX ст.ст. (на прыкладзе Магілеўшчыны) // Магілеуская даўніна. 1995.

8. Миндлин А. Б. Правительственные комитеты, комиссии и совещания по еврейскому вопросу в России в XIX – начале XX века // Вопросы истории. 2000. № 8. с. 43–61.

9. Морозова С. В. Уніяцкая царква ў этнакультурным развіцці Беларусі (1596 – 1839 гады). Гродна: ГрДУ, 2001.

10. Нацыянальная палiтыка расiйскага самадзяржаўя на Беларусi ў канцы ХVIII – пачатку ХIХ стагоддзяў: Зб. навук. прац. Мн.: БДПУ, 1995.

11. Панюціч В. Рэформы дзяржаўных сялян Беларусі (канец 50–х–70–я гг. XIX ст.) // Беларускі гістарычны часопіс. 1996. № 3.

12. Радзюк Ф. Канфіскацыя прыватнай уласнасці ў Беларусі ў канцы 18 – першай трэці 19 ст. // Беларускі гістарычны часопіс. 2002. № 6.

13. Рессин Г. Закон и вечность. Царская политика в еврейском вопросе. // Родина. Российский исторический иллюстрированный журнал. Специальный выпуск. Евреи в России. 2002. № 4–5. С. 77 – 83.

14. Смяховіч М. Узаемаадносіны самадзяржаўя з каталіцкай царквой на Беларусі (1772 – 1867 гг.) // Беларускі гістарычны часопіс. 1995. № 1.

15. Таляронак С. В. Нацыянальна–рэлiгiйны i сацыяльны склад насельнiцтва Беларусi. Палiтыка царызму ў Беларусi (канец ХVIII – пачатак ХIХ ст.): У дапамогу выкладчыку гісторыі. Мн.: ІСПД, 1999.

16. Таляронак С. В. Палітыка царызму ў адносінах да каталіцкай і уніяцкай царквы на Беларусі (1772 – 1839 гг.) // Весці АН Беларусі. 1992. № 2.

17. Токць С. М. Дзяржаўны апарат царызму у Беларусі у 30–50–я гг. 19 ст. // Весці АН Беларусі. 1996. № 2.

18. Филатова Е. Н. Конфессиональная политика царского правительства в Беларуси, 1772–1860 гг. / [научный редактор В. В. Яновская]. Мн.: Белорусская наука, 2006.

19. Філатава А. Нацыянальнае пытанне і палітыка царскага ўрада ў Беларусі (канец 18 – п.п. 19 ст.). // Беларускі гістарычны агляд. 2000. № 7.

20.Шаўкапляс В. Асаблівасці арганізацыі мясцовых органаў кіравання і суда ў канцы 18 – пач. 19 ст. // Весці АН Беларусі. 1972. № 2.

21. Шаўкапляс В. Павятовыя земскія суды ў Беларусі (1796 – 1831 гг.) // Веснік БДУ. 1975. № 1.

 

Пытанні і заданні:

1. Абапіраючыся на веды з курсу гісторыі Расіі складзіце характерыстыку палітыкі Аляксандра І у перыяд з 1815 па 1825 гг.

2. Для чаго быў створаны Камітэт па справах заходніх губерняў? Ці дасягнула дзейнасць Камітэта па справах заходніх губерняў пастаўленых мэт?

3. Прааналізуйце прыведзенае ў зборніку «Беларусь у эпоху феадалізму» (Мн., 1979. – Т. 4) дакументы № № 20, 22, 23, 28, 30, 32, 35, 36, 38, 39, 40, 41. Зрабіце высновы аб мэтах і характары палітыкі ўрада ў пачатку 30–х гг. XIX ст. на Беларусі.

4. Абапіраючыся на вучэбную і навуковую літаратуру, а таксама на лекцыйны матэр`ял, складзіце храналагічную табліцу мерапрыемстваў расійскага ўраду ў дачынені беларускіх зямель за першую палову XIX ст.

5. Складзіце храналагічную табліцу канфесійнай палітыкі расійскага ўраду на Беларусі з канца ХVIII да сярэдзіны XIX ст.ст.

Тэма 5. Сацыяльна–эканамічнае развіццё Беларусі
ў першай палове ХІХ ст.

 

1. Сельская гаспадарка:

а) землеўладанне і гаспадарка памешчыкаў:

– развіццё таварнай вытворчасці;

– пачатак спецыялізацыі.

б) сялянская гаспадарка:

– становішча, павіннасці сялян і ўзмацненне феадальнай эксплуатацыі;

– прамысловая дзейнасць сялян.

2. Структура і формы арганізацыі прамысловай вытворчасці на Беларусі:

а) развіццё рамяства;

б) мануфактурная вытворчасць;

в) пачатак прамысловага перавароту.

3. Гандаль і развіццё шляхоў зносін.

4. Гарады Беларусі: эканамічнае становішча і структура насельніцтва.

5. Сацыяльная структура грамадства і становішча асноўных груп насельніцтва.

6. Асаблівасці разлажэння феадальна–прыгонніцкага ладу і фарміравання капіталістычных адносін на Беларусі.

 

Літаратура:

1. Болбас М. Ф. Развитие промышленности в Белоруссии (1795–1861 гг.). Мн., 1966.

2. Загорульская С. Проведение реформы Киселёва в Белоруссии (40–50–е гт. XIX в.) // Веснік БДУ. Сер. 3. 1987. № 1.

3. Лютая А. Э. Роль и место pемесла в процессе генезиса капитализма в Беларуси во второй половине XVIII – первой половине XIX в.: монография. Мн.: БГПУ, 2006.

4. Люты А. М., Туміловіч Р. М. Дваранства Беларусі ў перыяд разлажэння і крызісу феадалізму (канец ХVIII – першая палова XIX ст.ст.). Мн., 1991.

5. Лютый А. М. Социально–экономическое развитие городов Белоруссии в конце XVIII – первой половине XIX в. Мн., 1987.

6. Панюціч В. Рэформы дзяржаўных сялян Беларусі (канец 50–х–70–я гг. XIX ст.) // Беларускі гістарычны часопіс. 1996. № 3.

7. Романовский В. П. Развитие мануфактурной промышленности Белоруссии (вторая половина ХVIII – первая половина XIX в.). Мн., 1966.

8. Сосна У. Дзяржаўныя сяляне на Беларусі ў канцы XVIII – першай трэці XIX стст. // Беларускі гістарычны часопіс. 1996. № 2.

9. Таляронак С. В. Нацыянальна–рэлiгiйны i сацыяльны склад насельнiцтва Беларусi. Палiтыка царызму ў Беларусi (канец ХVIII – пачатак ХIХ ст.): У дапамогу выкладчыку гісторыі. Мн.: ІСПД, 1999.

10. Туміловіч Г. Дваранства на Беларусі ў канцы ХVIII – першай палове XIX ст.ст. // Беларускі гістарычны часопіс. 1997. № 4.

11. Чепко В.В. Классовая борьба в белорусской деревне в первой половнне XIX в. Мн., 1972.

12. Чепко В.В. Сельское хозяйство Белоруссии в первой половине XIX в. Мн., 1966.

 

Пытанні і заданні:

1. Успомніце, у якім стане знаходзіліся аграрныя адносіны на беларускіх землях Рэчы Паспалітай.

2. Калі было адменена прыгоннае права ў краінах Заходняй Еўропы, у Польшчы, у Эстоніі?

3. Вызначце фактары росту таварнасці памешчыцкай гаспадаркі на Беларусі ў першай палове XIX ст. Прывядзіце прыклады.

