рефераты конспекты курсовые дипломные лекции шпоры

Реферат Курсовая Конспект

Сімдіктердегі спорогенез және гаметогенез құбылысы.

Сімдіктердегі спорогенез және гаметогенез құбылысы. - раздел Биология, Генетика және оның биологияда алатын орны. Генетика пәнінің мақсаты мен міндеттері Сомалық Клеткалардағы Екі Еселенген Диплоидты Хромосомалар Саныме...

Сомалық клеткалардағы екі еселенген диплоидты хромосомалар санымен салыстырғанда, жетілген жыныс клеткалары гаметаларды олардың гаплоидты саны болады. Аталақ және аналық жыныс клеткаларының ұрықтануы нәтижесінде жұмыртқа клеткасы хромосомалардың толық жиынтығын алады. Олардың бір жартысы шығу тегі бойынша аналық клеткалардың хромосомалары да, ал қалған екінші жартысы аталық клеткалардың хромосомалары. Ұрықтанған жұмыртқа клеткасының бірінші бөлінуінің өзінде ақ әр хромосоманың екі еселенуі жүреді. Келесі бөлінулерде дәл осылай болады. Сонымен дамушы организмнің барлық клеткаларында екі еселенген хромосомалар саны сақталады. Тіпті кейінірек гаплоидты хромосомалары бар жетілген жыныс клеткалары гаметалар дамитын алғашқы жыныс клеткаларында да хромосомалар саны дәл осылай диплоидты болады. Хромосомалар санының азаюы жыныс клеткаларының жетілу процесі оогенезде (жұмыртқа клетканың жетілу процесі) және сперматогенезде (сперматазоидтардың жетілу процесі) жүреді.

Оогенез және сперматогенез процестерін түсінудің генетика үшін маңызы өте үлкен, сондықтан да оған біз толығырақ тоқталамыз.

Эмбрионалдық ұрық клеткасының бірнеше есе бөлінуі нәтижесінде одан сомалық та, сол сияқты алғашқы жыныс клеткалары да пайда бола алады. Алғашқы жыныс клеткалары басында недәуір интенсивті түрде кюбейеді, және сперматагоний мен оогонийдің гонидийлік клеткаларын түзеді. Бұл кезеңді жыныс клеткаларының көбею кезеңі деп атайды және бұл көбеюкәдімгі митоздық жолмен жүреді. Одан соң бөліну тоқталады, клеткалардың көлемдері ұлғаяды. Клетка дамуының бұл кезеңі өсу кезеңі деп атайды.

Өскен аталық клеткаларды бірінші қатардың сперматоциттері (бірінші сперматоцит), ал аналық клеткалары бірінші қатардың ооциттері (бірінші ооцит) деп атайды. Онан әрі аталық және аналық жыныс клеткаларының түзілуінде өзгешелік бар.

Бірінші сперматоциттерде хромомсомалардың диплоидты жиынтығы болады. Онан соң бірінші сперматоциттер жетілу фазасына кіріседі және екінші қатардың сперматоциттік екі бөлінуі жүреді. Екінші сперматоциттердің хромосомалар саны тіпті екі есе кем гаплоидты жиынтық болып шығады. Екінші сперматоцит тағы да бөлінеді, нәтижесінде әр қайсысында гаплоидты хромосомалар жиынтығы бар екі сперматоциттер пайда болады. Сонымен мейоздық екі бөлінудің нәтижесінде бірінші сперматоциттердің әр қайсысының төрт гаплоидты сперматиді пайда болады. Сперматидтердің онан әрі сперматозоидтарға айналу процесін спермиогенез деп атайды.

