Распаусюджванне хрысцiанства на Беларусi

Распасюджанне хрысцянства. У Полацкай зямлi iснавалi свае перадумовы прыняцця новай веры. Полацкiя вoi удзельнiчалi паходзе на Вiзантыю 907 г. i мелi яленне аб хрысцянстве. У апавяданнi аб забойстве Рагвалода i узяццi палон яго дачкi Рагнеды 980 г. летапiсец падкрэслi, што Уладзiмiр бы тады маладым i знаходзiся язычнiцтве.Цi былi хрысцянамi Рагвалод i Рагнеда той час, застаецца невядомым. Аднак напярэдаднi драматычных падзей у Полацку Рагнеду вырашылi аддаць замуж у Kie за Яраполка, якi спачувальна адносiся да хрысцянскай веры. Верагодна, са спачуваннем таксама ставiлiся да новай рэлiгii у полацкай княскай сям i. Больш упэнена можна сцвярджаць, што хрысцянства Полацку было прынята прадстанiкамi вышэйшай знацi след за афiцыйным увядзеннем яго Kieвe. Iзясла, сын Уладзiмiра i Рагнеды, хутка пасля прыняцця новай веры пача княжыць у Полацку.

Аб клопаце па распасюджванню тут хрысцянства скосна сведчыць характа-рыстыка Iзяслава, змешчаная Цвярскiм летапiсе, дзе сказана, што н прiлежаце прочiтанiю божественных пiсанiй, г. зн. бы вельмi набожны.

У пiсьмовыя крынiцы трапiла цiкавае паданне аб Рагнедзе-манахiнi, якая правяла апошнiя гады свайго жыцця манастыры пад iмем чарнiцы Анастасii. н, па мясцовых паданнях, размяшчася паблiзу ручая Чарнiца 3аслаi. Магчыма, гэта бы пачатковы сыт, якому не суджана было стаць сапрадным манастыром па прычыне смерцi манахiнi-адзiнотнiцы 1000 годзе.Пасля прыняцця хрысцянства буйных гарадах i княствах пачалi стварацца eпapxii тэрытарыяльныя царконыя акругi, якiмi кiравалi епiскапы.

Лiчаць, што 992 годзе знiкла епархiя Полацку. Сведчаннем актыных кантакта Усяслава Полацкага з духавенствам служыць увага князя да шанавання кананiзаваных у 1072 годзе брато яго дзеда княз Барыса i Глеба. Невыпадкова такiя iмны насiлi таксама сыны сяслава.Гэта пралiвае святло на ступень хрысцянiзацыi жыцця двара полацкага князя, а таксама на кантакты яго з царконым асяроддзем, якое зявiлася Kieвe iнiцыятарам шанавання святога Барыса i святога Глеба, што атрымала распасюджанне i Полацкай зямлi.

Гэта вiдаць на прыкладзе помнiка жывапiсу Полацку фрэсы святых Барыса i Глеба Барысаглебскiм манастыры i прыкладнога мастацтва вiслая пячатка з выявай святога Глеба з археалагiчных раскопак Мiнска, бронзавы абразок з раскопак Копысi i iнш Полацкая княская сямя цесна была звязана з Кiева-Пячэрскiм манастыром.Добрыя адносiны манастыра з Полацкам склалiся яшчэ пры жыццi сяслава, якога падтрымлiва манастыр у 1068 годзе, i сясла Полацкi бы абраны кiялянамi на трон у Kiевe, на якiм пратрымася нямнога 7 месяца.

Кароткая звестка аб полацкiм епiскапе змешчана Iпацьескiм летапiсе пад 1105 годам, калi мiтрапалiт Нiкiфар i поставi Мiну Полотьску з манаха Kieвa-Пячэрскага манастыра. В. Н. Тацiшча сцвярджае нават, што мiтрапалiт Нiкiфар i, якi пасвяцi Мiну, сам раней бы полацкiм епiскапам, але гэта патрабуе больш грунтонага пацвярджэння.У Жыцii Ефрасiннi Полацкай называецца полацкi епiскап Iлля. Акрамя Мiны i Iллi пiсьмовыя крынiцы змяшчаюць звестку яцчэ аб шасцi полацкiх епiскапах XII XIII ст. Касьма Грэк пасталены 1143 г. Дыянiсiй памр у 1183 г. Мiкалай пасталены 1183 г. Аляксей упамянуты каля 1231 г. Сiмяон Нагародзец упамянуты каля 1274 г. iака вядомы па дакументу прыкладна 1300 г. У XII ст. каля Полацка знiкаюць манастыры.