4. Вызначце рысы, якія сведчылі аб паступовым развіцці капіталізму ў сельскай гаспадарцы Беларусі.

5. Растулмачце паняцце «прамысловая рэвалюцыя». Калі і ў якіх краінах яна пачалася?

6. Чым тулмачыцца пераважнае развіццё лёгкай прамысловасці на Беларусі?

7. Растулмачце, чаму ў пачатку XIX ст. у гарадах Беларусі была нязначная колькасць гнасельніцтва. Чым быў выкліканы яго рост у 30–50–я гг.?

8. Складзіце характэрыстыку саслоўнага і этнаканфесійнага складу гарадского насельніцтва Беларусі ў першай палове XIX ст.

9. Дайце тулмачэнне, чаму гарадская прамысловасць аказалася няздольнай да канкурэнцыі з вотчынай?

10. Якія новыя з`явы ў эканамічным жыцці Беларусі з`явіліся ў першай палове XIX ст.. Якія задачы яны ставілі на парадак дня?

 

 

Тэма 6. Культура Беларусі ў канцы XVIII – першай палове ХІХ ст.

 

1. Асветніцтва: своеасаблівасць i супярэчлівасць гэтай эпохі на Беларусі:

а) ідэі Асветніцтва ў літаратуры, філасоўскай, грамадскай і навуковай думцы;

б) фізіякраты;

в) мецэнацтва;

г) друк, першыя газеты.

2. Развіцце школьнай справы і адукацыі.

а) стварэнне і дзейнасць пачатковых і сярэдніх навучальных устаноў;

б) Віленскі ўніверсітэт, іншыя вышэйшыя навучальныя ўстановы;

в) прафесійная адукацыя.

3. Навуковае вывучэнне Беларусі. Развіццё навуковых ведаў.

4. Мастацкая культура на Беларусі ў першай палове ХІХ ст.:

а) станаўленне новай беларускай літаратуры. Ананімная паэзія.

б)тэатральнае і музычнае мастацтва.

в) архітэктура і горадабудаўніцтва на Беларусі.

г) выяўленчае і дэкаратыўна–прыкладное мастацтва.

5. Вусная народная творчасць і народнае мастацтва.

6. Уклад выхадцаў з Беларусі ў развіццё навукі і культуры іншых народаў. Уплыў польскай i рускай культур на культуру беларускага народа.

Літаратура:

1. Агінскі М. К. Мая біяграфія. // Спадчына. 1998.

2. Бабовіч А. З гісторыі Гомельскага парку. // Беларускі гістарычны часопіс. 1997. № 4.

3. Баранава А. Да пытання да гісторыі адукацыі яўрэяў ў Беларусі ў XIX – XX ст // Беларусіка. Кн. 4. Яўрэйская культура Беларусі і яе ўзаемадзеянне з беларускай і іншымі культурамі…/ Рэд. В. Рагойша і інш. Мн.: Навука і Тэхніка, 1995. С. 77 – 81.

4. Барока ў беларускай культуры i мастацтве / [навук. рэд. В. Ф. Шматаў]. 3–е выд. Мн.: Бел. навука, 2005.

5. Барышев Г. И. Театральная культура Белоруссии XVIII века. Мн., 1992.

6. Березкнна Н. Ю. Роль печати в распространении научных знаннй в Белоруссии. 1861–1917. Мн., 1978.

7. Бригадин П. И., Лукашевич А. М. Военная школа в Беларуси, XVIII – первая четверть XIX в. Мн.: Изд. центр БГУ, 2004.

8. Дадзіёмава В. У. Музычная культура Беларусі XVІІІ стагоддзя: гіст.–тэарэт. даслед. / [навук. рэдактар I. Дз. Назіна]. Выд. 2–е, перапрац. Мн.: БДАМ. 2004.

9. Дробаў Л. М. Беларускія мастакі XIX ст. Мн., 1974.

10. Дробов Л. Живопись Белоруссии ХІХ – начала XX в. Мн., 1974.

11. Еўдакімава А. З вопыту падрыхтоўкі настаўнікаў для Беларусі (XIX ст.) // Беларускі гістарычны часопіс. 1997. № 1.

12. Жук В. И. Декоративно–прикладное искусство Беларуси XVIII – XX вв.: становление и тенденции развития. Минск: Белорусская наука, 2006.

13. Іканапіс Зяходняга Палесся XVI–XIX ст.ст. / [Навук. рэд. В. Ф. Шматаў]. 2–е выд. Мн.: Бел навука, 2005.

14. Каханоўскі Т. А., Каханоўскі А. Г. Руплівец нашай старосветчыны Яўстах Тышкевіч. Мн., 1992.

15. Коган И. Л. Этнонациональное и религиозное самоопределение белорусов / Науч. ред. Бабосов Е. М. Мн., 2002.

16. Конан У. М., Шахматаў Б. М. З гісторыі перыядычнага друку ў Мінску // Весці АН Беларусі. 1967. № 3.

17. Косцераў А. Адукацыйная палітыка Расійскага ўраду ў Магілёве ў канцы XVIII – пачатку XIX стст. // Магілёўская даўніна. 1995.

18. Лойка А. Адам Міцкевіч і беларуская літаратура. Мн., 1959.

19. Локотко А. И. Архитектурное наследие Беларуси (развитие традиций, охрана и реставрация). Мн.: Право и экономика, 2004.

20. Локотко А. И. Историко–культурные ландшафты Беларуси. Мн.: Белорусская наука, 2006.

21. Лукашэвіч А. Ваенная школа Расійскай імперыі (ХVIII – першая палова XIX ст.ст.) // Беларускі гістарычны часопіс. 1998.

22. Луцкевіч Л. Істота літаратуры і яе грамадскае значэнне // Беларусь. 1993. № 8–9.

23. Ляскоў А. Прававыя і палітычныя погляды Георгія Каніскага // Беларускі гістарычны часопіс. 1998. № 3.

24. Мазуркевич В. П. Народное образование на территории Белоруссии в XVI–XX вв. (до октября 1917 г.): исторический очерк. Мн.: БИТУ, 2006.

25. Мальдзіс А. У. Падарожжа ў XIX стагоддзе. З гісторыі беларускай літаратуры, мастацтва, культуры. Мн., 1969.

26. Мілаш Ч. Адам Міцкевіч – жыд, паляк, летувіс, беларус... // Наша Ніва. 1991. № 4.

27. Морозов В. Ф. История архитектуры Беларуси. Эпоха классицизма: учебное пособие для студентов специальности «Архитектура» учреждений, обеспечивающих получение высшего образования. Мн.: БНТУ, 2006.

28. Морозова С. В. Уніяцкая царква ў этнакультурным развіцці Беларусі (1596 – 1839 гады). Гродна: ГрДУ, 2001.

29. Мохнач Н. Н. Общественно – политическая и этическая мысль Белоруссии начала XIX в. Мн.: Наука и техника, 1985.

30. Мохнач Н. Н. От просвещения к революционному демократизму: Обществ. – полит. и филос. мысль Белоруссии конца 10–х – начала 50–х гг. XIX в. Мн.: Наука и техника, 1976.

31. Несцярчук Л. М. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны Х–ХХ стагоддзяў: (Гісторыя, стан, перспектывы). Выд. 2–е, дап. Мн.: БЕЛТА, 2005.

32. Новік Н. З гісторыі прафесійнай адукацыі на Беларусі // Беларускі гістарычны часопіс. 1998. № 2.