11.Жануарлардағы гаметогенез? Гаметогенез деп жыныс клеткаларының дамуы және қалыптасуы процесін айтады.Жануарлардың жыныс клеткалары эмбриондық ұрық клеткаларынан пайда болады.Осы клеткалардың бірнеше рет бөлінуінің нәтижесінде сомалық және ұрық клеткалары шығады.Соңғылардың қайталап бөлінуі арқылы бірінші жыныс клеткалары түзіледі.Алғашқы кезде олар эмбриондық дене клеткаларына ұқсас,бірақ физиологиялық бөлшектенугеәлі жетпеген.Әр түрлі ұзақтыққа созылған тыныштық кезеңінен кейін, бірінші жыныс клеткалары гониалық клеткаларға айналады.Бастапқы кезде екі жыныстың да гониялары бірдей болғанмен , кейінде еркек жыныстылар да бірінші сперматогонияларға , ал ұрғашы жыныстыларды бірінші оогониилергебөлшектенеді.Сомалық клеткалардағы екі еселенген диплоидты хромосомалар санымен салыстырғанда,жнтілген жыныс клеткалары-гаметаларда олардың гаплоидты саны болады.Аталық және аналық жыныс клеткаларының ұрықтануы нәтижесінде жұмыртқа клеткасы хромосомалардың толық жиынтығын алады,олардың бір жартысы-аналық клеткалардың хромосомалары да,ал қалған екінші жартысы-аталық клетканың хромосомалары.Ұрықтанған жұмыртқа клеткасының бірінші бөлінуінің өзінде-ақ әр хромосоманың екі еселенуі жүреді.Келесі бөлінулер де дәл осылай болады.Сонымен дамушы организмнің барлық ьклеткаларында екі еселенген хромосомалар саны сақталады.Типті кейінірек гаплоидты хромосомалары бар жетілген жыныс клеткалары-гаметалар дамитын алғашқы жыныс клеткаларында да хромосомалар саны дәл осылай диплоидты болады.Хромосомалар санының азаюы жыныс клеткаларының жетілу процесі-оогенезде жүреді.12.Митоз бен мейоздың биологиялық рөлі?Мейоздың нәтижесінде жетілген жыныс клеткаларында хромосомалар саны гаплоидты болады,ал ұрықтанған кезде нақты сол түрге тән хромосомалардың диплоидты саны қаитадан қалпына келеді.Мейозда гомологты хромосомалар әрбір жыныс клеткаларына ажырайды және ұрықтану кезінде гомологты хромосомалардың жұбы қалпына келеді.Демек әр түр үшін хромосомалардың толық диплоидты жиынтығының және ДНҚ санының тұрақтылығы қамтамасыз етіледі. Мейозды кезінде хромосомалардың әр жұбының тәуелсіз таралуы,бөлімдер алмасуы және сол хромосомалардың айқасуы нәтижесінде түзілетін клеткалардың хромосомалар жиынтығы ұқсас болмайды.Мейоз комбинативтік өзгергіштікті қамтамасыз етеді Хромосомалардың мейоз барысындағы жай-күйіе және ұрықтану кезіндегі гендердің жағдайын салыстыра отырып 1903 жылы У.Сэттон бұл құбылыстарды тұқым қуалаудың хромосомалық теориясы негізіне жатқызды.Мейозда хромосомалар санының редукциясы жүреді.1-ші анафазада биваленттердің гомологтары тәуелсіз таралады,сол сияқты гендердің әр жұбыда(АаВв)тәуелсіздік көрсетеді және нәтижесінде гаметалардың төрт түрлі типтері:АВ,Ав,Ав,ав түзіледі.Жыныс клеткаларының даму сатылары және фазаларымен қоса алғанда мейоз жынысты көбею процесінің тек бір ғана кезеңі болып табылады.Мейоздан кейін жетілген жыныс клеткалары-гаметалардың түзілуі кезеңі басталады.13.Кариотип.Хромосомалар саны мен морфологиясының ерекшелігі.Кариотип _ жануарлар мен өсімдіктердің жүйеленімдік (систематикалық) тобының бір сипаттамасы, олардың дене клеткаларындағы хромосомалардың диплоидты жиынтығы.Әр түрдің өздеріне тән кариотиптері болады және олар сол типтегі хромосомалардың саны, пішіні, центромераларының (хромосоманың механикалық ортасы, одан айырылған хромосома қозғалуға қабілетсіз болғандықтан көп кешікпей жойылады) орналасуы, көлемі, екінші реттік тартылулары және тағы басқа белгілерімен сипатталады.Әр түрдегі кариотиптің тұрақтылығы митоз және мейоз заңдылықтарымен бақыланып отырады. Кариотиптің өзгеруі хромосомалық және геномдық мутациялардың нәтижесінде болуы мүмкін.Хромосомалық жиынтықты сипаттау, негізінен, метафаза немесе профазаның соңғы кезеңінде жүргізіледі, өйткені клетка бөлінуінің осы кезеңдерінде хромосомалар микроскоптың көмегімен жақсы ажыратылады және олар санауға, морфометриялық талдау жасауға, центромерасын анықтауға өте ыңғайлы.Хромосомаларды арнайы бояғыштармен жіктеп (дифференциалды) бояу – олардың құрылымындағы ерекшеліктерді анықтауға мүмкіндік береді.Хромосомаларды ұзындығына қарай (ең ұзынынан қысқасына дейін) сызбажоба (идиограмма) ретінде орналастырып көрсетуге болады.