Два манастыры жаночы св. Спаса i мужчынскi св. Багародзiцы заснавала Ефрасiння Полацкая. У ix вялi манашацкi вобраз жыцця прадстакi полацкай княскай дынастыi.Найбольш вядомая з ix прападобная Ефрасiння да пастрыжэння княжна Прадслава, пазней прылiчаная да лiку святых.

У распасюджваннi хрысцянства, пiсьменнасцi, культуры Полацкай зямлi яе заслугi асаблiва вялiкiя. цяперашнi час вызначана, што Полацку XII ст. iснавала не менш 10 культавых манументальных збудавання, трох манастыро.Нягледзячы на адзначаныя nocпexi хрысцянiзацыi, неабходна сказаць, што новая вера Полацкай зямлi распасюджвалася паранальна марудна i павiнна была вытрымаць барацьбу з язычнiцтвам, якое мела тут глыбокiя каранi вынiку блiзкага суседства Полацка з лiтоскiмi i iншымi неславянскiмi плямнамi, якiх высокага развiцця дасягну язычнiцкi культ.

Язычнiцкiя вешчуны старажытным Полацку былi пашане нават сярод прадстанiко княскай дынастыi пасля афiцыйнага прыняцця хрысцянства. Аповесць мiнулых гадо прыпiсвае сяславу Полацкаму нараджэнне ад вяшчунства.Сучаснiкi надзялялi сяслава звычнатуральнымi якасцямi. Сама Полацкая зямля ялялася летапiсцамi i атару Слова аб палку Iгаравым краiнай чаранiко.

Да гiсторыi рэлiгiйных веравання жыхаро Полацкай зямлi маюць адносiны велiзарныя валунныя камянi з высечанымi на ix выявамi крыжа з Галгофай i набожнымi надпiсамi. Падзвiннi вядома 9 такiх камян. На шасцi з ix значыцца iмя Барыса, ад чаго камянi называюць Барысавымi. Камянi зяляюцца сведчаннем барацьбы полацкiх княз з язычнiцкiмi вераваннямi пакланеннi камянямфетыцам перыяд двухверя, якое трымлiвалася Полацкай зямлi да XII ст. i яшчэ пазней.Згодна паведамленню Аповесцi мiнулых гадо, пасля прыняцця хрысцянства Kiевe князь Уладзiмiр Святаславiч накiрава у Тураскую зямлю якасцi пасаднiка свайго сына Святаполка.

Падобна iншым княжычам, н бы абавязаны не толькi валодаць дрыгавiцкай зямлй, але i распасюджваць тут новую веру. iншых крынiцах Сказаннi аб Барысе i Глебе, Пераясласка-Суздальскiм летапiсе гаворка iдзе аб накiраваннi Святаполка на княжанне Пiнск. Некаторыя гiсторыкi мяркуюць, што Святаполк атрыма адначасова два гарады i мог сапрады некаторы час знаходзiцца ПIнску. Паводле дайшошага да нас падання, сам князь Уладзiмiр Святаславiч заснава пад Пiскам Лешчынскi манастыр.