33. Падліпскі А. Летапісец Віцебшчыны. Мн., 1993.

34. Парашкоў С. А. Адукацыя і асвета Беларусі пасля далучэння яе да Расійскай імперыі (ХVIII – першая палова XIX ст.ст.). Магілёў, 1998.

35. Пічэта У. І. Пытанне аб вышэйшай школе на Беларусі ў мінулым. Мн., 1991.

36. Тарасаў С. Памяць пра легенды. Айчына дум маіх. Мн., 1990.

37. Чарняўская Т. Архітэктура Магілева. Мн., 1973.

38. Шляхам гадоў. Гісторыка–літаратурны зборнік. Мн., 1990.

 

Пытанні і заданні:

1. Якія фактары аказвалі ўплыў на культурнае развіццё Беларусі ў першай палове XIX ст.?

2. Якую ролю ў сістэме адукацыі адыграў Віленскі універсітэт?

3. Якія погляды на Беларусь існавалі ў польскіх і рускіх навукоўцаў у першай палове XIX ст.?

4. Чаму і калі выйшла з ужытку старабеларуская мова? Калі пачалося станаўленне новай беларускай літаратуры? У чым асаблівасці гэтага працэса?

5. Складзіце спіс прадстаўнікоў беларускай плыні у польскай краёвай літаратуры. Зрабіце кароткі агляд іх творчасці.

6. Якія накірункі і жанры былі папулярны ў мастацтве ў першай палове XIX ст.? Як яны былі прадстаўлены ў мастацтве Беларусі?

 

 

Тэма 7. Адмена прыгоннага права ў Беларусі.

 

1. Абвастрэнне сацыяльна–эканамічнай і палітычнай сітуацыі ў Расійскай імперыі ў сярэдзіне ХІХ ст. Асаблівасці праяўлення ў Беларусі.

2. Падрыхтоўка сялянскай рэформы ў Беларусі.

3. Рэалізацыя сялянскай рэформы:

а) агульныя прынцыпы і палажэння рэформы;

б) спецыфіка мясцовых «Палажэнняў» для беларускіх губерняў, унясенне змен у 1863 годзе;

в) рух сялян Беларусі ў 1861 – 1862 гг.

4. Змены ў становішчы дзяржаўзных сялян і іншых катэгорый сельскага насельніцтва.

5. Характар, вынікі і гістарычнае значэнне аграрнай рэформы.

 

Літаратура:

1. Бейлькін Х. Аграрная рэформа 1861 г. у Беларусі і яе асаблівасці // Беларускі гістарычны часопіс. 2001. № 1.

2. Калюта В. Крестьянский вопрос и земельная реформа 1861 г. в Западной Беларуси // Веснік гродненскага дзяржаўнага ун–та. Серыя 1. Гісторыя. 2000. № 2.

3. Панюціч В.П. Рэформы дзяржаўных сялян Беларусі (канец 50–х – 70–я гг. ХІХ ст.) // Беларускі гістарычны часопіс. 1996. № 3.

4. Рэберт Н. Адмена прыгоннага права ў Беларусі // Беларускі гістарычны часопіс. 2002. № 5.

5. Улащик Н. Предпосылки крестьянской реформы 1861 г. в Литве и Западной Белоруссии. Мн., 1965.

6. Фридман М. Б. Отмена крепостного права в Белоруссии. Мн., 1958.

7. Чэпа Н. Б. Рэформа 1861 г. і зямельныя надзелы беларускіх сялян // Веснік БДУ. Сер. 3. 1989. № 3.

 

Пытанні і заданні:

1. Растулмачце, чаму ўрад вырашыў пачаць падрыхтоўку сялянскай рэформы з заходніх беларускіх і літоўскіх губерняў?

2. Якую ролю адыграла дзяржава ў правядзенні рэформы 1861 г.?

3. Якія установы рыхтавалі рэформу на Беларусі? Якім быў іх склад?

4. Складзіце храналагічную табліцу падрыхтоўкі і правядзення сялянскай рэформы на Беларусі.

5. Як змянілася становішча памешчыкаў і сялян Беларусі у выніку рэформы 1861 г.?

 

 

Тэма 8. Паўстанне 1863 г. у Беларусі.

 

1. Прычыны, ідэалагічная і матэрыяльная падрыхтоўка паўстання. Склад і мэты асноўных плыняў паўстання.

2. Пачатак і ход паўстання ў Польшчы і на Беларусі.

3. Меры царскай адміністрацыі ў сувязі з паўстаннем.

4. Прычыны паражэння паўстання, яго характар.

 

Літаратура:

1. Біч М. Нацыянальнае і аграрнае пытанне ў час паўстання 1863 – 1864 гг. // Беларускі гістарычны часопіс. 1993. № 3.

2. Восстание 1863 г. и русско–польские революционные связи 60–х годов:. Сб. ст. и материалов / Под ред. В. Д. Королюка и др. М. Изд–во АН СССР, 1960.

3. Восстание в Литве и Белоруссии 1863–1864 гг.: Сб. документов. М.; Вроцлав: Наука, 1965.

4. Грыгор’ева В. Каталіцкае і праваслаўнае духавенства ў паўстанні 1863 г. // Беларускі гістарычны часопіс. 1993. № 3.

5. Дарашчонак П. Беларуская аўтаномія ў друку часоў паўстання 1863 г. // Веснік БДУ. 1999. № 2.

6. К. Калиновский: из печатного и рукописного наследия: Сборник. Мн.: Беларусь, 1988.

7. Каліноускі Кастусь: За нашую вольнасць: Творы, дакументы / Навук. рэд. Я. Янушкевіч Мн., 1999.

8. Кастусь Каліноўскі (1838–1864): Материалы респ. науч. конф., посвящ. 150–летию со дня рождения выдающегося бел. революционера–демократа и мыслителя К. Калиновского / [Сост. Я. И. Мараш. Гродно, 1988.

9. Кастусь Каліноўскі: Бібліягр. паказ. Мн.: БДУ, 2000.

10. Кісялёў Г. В. На пераломе дзвюх эпох: Паўстанне 1863 г. на Міншчыне. Мн.: Полымя, 1990.

11. Миско М. В. Польское восстание 1863 года. М.: Изд. АН СССР, 1962.

12. Паўстанне 1863 года і яго гістарычнае значэнне: Матэрыялы міжнар. навук. канф., 10–11 кастр. 2003 г. Брэст: Лаўроў, 2004.

13. Повстанческое движение в Гродненской губернии 1863–1864 гг. Сб. документов и материалов. / [составители; Т. Ю. Афанасьева и др.; под редакцией Д. В. Карева]. Брест: Академия, 2006.

14. Показания и записки о польском восстании 1863 года Оскара Авейде. М. Изд–во АН СССР, 1961.

15. Ревуненков В. Г. Польское восстание 1863 года и европейская дипломатия. Л. ЛГУ, 1957.

16. Русско–польские революционные связи: Восстание 1863 года. Материалы и документы. Том 1. М.: Изд. АН СССР, 1963.

17. Русско–польские революционные связи: Восстание 1863 года. Материалы и документы. Том 2. М.: Изд. АН СССР, 1963.

18. Смалянчук А. К. Каліноўскі ў польскай гістарычнай традыцыі // Спадчына. 1998. № 2.

19. Смалянчук А. Ф. Паміж краёвасцю i нацыянальнай ідэяй. Польскі рух на беларускіх i літоўскіх землях, 1864 – лют. 1917 г. 2–е выд., дапрац. СПб.: Неус. прясцяг, 2004.