Қазіргі кезде мыңдаған өсімдік түрлері мен жануарлардың, сондай-ақ, адамдардың хромосомаларының кариотиптері құрылып, талданған. Әр түр өзіне тән хромосомалар санымен және олардың тұрақтылығымен сипатталады. Хромосома жиынтығының саны өсімдіктердің немесе жануарлардың құрылымдық деңгейіне байланысты емес. Мысалы, жоғары сатыдағы организмдерге қарағанда қарапайымдылардың хромосома санының көп болуы мүмкін, кейде керісінше жағдай байқалады. Кей жағдайда хромосома саны және морфологиясы түрдің филогенетикалық ұқсастығының (жақындығының) көрсеткіші болуы мүмкін. Кариотипті салыстырмалы талдау өсімдіктер мен жануарлар жүйеленімінде (кариосистематика), соның ішінде, дақылдық өсімдіктердің шығуын зерттеуде, селекцияда және тағы басқа қолданылады. 14.Хромосомаларқұрылысы:хроматида,хромонема,хромосоманың гетерохромотинді және эухроматинді аудандары, хромомерлер?Әрбір хромосома хромонема деп аталатын ДНК жіпшесінен тұрады, ол жіпшенің бойында тізілген моншақ сияқты құрылымдар хромомерлер орналасқан.Хромосоманың міндетті түрде болатын құрылым ерекшелігіне бірінші бунақталу жатады,бұл хромосоманы екіге бөледі.Бірінші бунақталудың ішінде ерекше түзіліс центромера болады, ол хромосомалардың митоздық таралуында маңызды роль атқарады.Центромера метофазадағы хромосомалардың пішінін анықтайды.Диференциалдық бояудың С әдісі хромосома құрамындағы гетерохроматин бөлігін ,яғни хромосомалардың басқа эухроматин бөліктеріне қарағанда, өте тығыз спиральға оралған хромосомаларды табуға мүмкіндік береді.Гетерохроматин конститутивті және факультативті екіге бөлінеді.Мұның біріншісін хромосоманың белгілі учаскелерінен үнемі табуға болады, ал екіншісін клетка тіршілігінің белгілі бір кезеңдерінде ғана немесе тек кейбір тканьдер клеткаларының хромосомасында ғана көруге болады.Конститутивті гетерохромотин үнемі гомологты хромосомалардың ұқсас учаскелерінде болады, көпшілігінде центромераға жақын орналасады.Факультативті гетерохроматин генетикалық активтіліктен толық айырылған хромосомаоардың эухроматинді бөлігі.Мұндай хроматин гомологты хрормосоманаң бір сыңарында ғана болады.Гетерохроматинде гендер болмайды, сондықтан ол бөлік тұқым қуу процесіне селқос , ал эухроматинде гендер бар,олар тұқым қууға белсене қатысады. 15) Генетикалық символика. Будандастырудың жазылу ережелері. Тұқымқуалаушылыққа генетикалық талдау жасағанда көптеген ұғымдар, терминдер, символикалар жиі қолданылады. Генетикада көп қолданылатын ұғымдарына қатарына белгі, қасиетдеген ұғымдар жатады. Ол ұғымдар бір организмді будандастыру керек. Сол мақсатта алынған ата-аналық организмдерді латынның P әрпімен белгілейді. Генетикада будандастыруды көбейту Х белгісімен көрсетеді. Будандастыру схемасын жасаған кезде бірінші орынға аналық организмді , екінші орынға аталық организмді жазады да , екі аралығына будандастыру белгісін қояды. Аналық жынысты Шолпан айнасы белгісімен, аталық жынысты Марс қалқаны және найзасы белгісімен белгілейді. Альтернативті белгілері бар екі организмді будандастырудан алынған ұрпақты гибридтік ұрпақ деп, ал оның жекелеген дарабастарын гибрид деп атайды. Ықшамдылық үшін гибрид ұрпақты F әрпімен белгілейді, ол әрпімен индекс қойлады, және ондай индекс гибрид ұрпақтың реттік нөміріне сәйкес қойлады. Мысалы , бірінші ұрпақты F1 арқылы белгілейді., егер гибрид дарабастар өзара будандастырылса онда олардың екінші ұрпақтары F2, ал үшінші ұрпақтары F3, деп белгіленеді. Хромосоманың белгілі бір бөлігінде орналасқан , тұқым қуалайтын белгі қасиеттерді ұрпақтан ұрпаққа жеткізетін тұқым қуалау ақпаратының генетикалық өлшем бірлігі ген деп аталады. Альтернативті жұп белгілерді анықтаушы жұп гендерді аллеломорфизм немесе аллелизм деп атайды. Әр ген екі түрлі жағдайда болады және олар екі жұп түзеді. Ал ол жұптың әр мүшесі аллель деп аталады. Мендель тұқым қуалайтын альтернативті жұп белгілерді латын алфабитінің әріптерімен көрсетуді ұсынды. Аллельді гендер гомологты хромосомалардың ұқсас бөлімінде орналасады, ал олардың орналасатын орнын локус деп атайды. Гомологты жұп хромосоманы параллель қос сызық арқылы көрсеткен кезде , онда орналасқан аллельді гендердің бірінің астына бірін жазу керек, ал оларды хромосомасыз көрсеткен кезде АА, Аа, аа деп жазылады. Ұрықтанған жұмыртқа клеткасы зигота деп аталады. Егер зигота бірдей аллельдері бар жыныс клеткаларының қосылуынан түзілсе ондай зиготаны гомозигота деп, ал әртүрлі аллельдері бар екі жыныс клеткасының қосылуынан түзілсе , оны гетерозигота деп тайды.