Выказваюць меркаваннi, што Тура ста цэнтрам enapxii пасля таго, як у 1088 г. тут пача княжыць Святаполк Iзяславiч, пранук Уладзiмiра. Аднак у Кiева-Пячэрскiм пацерыку зборнiк апавядання змешчаны тэкст аб заснаваннi Тураскай епарх 1005 г. i прыводзiцца станочая яе грамата, якая дадзена ад iмя князя ладзiмiра з пералiкам гарадо, што уваходзiлi Тураскую eпapxiю.Першым яе епiскапам быццам бы Фама. У духоным падпарад-каваннi тураскага eпiскапа пазней знаходзiлiся гарады Пiнск, Наваградак, Гародня, Берасце, Вакавыск, 3дзiта, Степань, Дубровiца, Слуцк, Копысь i iнш. У старажытнарускiх летапiсах няма паведамлення пра тураскix епiскапа Х XI ст. Але сць звесткi iншых крынiцах аб епiскапе Рэйнберне.

Тураскi князь Святаполк у 1013 г. узя шлюб з дачкой польскага караля Баляслава. 3 ей прыеха калобжацкi епiскап Рэйнберн, якi выкарыста момант для распасюджання каталiцызму. ладзiмiр, даведашыся аб гэтых намерах, выклiка Святаполка разам з жонкай i яе духонiкам у Kie, дзе зняволi у турму.

Рэйнберн незабаве памр. У 1015 г. пасля смерцi ладзiмiра княжыць у Kiеве становiцца Святаполк. У гэтым годзе адбылося забойства брато княз Барыса i Глеба, якiя потым былi абвешчаны першымi усходнеславянскiмi святымi. У 1054 г. хрысцянская царква канчаткова раздзялiлася на каталiцкую i правасланую. Адбыся афiцыйны разры цэрква.У Тураве вядомыя XII ст. правасланыя епiскапы грэк Iгнацiй 1137 г Iакiм пасталены у 1144 г Кiрыла каля 1169 г Ларэнцiй названы летапiсе пад 1182 г Клопатам аб распасюджваннi хрысцянства было адкрыцц цэрква i манастыро. Жонка Святаполка Iзяславiча Варвара заснавала Тураве Варварынскi манастыр, у якiм жыла з дзяцьмi пасля смерцi князя.

Сказанне аб Марцiне-мнiху паведамляе аб снаваннi Тураве мужчынскага манастыра. Тут жа знаходзiлася епiскапская рэзздэнцыя.Тураве пры археалагiчных даследаваннях выялены рэшткi мураванага трохапciднага сабора.

Уплы хрысцянства распа-сюджвася на творы прыкладнога мастацтва. Пры раскопках гарадо знойдзены металiчныя, каменныя, бурштынавыя крыжы, Тураве цудоныя свiнцовыя абразкi, якiя сталялiся вялiкi крыж, у Пiнску каменны абразок Icyca Хрыста Эмануiла. Рукапсныя кнiгi. Ва сходнiх славян яшчэ эпоху першабытнага грамадства знiклi i склалiся цыклы абрадавай паэзii вясеннi, летнеасеннi, зiмнi.Непарыная сувязь з вуснай паэтычнай творчасцю старажытных усходнеславянсых плямн адметная асаблiвасць сярэднявечнага фальклору.

Полацку пры Сафiйскiм саборы iснавала бiблiятэка, якой заховалiся рукапiсныя кнiгi. Яна загiнула час Лiвонскай вайны. Кнiгi пicaлi на пергаменце спецыяльна вырабленай тонкай скуры маладых жывл. Рукапiсы складалi сшыткi. Вокладкамi служылi дзве дошкi. Такая кнiга мела выгляд скрыны большых цi меншых памера. Пераплт каштоных рукапiса аздабляся металiчнымi прыгожаннямi.Каб лiсты кнiгi не камячылiся, дошкi вокладкi сцягвалiся асобнымi металiчнымi засцжкамi.

Розныя засцжкi ад старажытных кнiг знойдзены пры археалагiчных раскопках у Мiнску, Друцку, Вакавыску, Наваградку. Вярцыняй мастацкай лiтаратуры старажытнай Pyci лiчыцца вядомы ва сiм свеце твор Слова аб палку Iгараве. Уяляюць цiкавасць паведамленнi атара аб полацкiх князях, асаблiва вобразнае апавяданне аб Усяславе Полацкiм. Ефрасiння Полацкая. Перапiскай царконых кнiг займалася сярод iншых князна Прадслава, вядомая гiсторыi пад iмем Ефрасiннi Полацкай.Ефрасння была нучкаю князя сяслава Брачыславiча, дачкою малодшага яго сына Святаслава у хрышчэннi Георгiя.