20. Смирнов А. П. Кастусь Калиновский. М. Соцэкгиз, 1959.

21. Смирнов А. П. Кастусь Калиновский. Мн.: Соцэкгиз, 1963.

22. Смирнов А. Ф. Восстание 1863 года в Литве и Белоруссии. М. Изд. АН СССР, 1963.

23. Смирнов А. Ф. Революционные связи народов России и Польши 30–60 гг. ХІХ в. М.: Соцэкгиз, 1962.

24. Смірноў А. П. Кастусь Каліноўскі ў паўстанні 1863 г. Мн., 1959.

25. Шалькевич В. Д. Кастусь Калиновский: Страницы биографии. Мн.: Университетское, 1988.

26. Шалькевіч Б. Ф. Общественно–политическая мысль Беларуси конца 18 – 60 гг. 19 в. // Веснік Беларускага дзяржаўнага універсітэта – Сер. 3. Гісторыя. Філасофія. Паліталогія. Сацыялогія. Эканоміка. Права. 1997. № 1. С. 8 – 11.

27. Щеглов Г. Э. 1863–й. Забытые страницы. Мн., 2005.

 

 

Пытанні і заданні:

1. Якія рэвалюцыйныя і вызваленчыя рухі аказалі ўздзеянне на падрыхтоўку паўстання 1863 г.?

2. Параўнайце праграмы паўстанняў 1830–31 гг. і 1863 г.. Што ў іх агульнага, чым яны адрозніваліся?

3. Прааналізуйце дакументы № 14 і 15 (Хрестоматия по истории Белоруссии. С древнейших времен до 1917 г. – С. 267 – 289). Якія высновы можна зрабіць аб сацыяльным складзе паўстанцаў? Аб адносінах сялян да ніх? Растулмачце свае разважанні.

4. Зрабіце храналагічную табліцу паўстання 1863 г. на Беларусі.

5. Якія вынікі паўстання 1863 г. для Беларусі?

 

 

Тэма 9. Палітыка царскага урада на Беларусі ў 60–90–я гг. ХІХ ст.: рэформы і контррэформы.

 

1. Мерапрыемствы урада па ліквідацыі наступстваў паўстання 1863 г.на беларускіх землях. Барацьба з польскім уплывам.

2. Асаблівасці правядзення рэформ 60–70–х гг. на Беларусі, іх значэнне.

3. Эканамічная, саслоўная і нацыянальная палітыка урада ў 70 – 90 я гг. ХІХ ст. Асаблівасці контррэформ на Беларусі.

 

Літаратура:

1. Гармиза В. В. Подготовка земской реформы 1864 г. М., 1957.

2. Грибко И. П. Из истории городского общественного управления на территории Беларуси (конец 19 – нач. 20 вв.) // Веснік БГУ. 1996. № 1.

3. Гронский А. Д. Борьба против политического движения на территории Беларуси во второй четверти ХIX – начале ХХ в. // Исторический поиск Беларуси: альманах / сост. А.Ю. Бендин. Мн.: Экономпресс, 2006.

4. Грыбко І. Выбары ў гарадскія думы ў Беларусі ў другой палове 70 – пач. 90–х гг. ХІХ ст. // Беларускі гістарычны часопіс. 2002. № 6.

5. Грыгор'ева В. В. Каталіцкая царква на Беларусі ў другой палове XIX – пачатку XX ст. // Гістарычная навука і гістарычная адукацыя ў Рэспубліке Беларусь (Новыя канцэпцыі і падыходы): У 2–х ч.ч. Ч.1. Гісторыя Беларусі. Мн.: Універсітэцкае, 1994.

6. Дякин В. С. Национальный вопрос во внутренней политике царизма (XIX в.) // Вопросы истории № 9. 1995. С. 130–142.

7. Жытко А. Палітыка самадзяржаўя па абмежаванню землеуладання дваран–католікаў на Беларусі (1861 – 1914 гг.) // Гісторыя: праблемы выкладання. 1997. № 1.

8. Забаўскі М. М, Рацько А. Ф. Буржуазныя рэформы у Беларусі у другой палове XIX – пачатку XX ст.: вучэб.–метад. дапам. [для студэнтаў ВНУ]. Мн. БДПУ, 2004.

9. Западные окраины Российской империи. М.: Новое литературное обозрение, 2006.

10. Миндлин А. Б. Правительственные комитеты, комиссии и совещания по еврейскому вопросу в России в XIX – начале XX века // Вопросы истории. 2000. № 8. с. 43–61.

11. Рессин Г. Закон и вечность. Царская политика в еврейском вопросе. // Родина. Российский исторический иллюстрированный журнал. Специальный выпуск. Евреи в России. 2002. № 4–5. С. 77–83.

12. Сакалова М. Кансерватызм на Беларусі ў ХІХ ст. // Беларускі гістарычны часопіс. 1997. № 1.

13. Самбук С. М. Политика царизма в Белоруссии во второй половине ХІХ века. Мн., 1980.

14. Самбук С. Политика царизма в Белоруссии во второй половине XIX века. Мн.: Наука и техника, 1980.

15. Свіб А. Ф. Асаблівасці правядзення расійскай судовай рэформы 1864 г. на Гродзеншчыне // Весці АНБ. 1993. № 4.

16. Свіб А. Ф. Палітыка–прававыя сродкі барацьбы царызму супраць польскага ўздзеяння і вызваленчага руху на Беларусі ў другой палове ХІХ ст. // Весці НАН Беларусі. 1993. № 1.

17. Слабажанін В. П. Да гісторыі ўвядзення земства у Беларусі (1864 – 1911). // Весці АН Беларусі. 1983. № 4.

18. Слобожанин В. П. Земское самоуправление в Беларуси (1905 – 1917 гг.). Мн, 2003.

19. Смалянчук А. Паміж краёвасю і нацыянальнай ідэяй. Польскі рух на беларускіх і літоўскіх землях. 1864 – люты 1917 гг. СПб.: Неўскі праспект, 2004.

20. Функ Ю. В. Яўрэская дабрачыннасць у заканадаўчых актах Расійскай імперыі ў канцы ХІХ – пачатку ХХ ст. // Весці Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі. Серыя гуманітарных навук. 1999. № 3. С. 69–78.

21. Цьвікевіч А. «Западно–руссизм». Нарысы з гісторыі грамадскай мысьлі на Беларусі ў XIX i пачатку ХХ в. Мн., 1993.

 

 

Пытанні і заданні:

1. На якія этапы можна падзяліць палітыку ўрада на беларускіх землях? Вызначце осноўны іх змест.

2. У чым заключаліся асаблівасці рэалізацыі буржуазных рэформ на Беларусі?

3. Якое месца ў палітыке ўрада займала сялянскае пытанне? Чаму? Якія захады па яго вырашэнню прымаліся?

4. Складзіце храналагічныя табліцы: а) канфесійная палітыка царызму ў другой палове XIX ст.; б) нацыянальная палітыка царызму ў другой палове XIX ст.

 

 

Тэма 10. Сацыяльна–эканамічнае развіццё Беларусі
ў другой палове ХІХ ст.

 

1. Станаўленне капіталістычных адносін у сельскай гаспадарцы Беларусі ў 60–90–е гг. ХІХ ст.

а) землеўладанне і землекарыстанне на Беларусі;

б) новыя з’явы ў памешыцкай і сялянскай гаспадарках;

в) аграрны крызіс і спецыялізацыя сельскай гаспадаркі;

г) эканамічныя і сацыяльныя наступствы пранікнення капіталістычных адносін у сльскую гаспадарку Беларусі.