16. Гибридологиялық әдіс генетикалық талдаудың негізі ретінде. Гибридологиялық әдістің негіздері объектіні таңдау, шағылыстырулар үшін таза материалды сұрыптау , жекелеген белгілердің талдануы, екі үш ұрпақтарды зертттеу.Тұқым қуалауды зерттеу үшін қолданылатын генетикалық әдістердің нң бастысы гибридологиялық талдау. Бұл организмдердің жеке қасиеттерімен бегілерінің тұқым қуалау заңдылықтарын ашуға және оларға талдау жасауға мүмкіндік береді. Сондай ақ будандастыру жүйесін жасауда , сол сияқты гендердің өзгерісі мен олардың комбинациясынан пайда болатын өзгергіштерді зерттеуде де үлкен роль атқарады. Тұқым қуалау заңдылықтарын зерттеудің алғашқы негізін салған 1865 жылы Грегор Мендель. Мендель қолданған тұқым қуалауды зерттеудің жаңа гибридологиялық әдісінің негізгі ерекшеліктері:Тұқым қуалаушылығы зерттелмекші болып отырған ата аналық формалар бір бірімен оңай будандаса алатын бір түрге жататын организмдер болуы қажет. Аита аналық формалардың әрқайсысы өздерінің белгілерін бірнеше ұрпақтар бойы тұрақты түрде беруі қажет. Өйткені болашақ будандастырулар үшін тек белгілері таза организмдер ғана пайдаланылады. Мендель өз зерттеулерінде бір түрге жататын , өздігінен тозаңданатын және белгілері бұршақ өсімдігін таңдап алды.Будандастырылатын организдердің бірнеше жұп альтернативті белгілері болуы тиіс. Будандастырудан алынған ұрпақтардағы әр жұп белгілердің тұқым қуалауына талдау жасау керек. Мендель өз зерттеулерінде альтернативті жұп белгілері бар, мысалы гүлдерінің түсі қызыл және ақ , тұқымының түсі сары және жасыл , тұқымының пішіні тегіс және бұдыр т.б белгілері бар өсімдіктерді будандастырды және әр ұрпақ бойынша осы жұп белгілердің тұқым қуалауын жеке есепке алды. Альтернативті жұп белгілері бар ата аналық формаларды будандастырудан алынған гибрид организмдердің бірнеше ұрпақтарына сандық талдау жасалуы керек.Мендель зерттеулерінің төртінші ерекшелігі – әр будан өсімдікпен алынған ұрпақтрға жеке талдау жасалуы керек. Тұқым қуалау мен өзгергіштікті зерттеудің Мендель ашқан осы қарапайым әдістері гиридологиялық талдауға негіз болды. Және генетика ғылымының әрі қарай дамуына үлес қосты. 17)Моногибридтік будандастыруды Г.Мендель ашқан тұқымқуалаушылық заңдылықтары: будандардың бірінші ұрпағының біркелкілігі,екінші ұрпақта ажырауы,тұқым қуалаушылықтың үзілмелілігі туралы Мендельдің түсінігі.Сырт пішіні бір бірінен бір ғана белгіден өзгешіліг бар аталық аналық жұптарын қосуды моногибридті будандастыру деп атайды.Мысалы аналық өсімдік сары, аталық жасыл немесе керісінше .Осы белгілердің сырт көрінісін фенотип,ал нәсілдік қасиеттердің, яғни гендердің жиынтығын генотип деп атайды.Бұл атауларды 1903жылы В.Иоганнсен кіргізген.Р қатарында будандастырып отырған аталық аналықтардың белгілері яғни фенотипі жазылады.Белгілердің фенотипінің дәл үстінде жазылған әріптер сол белгілердің нәсілдік қасиеттері гендері.Гаметаның құрамында белгінің жұп нәсілдік қасиеттерінің, яғни аллельдердің біреуі ақ болады.Қарама қарсы жұп белгілерді 1902жылы В.Бэтсон аллеломорфтық жұп деп, ал белгінің жұптығын аллелморфизм деп атауды ұсынды.1926 жылы Иогансен аллелморфизм атауын қысқаша аллелизм , бір жұптағы жеке бірлікті аллель деп атауды ұсынды.F1- бірінші ұрпақ фенотипі бойынша біркелкі , бәрі сары, сондықтан Г.Мендельдің бірінші заңын доминанттылық немесе бірінші ұрпақтың біркелкілік заңы деп атайды.Алғашқы ұрпақта ұқсас аллель қасиеттің біреуі доминант, рецессивті қасиет білінбей қалады.Аналық сары бұршақтың генотипі бірыңғай аллелден –АА тұрса,бірінші ұрпақтың сары бұршағының генотипі әр түрлә аллельден Аа дан тұрады.Осыған орай бірыңғай аллелден тұратын тұрақты генотипті 1902жылы Бэтсон гомозигота, ал әр түрлі аллелден тұратын ажырасатын түрін гетерозигота деп ұсынды.Бұл атаулар зигота, яғни ұрықтанған жұмыртқа клеткасы деген терминнен шыққан.Бұл терминдер генетикада кеңіненқолданылады.