Нарадзiлася яна, як мяркуюць, у 1104 г. 3 маленства мела здольнасцi да вучэння кнiжнага. юнацтве стала манашкаю, прыняшы iмя Ефрасiннi. Затым яна заснавала каля Полацка жаночы манастыр, пры якiм адкрыла школу для навучання грамаце дзяцей. Ефрасiння заснавала яшчэ i мужчынскi манастыр, якому падаравала твор старажытнага мастацтва абраз Эфескай Божай Мац, прывезеннай з Вiзантыi.Ефрасiння Полацкая падаравала Спаскай царкве жаночага манастыра крыж, зроблены майстрам-ювелiрам Лазарам Богшам па яе заказу i эскiзу.

Дажынй паметра, зроблены з трывалага дрэва, н бы абкладзены залатымi пласцiнамi. На вонкавым i тыльным баках крыжа на пласцiнах было змешчана 20 выя святых хрысцянскай царквы. Усе яны выкананы тэхнiцы перагародкавых эмаля сiнiмi, чырвонымi, белымi, зялнымi адценнямi.Тры верхнiя фiгуры Icyc, Марыя, Iаан Прадцеча твараюць асноны цэнтр маленне. 3 выявамi святых чаргуюцца шматлiкiя арнаментыэмалi. Па свaix мастацкiх якасцях i тэхнiцы перагародкавых эмалей полацкi крыж не саступа найлепцым узорам тагачаснага прыкладнога мастацтва, якiя карысталiся сусветнай славай. 3 поным правам яго можна назваць шэдэрам узорным творам сваей эпохi.

Крыж знiк у 1941 г. з пакоя спецсхова Магiлве, i яго месца знаходжання застаецца невядомым.Прападобная Ефрасiння была не адзiнокай у сваей дзейнасцi. Яна мела связь з выдатнымi людзьмi таго часу, перш за се у самiм Полацку дойлiдам Iаанам, майстрамювелiрам Богшам, якiх настройвала на творчыя пошукi.

Памерла Ефрасiння Полацкая 1167 г. паводле iншых меркавання, у 1173 г зрабiшы цяжкое падарожжа Iерусалiм. Пасля смерцi Ефраciннi невядомы атар скла яе Жыцiе. Гэта адзiн з вельмi нямногiх помнiка лiтаратуры старажытнага Полацка, якi дайшо да нас. Кiрыла Typaycкi.Да другой паловы XII ст. адносiцца лiтаратурная дзейнасць Кiрылы Тураскага. н нарадзiся Тураве багатай сям i каля 11ЗО г. Па жаданню гараджан бы пасталены епiскапам сваiм горадзе. 3 таго часу пачалася яго пiсьменнiцкая дзейнасць.

Кiрыла Typacкi выдатны для свайго часу пiсьменнiк i прамоца, атар шэрага сло, малiтва, споведзя, дыдактычных аповесцей, прытча. Творы Кiрылы Тураскага вельмi добра былi вядомы за межамi Тураскай зямлi. Ен в перапiску з князем Андрэем Багалюбскiм. Лiтаратурная дзейнасць Кiрылы Тураскага атрымала прызнанне яшчэ пры яго жыццi. Яна дае уяленне аб духонай культуры аднаго з гарадо старажытных зямель Беларусi.Сучасныя вучоныя ставяць iмя Кiрылы Тураскага адзiн рад з генiяльным стваральнiкам Слова аб палку Iгаравым.

Другой крынiцай пiсьменнасцi Турава XII ст. 3яляецца Сказанiе аб Mнixy Марцiне, якiм гаворыцца аб цяжкiм жыццi манаха-пустэльнiка келлi Барысаглебскага манастыра. Марцiн бы поварам i абслугова чатырох тураскiх епiскапа, якiя змянялi адзiн другога Сiмяна, Iгнаця, Iакiма, Георгiя.Калi Марцiн бы ужо стары, i час разлiву ракi манастыр з ycix бако абкружала вада, хвораму манаху не было каму падаць папiць, каб прагнаць смагу.