2. Развіццё прамысловасці і гарадоў Беларусі ў 60–90–е гг. ХІХ ст.

а) спецыялізацыя прамысловасці Беларусі, асаблівасці яе галіновай структуры;

б) асаблівасці арганізацыі прамысловасці і прамысловай рэвалюцыі на Беларусі;

в) прамысловае і сацыяльна–культурнае развіццё гарадоў;

3. Развіццё транспарту, гандлю, кэдытна–фінансавай сістэмы на Беларусі ў 60–90–е гг. ХІХ ст.

а) будаўніцтва чыгунак, развіццё іншых шляхоў зносін;

б) станаўленне і дзейнасць на Беларусі крэдітна–фінансавых устаноў;

в) новыя з’явы ў арганізацыі гандлю;

г) узнікненне нацыянальнага рынку, яно ўключэнне ў агульнарасійскі і еўрапейскі.

4. Змены ў сацыяльнай структуры грамадства Беларусі ў другой палове ХІХ ст.

 

Літаратура:

1. Абезгауз З. Е. Развитие промышленности и формирование пролетариата Белоруссии во второй половине XIX века. Мн.: Наука и техника, 1971.

2. Абезгауз З. Е. Уплыў чыгунак на эканамiчнае развiццё Беларусi ў другой палавiне XIX ст. // Весцi АН БССР. Серыя грамацкiх навук. 1968. № 2.

3. Бараноўскi Л. С. Дэмаграфiчная характарыстыка рабочых Гомельскiх майстэрань Лiбава–Роменскай чыгункi (кан. XIX – пач. ХХ ст. ст.). // Весцi АН БССР. Серыя грамацкіх навук. 1973. № 4.

4. Бараноўскi Л. С. Заработная плата i сямейны бюджэт чыгуначнiкаў Беларусi канца XIX – пачатку ХХ ст. // Весцi АН БССР. Серыя грамацкіх навук. 1975. № 6.

5. Бейлькин Х. Ю. Сельскохозяйственный рынок Белоруссии. 1961 – 1914 гг. Мн., 1989.

6. Бейлькін Х. Ю. Памешчыцкая гаспадарка Беларусі ў 60–70–я гг. ХІХ ст. // Весці НАН Беларусі. Серыя грамадскіх навук. 1995. № 2.

7. Біч М. В. Нацыянальны склад прамысловага пралетарыяту Беларусi ў канцы XIX – пачатку ХХ ст. // Весцi АН БССР. Серыя грамацкіх навук. 1972. № 4. С. 32 – 39.

8. Болбас М. Ф. Промышленность Белоруссии 1860 – 1900 гг. Мн.: Из–во БГУ им В. И. Ленина, 1978.

9. Гісторыя Беларусі перыяду капіталізму: вучэб. Дапаможнік. У 5 ч. Ч. 1. Урадавая сацыяльная палітыка ў аграрным сектары эканомікі / склад. А. П. Жытко. Мн.: БДПУ, 2005.

10. Каханоўскi А. Г. Дваранства Беларусі ў другой палове XIX ст.: склад і сацыяльнае аблічча. // Гістарычная навука і гістарычная адукацыя ў Рэспубліке Беларусь (Новыя канцэпцыі і падыходы): У 2–х ч.ч. Ч. 1. Гісторыя Беларусі. Мн., Універсітэцкае, 1994.

11. Краўцова В. М. Рост насельніцтва гарадоў Магілёўскай губерніі ў другой палове XIX ст. // Весці АН БССР. 1984. № 5.

12. Крук В. П. Беларуская вёска пасля рэформы 1861 г. // Весці НАН Беларусі. 1990. № 4.

13. Липинский Л. П. Развитие капитализма в сельском хозяйстве Беларуси (вторая половина ХІХ в.). Мн., 1977.

14. Литвиненок Р. С. Польское общественно–политическое движение в Беларуси и Литве (конец XIX – начало XX вв.) // Веснік Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Серыя 3. Гісторыя, філасофія, псіхалогія, паліталогія, сацыялогія, эканоміка, права. 1998. № 2. С. 10–16.

15. Панютич В. П. Из истории формирования пролетариата Белоруссии. 1861 – 1914. Мн.: Наука и Техника, 1969.

16. Панютич В. П. Социально–экономическое развитие белорусской деревни в 1861 – 1900 гг. Мн., 1990.

17. Панюціч В. П. Змяненне сацыяльнага складу сельскага насельніцтва Беларусі ў другой палове XIX ст. // Весці НАН Беларусі. 1992. № 1.

18. Панюціч В. П. Прававое становішча сялянства парэформенай эпохі // Весці НАН Беларусі. Серыя гуманітарных навук. 1998. № 1.

19. Панюціч В. Падаткі сялян Беларусі ў 60–90–я гг. ХІХ ст. // Весці НАН Беларусі. Серыя гуманітарных навук. 2000. № 4.

20. Панюціч В. Пазямельныя арэндныя адносіны на Беларусі ў другой палове ХІХ – пачатку ХХ ст. // Беларускі гістарычны часопіс. 1993. № 4.

21. Шыбека З. В. Сацыяльнае размежаванне беларусаў у канцы XIX ст. // Весці НАН Беларусі. 1991. № 6.

 

Пытанні і заданні:

1. З курса гісторыі Расіі успомніце, якія шляхі аграрна–капіталістычнай эвалюцыі існавалі, у чым яны праяўляліся?

2. Растулмачце прычыны скарачэння дваранскага землеўладання ў другой палове ХІХ ст.

3. Як вы лічыце, ці сапраўды існаванне памешчыцкага землеўладання з`яўлялася галоўнай прычынай цяжкага становішча сялян?

4. З якіміі цяжкасцямі сустрэліся і памешчыцкія і сялянскія гаспадаркі ў парэформены перыяд?

5. Як ішоў працэс фарміравання буржуазнай зямельнай ўласнасці ў беларускіх губернях у другой палове ХІХ ст.

6. Успомніце, якія галіны прамысловасці Беларусі былі найбольш развіты ў першай палове ХІХ ст.

7. Якую ролю адыграла развіццё чугуначнага транспарта на Беларусі ў 60–90 гг. ХІХ ст.?

8. Вызначце асноўныя этапы прамысловага развіцця Беларусі ў 60–90–я гг. ХІХ ст. Растулмачце, на якім грунце ішоў працэс фарміравання сацыяльнай групы прадпрымальнікаў.

9. З якіх сацыяльных слаёў насельніцтва фарміравалася беларуская нацыянальная буржузія? Якія фактары абумоўлівалі гэты працэс?

 

 

Тэма 11. Грамадская думка і грамадска–палітычны рух ў Беларусі
ў 70–90– гг ХІХ ст.

 

1. Ідэалогія манархізму ў Беларусі:

а) М.М.Мураўеў і яго палітыка;

б) урадавы друк;

в) тэорыя «заходнерусізму» і яе месца ў грамадска–палітычнай думцы Беларусі.

2. Асаблівасці ліберальна–буржуазнага руху на Беларусі.

3. Народніцкі рух і Беларусь:

а) дзейнасць народніцкіх арганізацый ў Беларусі ў 80–я гг.;

б) група «Гоман» і яе погляды на развіццё Беларусі;

в) ліберальныя народнікі.

4. Сацыял–дэмакратычны рух ў Беларусі:

а) дзейнасць сацыял–дэмакратычных гурткоў;

б) нацыянальныя сацыялістычныя і сацыял–дэмакратычныя партыі на Беларусі;

в) асаблівасці сацыял–дэмакратычнага руху на Беларусі.