18) Г.Мендель ашқан тұқымқуалаушылық заңдылықтары:будандардың бірінші ұрпағының біркелкілігі,екінші ұрпақта ажырауы.Альтернативті немесе қарма қарсы бір жұп белгілері бойынша ажыратуға болатын ата аналық формалар будандастырылса,оны моногибридті деп айтады.Өздігінен тозаңданатын бұршақтың осы сорттарын бір бірімен будандастырудың нәтижесінде Мендель тұқым қуалаудың негізгі заңдылықтарын ашты.Мендельдің бірінші заңы немесе бірінші ұрпақ гибридтерінің біркелкілік заңы деп аталады.Бұл заңды доминанттылық ережесі деп те атайды.Бұл барлық өсімдіктерге,жануарларға,адамға да тән құбылыс.Егер бұршақ өсімдіктердің бірінші гибрид ұрпағы F1 өздігінен тозаңданса,онда олардың екінші F2 ұрпағында атасының да, анасының да белгілері көрінетін болады.Яғни бірінші будан ұрпақта көрінбеген белгілер екінші ұрпақта көрінеді.Доминантты және рессивті белгілер F2 ұрпағында белгілі бір сандық ара қатынаста болады.Бір жұп белгілерінің осындай арақатынаста ажырауы Мендельдің екінші заңы немесе ажырау деп аталады. 19)Гаметалардың тазалығы заңы.Гомозиготалылық жәнегетерозиготалылық.Мендельдің осы гипотезасын У.Бэтсон кейінірек гаметалардың тазалығы ережесі ретіндегенетика ғылымына енгізді.Бұл ереже бойынша ажырау құбылысының негізінде доминантты және рецессивті бастамалардың гетерозиготалық организмде бірімен бірі араласып кетпей,гаметалар түзген кезде таза күйінде ажырайтындығы жатыр.Мысалы,гетерозиготалы организм Аа дан түзілген А және а гаметалары бірімен бірі араласпайтын таза гаметалар.Тұқым қуалаушы бастамалардың будандастыру кезінде бір бірімен араласпай ұрпақтарына тұрақты берілуі тұқым қуалаудың дискреттілігін көрсетеді.Доминанттылық құбылысына байланысты F1 дегі өсімдіктердің бәрінің тұқыидарының беті тегіс болып щығады.Ал F2 де А және а гаметалардың кездейсоқ комбинациялануы нәтижесінде белгілердің ажырау заңдылығы байқалады.Яғни, F2 өсімдіктері тұқымдарының 3/4 бөлігінің беті тегіс , 1/4 Бөлігінің беті бұдыр болып шығады.Әр түрлі типті гаметалардың өзара қосылу мүмкіндіктерін есептеп шығаруды жеңілдету үшін ағылшын генетигі Р.Пеннет ұсынған тор жасалынады.Пеннет торында аталық гаметалар горизонталь бағытта , аналық гаметалар вертикаль бағытта жазылады.Тордың ішінде гаметалардың комбинациялары орналастырылады,ол комбинациялар организмдердің генотиптерін көрсетеді.20)Тетрадалық талдау.Кері және талдаушы будандастырудағы ажырау және олардың маңызы.Реципрокты будандастыру деп доминатты және рецессивті белгісі бар организмдері аналық ретінде де, аталық ретінде де пайдалануды айтады.Реципрокты будандастыру кезінде тура және кері будандастырулар жүргізіледі.мысалы: АА x аа тура, ал аа x АА кері будандастыру.Белгілердің тұқым қуалауын гибридологиялық анализ әдісімен зерттеуде кейде қайыра будандастыру немесе беккросс деп аталатын будандастырулар қолданылады.