Цiкавыя словы, якiя сустракаюцца творы карэц кош для пiцця, выраблены з карнявiшча, дзецкiя слугi князя Яраслава. Больц познiм помнiкам зяляецца Сказанiе аб Кiрыле Typacкiм. Помнiкi архiтэктуры, мастацтва, пiсьменства. сходнiя славяне стварылi шматгранную культуру, якая ключала apxiтэктуру, выяленчае мастацтва, пiсьменства, музыку. Выдатным дасягненнем старажытнай культуры справядлiва лiчацца помнiкi манументальнай архiтэктуры.Полацку 50ыя гады XI ст. будуецца грандызны кафедральны Сафiйскi сабор трэцi храм такога тыпу i назвы ва сходняй Еропе пасля Кiескай i нагародскай Сафii. Храмы не толькi культавыя, але i грамадскiя пабудовы, дзе заховася apxi, бiблiятэка, дзяржаная казна. пачатку XII ст. побач з Полацкам у Бельчыцах рэзыдэнцыя полацкix княз узнiкае Барысаглебскi манастыр, а каля 1159 г. на беразе Палаты была пабудавана знакамiтая Спаская царква Ефрасiньескага манастыра з вежападобнай кампазiцыяй.

Яна адлюстровала характэрныя рысы мясцовай школы дойледства вежападобны выгляд царквы з кiлепадобнымi какошнiкамi уверсе.

Сцены i слупы знутры былi распiсаны непаторнымi фрэскамi выявы святых, якiя захавался да нашых дзн. Фрэскi размяшчалiся на сценах i слупах царквы два рады. Фарбы фрэсак жотая i цмная вохра, ружовы i блактны колеры, фон ciнi i зялны. Мастацтва полацкх фрэсак нагадвае жывапс Ногарада i Kieвa i звязана з вiзантыйскай традыцыяй. Але гэта i высокае самабытнае мастацтва Полацкай зямлi.Своеасаблiвыя каменныя культавыя пабудовы цэрквы XII ст. былi зведзены Вiцебску, Наваградку, Гародне, Тураве.

Да нашых дзн захавалася Барысаглебская Каложская царква Гародне. Яе сцены упрыгожаны стакамi з каляровага палiраванага каменю i керамiчнымi плiткамi, пакрытымi зялнай i карычневай палiвай. У Камянцы канцы XIII ст. была пабудавана абарончая вежа выдатны помнк ваеннага дойлдства Беларусi.Гiсторыя беларускага пiсьменства пачынаецца з першай паловы XIII ст калi ствараюцца псьмовыя помнк з характэрнымi прыкметамi беларускай мовы. Да ix адносiцца дагаворная грамата смаленскага князя Мсцслава з Рыгай i Готландам, дагавор з Рыгай невядомага смаленскага князя, заключаны каля 1230 г грамата полацкага князя Iзяслава прыкладна 1265г. i iнц. Усе гэтыя дакументы напiсаны крыласкiмi лiтарамi шрыфтам, якi пакладзены аснову сучаснай беларускай, рускай i кранскай псьменнасц. Археалагчныя даследаванн значна пашыраюць колькасць крынц па культуры зямель Беларус.

Старажытнымi зорамi псьменства зяляюцца надпiсы на свiнцовых вiслых пячатках, якiя прывешвалiся да дакумента на шнурку.

На пячатцы полацкага князя Iзяслава канца Х ст. змешчана выява трызубца знака княз Рурыкавiча, а вакол надпс Iзаславос, якi кiрылiчнымi лiтарамi перадае грэчаскае гучанне iмя Iзясла. Полацкая пячатка найбольш старажытны узор псьма сходнх славян. Надпiс XI ст. знойдзены Сафiйскiм саборы Полацку.На вялiкiм плоскiм каменi падмурку выдрапаны iмны людзей, якiя будавалi сабор Давiдъ, Тома, Мiкола, а таксама Петърь, Ворiцъ.