5. Масавы рух ў Беларусі ў другой палове ХІХ ст.

а) прычыны, формы і дынаміка сялянскага руху;

б) прычыны, формы, арганізацыя рабочага руху, яго асаблівасці.

 

Літаратура:

1. Арлоў У. А. Прысуд выканаў невядомы. Ігнат Грынявіцкі. Мн.: Навука і тэхніка, 1992.

2. Аронсон Г. Я. В борьбе за гражданские и национальные права (Общественные течения в русском еврействе). // Книга о русском еврействе от 1860–х годов до революции 1917 г. Иерусалим, «Гешарим» – Москва, РПО «Мосты». – Мн ООО «Мет», 2002. С. 211 – 238.

3. Артамонова Н. Я. Партия большевиков – преемница опыта традиций российской революционной демократии (1883 – 1903). М.: МГПИ, 1990.

4. Бiч М. В. Эвалюцыя рабочага руху на Гродзеншчыне у канцы XIX – пачатку XX ст. ст. // Беларускi гiстарычны часопiс. 1994. № 4.

5. Багдановіч А. Я. Да гісторыі партыі «Народная воля» ў Мінску і Беларусі // Маладосць. 1995. № № 11, 12.

6. Байкова С. М. Связи народников Белоруссии с польскими революционерами. // Связи революционеров России и Польши в конце XIX – начале ХХ вв. М., 1968.

7. Балуев Б. П. Либеральное народничество на рубеже ХІХ–ХХ веков. М.: Наука, 1995.

8. Бендин А. Ю. Граф М. Н. Муравьев Виленский и национальное пробуждение белорусского народа в 60–е годы ХIХ в. // Исторический поиск Беларуси: альманах / сост. А.Ю. Бендин. Мн.: Экономпресс, 2006.

9. Бич М. О. Рабочее движение в Белоруссии в 1861 – 1904 гг. / Ред. И. М. Игнатенко. Мн.: «Наука и техника», 1983.

10. Бич М. О. Развитие социал–демократического движения в Белоруссии в 1883–1903гг. Мн.: «Наука и техника» 1973.

11. Бригадин П. И. Эсеры в Беларуси (конец XIX в. – февраль 1917 гг.). Мн., 1994.

12. Брыгадзін П. З гісторыі партыі сацыялістаў–рэвалюцыянераў // Беларускі гістарычны часопіс. 1994. № 3.

13. Бунд в Беларуси, 1897 – 1921: Док. и материалы / Составитель Э. М. Савицкий. Мн.: БелНИИДАД, 1997.

14. Вернигоров В. И. Политические партии и общественные движения в России и Беларуси: вторая половина XIX – первая треть XX века: Пособие для студентов. Мн.: ООО «Амалфея», 2001.

15. Вернигоров В. И. Политические партии и общественные движения в России и Беларуси: вторая половина XIX – первая треть XX века: Пособие для студентов. 2–е изд. Мн.: Амалфея, 2003.

16. Из истории борьбы за распространение марксизма в Белоруссии 1883 – 1917 гг. М.: АН СССР, 1958.

17. История политических партий России и Беларуси (конец XIX – первая четверть XX в.): Материалы к лекциям по курсу «История обществ. движений и полит. партий» / Под общ. ред. О. В. Морозова, И. Ф. Романовского. Мн.: Ин–т парламентаризма и предпринимательства, 2001.

18. Іванчук Б. М. Месца К. Каліноўскага ў грамадска–палітычнай думцы Беларусі XIX ст. // Гістарычная навука і гістарычная адукацыя ў Рэспубліке Беларусь (Новыя канцэпцыі і падыходы): У 2–х ч.ч. Ч. 1. Гісторыя Беларусі. Мн., Універсітэцкае, 1994.

19. Ільін А., Гарбарчык М. Нацыянальнае адраджэнне пачатку ХХ ст. і беларуска–украінскія повязі. // Спадчына. 2000. № 2.

20. Катков М. Н. 1863 год. Собрание статей по польскому вопросу, помещавшихся в «Московских ведомостях», «Русском вестнике» и «Современной летописи». Вып. 1, Вып. 2. М.: Универс. тип., 1887.

21. Колеснёва О. В. Еврейские рабочие Беларуси и законодательство Российской империи конца XIX – начала XX в. // Евреи Беларуси: история и культура: сб. науч. трудов. Вып. 6. / Сост.–ред. И. Герасимова. Мн.: Из–во «Четыре четверти», 2001. С. 49–59.

22. Колеснева О. В. Издательская деятельность организаций Бунда в Беларуси (1897 – 1904) // Межрегиональная научно–практическая конференции «Актуальные проблемы гуманитарных наук» Могилев, 2000.

23. Колеснёва О. В. К вопросу об организации первых еврейских социал–демократических кружков в Беларуси // Кулешовские чтения: Материалы науч.–практич. конференции 6–7 февраля 2001 года: Тезисы докладов. Могилев: МГУ им. А. А. Кулешова, 2001. С. 147–149.

24. Колеснёва О. В. Образование организаций Бунда в Беларуси на рубеже XIX–ХХ веков» // «Кулешовские чтения–2007» материалы Международной научно–практической конференции. 26–27 апреля 2007 г. (бел. яз.). Могилев: МГУ им. А. А. Кулешова, 2007. С. 213–215.

25. Колеснёва О. В. Проблема языка в пропаганде и агитации бундовских организаций Беларуси на рубеже XIX–XX веков // Материалы научно–методической конференции преподавателей и сотрудников по итогам научно–исследовательской работы в 2006 г. 7–8 февраля 2007 г. / Под ред. А. В. Иванова. Могилев, МГУ им. А. А. Кулешова, 2007. С. 19–21.

26. Колеснёва О. В. Эволюция организационных принципов Бунда на рубеже XIX–XX века // Куляшоўскія чытанні: Матэрыялы Міжнароднай навуковай канферэнцыі 11–12 снежня 2003 г.: Тэзісы дакладаў: У 2–х ч. Ч. 2. Магілёў: МДУ імя А. А. Куляшова, 2004. С. 127–129.

27. Колеснёва О. В. Языковые проблемы в пропаганде и агитации бундовских организаций Беларуси на рубеже ХІХ–ХХ вв. // Куляшоўскія чытанні: матэрыялы Міжнароднай навуковай канферэнцыі 26–27 красавіка 2006 г. Магілёў: МДУ ім. А. А. Куляшова, 2006. С. 273–277.

28. Коршук У. К. З гісторыі Беларускай сацыялістычнай грамады // Гістарычная навука і гістарычная адукацыя ў Рэспубліке Беларусь (Новыя канцэпцыі і падыходы): У 2–х ч.ч. Ч. 1. Гісторыя Беларусі. Мн., Універсітэцкае, 1994.

29. Крук У. П. Сялянскі рух на Беларусі: 1864–1900 гг. Мн. Навука і тэхніка, 1993.

30. Ласінскі М. Арганізацыя «Народнай волі» ў Паўночна–Заходнім краі // Полымя. 1973. № 8.

31. Ліпецкі Э. БУНД // Беларуская мінуўшчына. 1996. № 3.

32. Ліс А. Самотны сярод абрусіцеляў, або Некалькі словаў пpa Пятра Бяссонава // Спадчына. 1997. № 6.