Генетикалық талдау үшін де,сол сияқты селекция жұмыстары үшін де F1 ұрпағын рецессивті аллельдер бойынша гомозиготалы формамен будандастырудың үлкен маңызы бар.Будандастырудың мұндай жолын талдаушы будандастыру деп атайды.Аналық жыныс клеткаларының әрқайсысы бірдей мүмкіндікте ұрықтанған жағдайда Аа және аа генотиптері 1:1 қатынасында болып шығады.Қайыра будандастырудың осындай жолымен алынған Аа ұрпағы тұқымының түсі сары,аа ұрпағы тұқымының түсі жасыл,яғни фенотиптері бойынша ұрпақтардың ажырауы 1:1 қатынасында болады.Сонымен,Fа кезінде белгілердің ажырау ерекшеліктеріне қарап гибридтің генотипін,гибридтер түзетін гаметалар типін және олардың арақатынасын анализдеуге болады.Сондықтан да гибрид организмді рецессивті гомозиготамен будандастыруды анализдеуші деп атайды. 21.Аллелизм.Көптікаллелизм.Көптікаллелдер.Аллелдердіңпопуляциядаекінемесеоданкөпаллельдікхалдеберілуікөптікаллелизмдепаталады. Бұлжағдайда, доминанттыжәнерецессивтігендерменқатар, аралықаллелдер - доминанттыгенгеқарсыөзін, рецессивтіаллельретінде, ал, рецессивтігенгеқарсы, өзіндоминанттыаллелретіндекөрсетеді.Аллельдіерекшелік – бұлжағдайдагетерозиготалардыңбіржасушасындабіраллельбелсендіболса, алкелесіжасушадабасқааллельбелсенділіккөрсетеді.Мысалы, екі Х хромосоманыңбіреуініңбелсенсізденуі – біржасушадааталықхромосома, ал, екіншісіндеаналықхромосоманыңқосылуыжүреді..Кейде аллельдер бірнеше геннен тұруы мүмкін. Өйткені хромосоманың ген орналасқан бөлігі бірнеше рет мутацияға ұшырауына байланысты, ол ген бірнеше рет қайталанады. Осыны көп аллельділік деп атайды. Олардың құрамында негізгі доминантты және рецессивті гендерден басқа аралық сипаттағы аллельдер болады. Ондай аллельдер доминантты гендермен қатар келсе, рецессивті қасиет көрсетеді, ал рецессивті гендерге доминантты қасиет көрсете алады. Оған мысал ретінде, адамның қан топтарының тұқым қуалауы көп аллельділік бойынша жүретіндігін қарастырайық. Адам қанындағы эритроциттерде екі түрлі желімденетін зат: А агглютиногені және В агглютиногені болады, ал плазмада екі түрлі желімдейтін зат: aa агглютинині және bb агглютинині бар.Эритроциттердегі агглютиногенге және плазмадағы агглютининге қарай, барлық адамдардың қаны 4 топқа бөлінеді. Қаны І топқа жататын адамдардың эритроциттерінде агглютиноген болмайды. Олардың плазмасында aa және bb агглютинині болады. Қаны ІІ топқа жататын адамдардың эритроциттерінде А агглютиногені, плазмасында bb агглютинині бар. Қаны ІІІ топқа жататын адамдардың эритроциттерінде В агглютиногені, плазмасында aa агглютинині болады. Қаны ІV топқа жататын адамдардың эритроциттерінде А және В агглютиногендері бар, ал плазмасында агглютининнің екеуі де болмайды. Осыған байланысты қан топтары: І топ (0), ІІ топ (А), ІІІ топ (В) және ІV топ (АВ) болып белгіленеді. Қан топтарының гендері мен генотиптері төмендегі кестеде берілді.