33. Літвінёнак Р. С. Польскія партыі сацыялістычнай арыентацыі ў Беларусі і Літве (90–я гады XIX – пачатак XX ст.) // Весці Нацыянальнай Акадэміі навук Беларусі. Серыя гуманітарных навук. № 4. 1998. С. 54–61.

34. Лосинский Н. Б. Революционно–народническое движение в Белоруссии (1870–1884 гг.) / Науч. ред. А. И. Кожушков. Мн. Наука и техника, 1983.

35. Луцкевіч А. Да гісторыі беларускага руху: Выбр. тв. Мн,: Беларус. кнігазбор, 2003.

36. Лушчыцкі І. Н. Нарысы па гісторыі грамадска–палітычнай і філасофскай думкі ў Беларусі ў другой палавіне ХІХ ст. Мн.: БДУ, 1958.

37. Орехов А. М. Социал–демократическое движение в России и польские революционеры 1887–1893 гг. М. «Наука», 1973.

38. Панюціч В. П. Прававое становішча сялянства парэформенай эпохі // Весці НАН Беларусі. Серыя гуманітарных навук. 1998. № 1.

39. Прымачук І. Прававое рэгуляванне ўзаемаадносін прадпрымальнікаў і рабочых Беларусі (60–я гг. ХІХ – пач. ХХ ст.) // Беларускі гістарычны часопіс. 1999. № 2.

40. Публицистика белорусских народников: Нелегал. изд. белорус. народников (1881 – 1884). / [Сборник]. Мн.: Изд–во БГУ, 1983.

41. Разенблат Я. Дзейнасць Бунда на Беларусі ў 1897 – 1900 гг. // Беларусіка. Кн. 4. Мн., 1995. С. 81 – 85.

42. Революционная Россия и революционная Польша: Вторая половина 19 века. Сборник статей и материалов под ред. В.А.Дьякова, И.С. Миллера, Н.П.Митиной. М.: «Наука» 1967.

43. Сакалова М. А. Роля Трусевiча С. у развiццi сувязей сацыял–дэмакратаў Беларусi, Польшы i Лiтвы. // Весцi АН БССР. Серыя грамцкіх навук. 1985. № 5.

44. Сакалова М. Кансерватызм на Беларусі ў ХІХ ст. // Беларускі гістарычны часопіс. 1997. № 1.

45. Сакалова М. Легальныя грамадскія арганізацыі Беларусі ў 70–90–я гг. ХІХ ст. // Беларускі гістарычны часопіс. 1999. № 3.

46. Самбук С. Б. Революционные народники Белоруссии: 70–е – начало 80–х годов ХІХ века. Мн.: «Наука и техника», 1972.

47. Самбук С. М. Общественно–политическая мысль Белоруссии во второй половине 19 века: По материалам период. Печати. Мн.: «Наука и техника», 1976.

48. Связи революционеров России и Польши ХІХ – нач ХХ в. / Под общ. ред. В.А.Дьякова, И.С.Миллера и Л.А.Обушенковой. М. «Наука» 1968.

49. Сіманюкоў С. Утварэнне рсдрп: Да 100–годдзя правядзення І з’езда і 75–годдзя адкрыцця Дома–музея // Беларускі гістарычны часопіс. 1998. № 2. С. 13–20.

50. Смалянчук А. Паміж краёвасю і нацыянальнай ідэяй. Польскі рух на беларускіх і літоўскіх землях. 1864 – люты 1917 гг. 2–е выд., дапрац. СПб.: Неўскі праспект, 2004.

51. Смалянчук А. Ф. Паміж краевасцю і нацыянальнай ідэяй: Пол. рух на бел. і літоус. землях 1864–1917 г. / Навук. рэд. Куль–Сяльверстава С. Гродна: Гродзен. дзярж. ун–т імя Я. Купалы, 2001.

52. Снытко Т. Г. Русское народничество и польское общественное движение 1865–1881гг. М. «Наука» 1969.

53. Солошенко В. И. Из истории распространения марксизма в Белоруссии (1883 – 1904). М.: Из–во Мин – ва высш. и ср. спец. образ., 1963.

54. Солошенко В. И. От народничества к марксизму. Мн.: Беларусь, 1971.

55. Сташкевіч М. С. Перадумовы і працэс стварэння палітычных партый на Беларусі (канец ХІХ – люты 1917 г.) // Беларускі гістарычны часопіс. 1999. № 3. с. 18–23; № 4. с. 13–19.

56. Талкачоў В. І. Фарміраванне беларускай нацыянальна–дзяржаўнай ідэі і барацьба за яе рэалізацыю (сярэдзіна ХІХ – 1920 г.) // Грамадскія навукі: метадалогія, праблемы, перспектывы. 2001. Вып. 1. С. 38–41.

57. Талкачоў В. І. Фарміраванне беларускай нацыянальна–дзяржаўнай ідэі (сярэдзіна ХІХ ст. – 1920 г.): агляд навуковай літаратуры і гістарычных крыніц. // Весці Беларускага дзяржаўнага педагагічнага універсітэта імя М.Танка. 2003. № 2. С. 46–49.

58. Тамашэвіч В. М. Да пытання аб яўрэйскіх пагромах у паўночна–заходніх губернях Расійскай імперыі (канец 60–х – пачатак 80–х гг. ХІХ ст.) // Весці Беларускага дзяржаўнага педагагічнага універсітэта імя М.Танка. 2002. № 3. С. 204–209.

59. Тамашэвіч В. М. Палесцінафільскі рух у Беларусі (1880–1897 гг.). // Весці Беларускага дзяржаўнага педагагічнага універсітэта імя М. Танка. 2003. № 1. с. 233–236.

60. Федосова Т. В. Польские революционные организации в Москве 60–е годы ХІХ в. М. «Наука», 1974.

61. Филяков В. Г. Революционные связи рабочих Белоруссии и России в конце XIX – начале XX в. Мн.: Наука и техника, 1987.

62. Ціхаміраў А. У. Масавая эміграцыя і пачатак фарміравання беларускай дыяспары ў ЗША (80–я гады XIX ст. – 1914 г.) // Весці АН Беларусі. 1993. № 4.

63. Цьвікевіч А. «Западно–руссизм». Нарысы з гісторыі грамадскай мысьлі на Беларусі у XIX i пачатку ХХ в. Мн.: Навука і тэхніка, 1993.

64. Цьвікевіч А. Пагляд П. Бязсонава на беларускую справу // Спадчына. 1997. № 6.

65. Чепко В. В. Классовая борьба в белорусской деревне в первой половине XIX в. Мн: «Навука і тэхніка», 1972.

66. Червякова М., Овруцкий Л. Бунд известный и неизвестный // Родина. 1991. № 9–10. С. 64 – 68.

67. Яцкевіч І. ППС на Беларусі. // Беларуская мінуўшчына. 1997. № 4.

 

Пытанні і заданні:

1. З курсу гісторыі Расіі успомніце, кто і калі сфармуляваў так званую «тэорыю афэцыйнай народнасці»? Растулмачце яе сутнасць.

2. Складзіце разгорнутую характэрыстыку ідэалогіі «заходнерусізма». На якія плыні яна падзялялася?

3. Назавіце і ахарактэрызуйце асноўныя палажэнні ідэалогіі народніцтва. Якія плыні існавалі у расійскім народніцтве?

4. Ахарактэрызуйце сацыяльны склад народніцкіх гуркоў на Беларусі, формы іх дзейнасці.

5. Якія мэты ставіла і якіх поглядаў прытрымлівалася група «Гоман»?

6. Калі ўзнік і як пачаў распаўсуджвацца марксізм у Еўропе? Дзе і калі ўзніклі першыя марксісцкія арганізацыі Расіі? Растулмачце тэрмін «сацыял–дэмакратыя».

7. Чаму менавіта Бунд стаў найбольш буйной сацыял–дэмакратычнай арганізацыяй на Беларусі? Якую ролю гэта арганізацыя адыграла ва ўзнікненні РСДРП?

8. Якія этапы у сваём развіцці прайшоў сацаял–дэмакратычны рух на тэрыторыі Беларусі?

 

 

Тема 12. Фарміраванне беларускай нацыі. Культура Беларусі ў
60–90–я гг. ХІХ ст.

 

1. Фарміраванне беларускай нацыі:

а) гістарычныя ўмовы ўтварэння беларускай нацыі;

б) этнакультурныя і сацыяльныя працэсы на Беларусі ў другой палове ХІХ ст. і іх уплыў на працэс фарміравання беларускай нацыі.

2. Культура Беларусі ў другой палове ХІХ ст.:

а) асвета і адукацыя;

б) развіццё навукі;

в) перыядычны друк, мастацкая літаратура і вусная народная творчасць;

г) тэатр і музыка;

д) выяўленчае мастацтва і архітэктура.

3. Вынікі і дасягненні культурнага развіцця ХІХ ст.

 

Літаратура:

1. Бiч М. В. Беларускае адраджэнне ў ХIХ – пачатку ХХ стагоддзяў: гiстарычныя асаблiвасцi, узаемаадносiны з iншымi народамi. / XI Міжнародны з’езд славістаў. Мн.: Навука i тэхнiка, 1993.

2. Бiч М. В. Беларусы: сацыяльна–эканамiчнае становiшча, грамацка–палiтычнае жыццё (сяр. XIX ст. – 1914). // Наша слова. 1994. 13 сакавіка. № 13.

3. Баранава А. Да пытання да гісторыі адукацыі яўрэяў ў Беларусі ў XIX – XX ст // Беларусіка. Кн. 4. Яўрэйская культура Беларусі і яе ўзаемадзеянне з беларускай і іншымі культурамі…/ Рэд. В. Рагойша і інш. Мн.: Навука і Тэхніка, 1995. С. 77 – 81.

4. Бендин А. Ю. Граф М.Н.Муравьев Виленский и национальное пробуждение белорусского народа в 60–е годы ХIХ в. // Исторический поиск Беларуси: альманах / сост. А.Ю. Бендин. Мн.: Экономпресс, 2006.

5. Бендин А. Ю. Проблемы этнической идентификации белорусов 60–х гг. ХІХ – начала ХХ в. в современной историографии. // Исторический поиск Беларуси: альманах / сост. А.Ю. Бендин. Мн.: Экономпресс, 2006.

6. Березкина Н. Ю. Роль печати в распространении научных знаний в Белоруссии 1861 – 1917. Мн., 1978.

7. Грыбянчук І. Музейная справа ў Беларусі (ХІХ – пачатак ХХ ст.) // Спадчына. 2001. № № 1–2.

8. Дробаў Л. М. Беларускія мастакі ХІХ ст. Мн., 1974.

9. Дробов Л. Н. Живопись Белоруссии ХІХ – нач. ХХ в. Мн., 1974.

10. Жук В. И. Декоративно–прикладное искусство Беларуси XVIII – XX вв.: становление и тенденции развития. Мн.: Белорусская наука, 2006.

11. Іканапіс Зяходняга Палесся XVI–XIX ст.ст. / [В. Ф. Шматаў i інш.; навук. рэд. В. Ф. Шматаў]. 2–е выд. Мн.: Бел навука, 2005.

12. Коган И. Л. Этнонациональное и религиозное самоопределение белорусов / Науч. ред. Бабосов Е. М. Мн., 2002.

13. Кошман П. Р. Гісторыя беларускай літаратуры XIX стагоддзя: практычны дапаможнік для студэнтаў. Мазыр: МзДПУ, 2006.

14. Крамко І. І., Юрэвіч А. К., Яновіч А. І. Гісторыя беларускай літаратурнай мовы. Т. 2. Мн., 1968.

15. Культурна–нацыянальныя працэсы на Беларусi ў другой палове XIX – пачатку XX ст.: Зб. навук. прац. Мн.: БДПУ, 1998.

16. Локотко А. И. Архитектурное наследие Беларуси (развитие традиций, охрана и реставрация). Мн.: Право и экономика, 2004.

17. Локотко А. И. Историко–культурные ландшафты Беларуси. Мн.: Белорусская наука, 2006.

18. Луцкевіч А. Да гісторыі беларускага руху: Выбр. тв. Мн,: Беларус. кнігазбор, 2003.

19. Ляхоўскі У. Пачатак стварэння беларускае нацыянальнае школы // Спадчына. 2001. № № 1–2.

20. Мазуркевич В. П. Народное образование на территории Белоруссии в XVI – XX вв. (до октября 1917 г.): исторический очерк. Мн.: БИТУ, 2006.

21. Мельников А. П. Национальный менталитет белорусов. 2–е изд. Мн.: Право иэкономика, 2005.

22. Михневич О. А. Национальное самосознание как интегративный признак нации: Моногррафия. Мн.: 2002.

23. Несцярчук Л. М. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны Х – ХХ стагоддзяў: (Гісторыя, стан, перспектывы). Выд. 2–е, дап. Мн.: БЕЛТА, 2005.

24. Сабалеўская В. Да пытання аб хрысціянска–іудзейскіх стасунках на Беларусі ў XIX ст // Вес. АНМ. Нацыянальныя меншасці ў Беларусі і ў свеце. 1997. № 1. с. 36–37.

25. Сіцька З. Чалавек, які збipaў камяні: Ігнат Дамейка. Мн.: Тэхналогія. 2005.

26. Сувалаў A. M. Аб уплыве ідэалогіі на вызначэнне этнічнай прыналежнасці беларусаў у даследаваннях XIX – пачатку XX ст. // Весці АН Беларусі. 1996. № 4.

27. Тарасевич М. И. Национально–культурный состав коренного народа Белоруссии М., 1994.

28. Токць С. М. Беларуская веска на мяжы эпох: Змены этн. самасвядомасці сялянства ва умовах распаду традыц. аграр. грамадства (па матэрыялах Гарадзеншчыны 19 – першай трэці 20 ст.): Манаграфія. Гродна, 2003.

29. Функ Ю. В. Евреи Беларуси в конце XIX – начале XX в. / Науч. ред. Барановский Е. И. Мн., 1998.

30. Цвікевіч А. «Западно–русізм». Нарысы з гісторыі грамадскай мыслі на Беларусі ў ХІХ і пачатку ХХ ст. Мн., 1993.

31. Шаура Р. Ф. Развіццё народнага выяўленчага і дэкаратыўнага мастацтва Беларусі ў другой палове XIX – пачатку XXI ст. Мн.: БДУ культуры і мастацтваў, 2006.

32. Шыбека З. В. Сацыяльнае размежаванне беларусаў у канцы XIX ст. // Becцi АН БССР. Серыя грамадскіх навук. 1991. № 6. С. 65–72.

 

Пытанні і заданні:

1. З дапамогай даведачнай літаратуры ахарактэрызуйце паняцце «нацыя». Чаму няма агульнапрынятага тулмачэння гэтага тэрміна? Якія тэорыі ўзнікнення нацый Вы ведаеце?

2. Чым адрозніваюцца паняцці «этнакультурная нацыя» і «палітычная нацыя»?

3. Растулмачце іх значэнне.