І (0) І0 І0 І0І0

ІІ (А) ІА ІАІ0ІАІА

ІІІ (В) ІВ ІВІ0, ІВІВ

ІV (АВ) ІАВ ІАІВ

Қаны І және ІV топқа жататын адамдарда бір-бірден ғана генотип, ал ІІ және ІІІ топтың адамдарында бір гомозиготалы және бір гетерозиготалы генотиптен болады. ІV қан тобын аллельді гендердің өзара әрекеттесуінің нәтижесі деп қарайды. Өйткені мұнда екі доминантты А (ІІ топ) және В (ІІІ топ) аллельді гендері біріккен жағдайда ІV топ пайда болады. Бұл құбылысты кодоминанттылық деп атайды. Қан топтарын генотиптеріне қарап анықтаудың медицинада маңызы зор.

– Конец работы –

Эта тема принадлежит разделу:

Генетика және оның биологияда алатын орны. Генетика пәнінің мақсаты мен міндеттері

Т ым уалау тірі организмдерді аса ма ызды ерекшеліктеріні атарына жатады Т ым... Гентотип фенотип аллель Ген... Генотип терминін жылы даниялы генетик В Иогансен сын ан О ан барлы геном...

Если Вам нужно дополнительный материал на эту тему, или Вы не нашли то, что искали, рекомендуем воспользоваться поиском по нашей базе работ: Сімдіктердегі спорогенез және гаметогенез құбылысы.

Что будем делать с полученным материалом:

Если этот материал оказался полезным ля Вас, Вы можете сохранить его на свою страничку в социальных сетях:

Все темы данного раздела:

Генетика және оның биологияда алатын орны. Генетика пәнінің мақсаты мен міндеттері.
Генетика барлық тірі организмдерге тән негізгі қасиетті тұқымқуалаушылық пен өзгергіштікті зерттейтін биология ғылымының басты б

Фенотиптік және генотиптік өзгергіштік.
Өзгергіштік – организм мен сыртқы ортаның қарым-қатынасын көрсететін күрделі процесс; тірі организмдердің өсіп-дамуы барысында өзін u

Адамдағы қан топтарының тұқымқуалауы.
Адамда қанның 4 тобы болады: О, А, В, және АВ. Олар бір геннің үш түрлі аллельдері арқылы анықталады: ІА , ІВ және і. І

Дигибридтік будандастырудағы тұқым қуалау. Дигибридті будандастыруда генотип және фенотип бойынша ажырау.
Бұршақ өсімдігін дигибридті будандастырудың негізінде Мендель тәуелсіз тұқым қуалау деп аталатын тағы бір аса маңызды заңдылық

Аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуі
Мендель өз зертеулерінде аллельді гендердің өзара әрекеттесуінің тек бір ғана түрін геннің бір аллельінің толық доминанттылығы ж

Комплементарлы гендердің өзара әректтесуі.
Комплементарлы немесе толықтырушы деп өз алдына жеке келгенде әсері байқалмайтын,ал егер генотипте гомозиготалы немесе гетерезиготалы жағдайда басқа біреумен бір

Хотите получать на электронную почту самые свежие новости?
Education Insider Sample
Подпишитесь на Нашу рассылку
Наша политика приватности обеспечивает 100% безопасность и анонимность Ваших E-Mail
Реклама
Соответствующий теме материал
  • Похожее
  • Популярное
  • Облако тегов
  • Здесь
  • Временно
  • Пусто
Теги