Азіргі қалалардың экологиялық мәселері.

Қала қоршаған ортамен энергия және заттармен белсене алмасып отырады. Ол отын және электр энергиясының әртүрлi түрлерi, шикiзатты қолданады және өз кәсiпорындары үшiн шикiзаттар, қосалқы материалдар,үшiн тұрғын, жабдық үшiн азық-түлiк және халық тұтынатын тауарлар өнеркәсiп, көлiктер, шаруашылықтың тұрмыстық-коммуналдығымен. Қолдана және қала өнiмдi бұның барлығы қайта өңдей шығарады, қызметте болады және қалдықтардың үлкен массасына қоршаған ортаға қатты, газ және сұйық түр сияқты лақтырып тастайды. Ауаға шығатын улы заттардың концентрациясы (ауыр металдар, шаң-тозаң, күкірт тотығы, көмірқышқыл газы және т.б.) белгіленген мөлшерден он есе артық. Ең ауыр жағдай Тараз, Теміртау, Алматы, Шымкент, Балқаш, Риддер, Өскемен және басқа да қалаларда қалыптасқан. Осы қалаларда лас заттардың концентрациясы жыл бойынша белгіленген мөлшерден 5-10 есе артады. Ауа кеңістігінің ластануы пайдалы қазбалар өндіретін аудандарда да байқалады. Атмосфераның ластануы Байқоңыр космодромында ғарыш кемелерін ұшыру кезінде де байқалады. Өнеркәсіпті аудандарда ауа кеңістігінің ластануымен катар ластану сол жердегі су көздерін қамтиды. Сырдария өзені ағысының 35-40%-ы өндіріс орындарының қалдық суларынан түрады. Өзен суында дизентерия, паратиф, гепатит, сүзек ауруы қоздырғыштары мен өте қатерлі гексахлоран ДДТ кездеседі. Өнеркәсіп орындарының ластаушы заттарына жер игеру нотижесінде пайда болған масштабы химиялық ластанудың көлемдері ұлғаюда. Өсімдік жамылғысын қорғайтын әр түрлі химиялық заттар, дефолианттар, пестицидтер, мөлшерден артық қолданған тыңайтқыштар, тек қана қоршаған ортаны емес, тамақ өнімдерін де ластауда.Сонымен қатар Урбанизация процесінің дамуына байланысты қалалық ортаның көптеген проблемалары (урбанистикалық, құрылыс- архитектуралық, технологиялық, әлеуметтік, экологиялық) пайда болды. Қалалардың демографиялык, және экономикалық тұрғыдан өсуі әсерінен экожүйеге техногенді әсердің артуы тек қала маңында ғана емес, олардан біршама қашықтықтарда да біліне бастады. Осыған байланысты қаланың экологиялық жағдайы көптеген өнеркәсіпті қалаларда нашарлап кетті.Физикалық факторларға

Литосфера биосфера элементі. Топырак – жер кыртысынын жогаргы кунарлы кабаты. Коршаган ортанын баска нысандарымен салыстырганда топырактын озiне тан ерекшелiктерi болады. Атмосфералык ауага немесе жер устi суларына караганда топырак бiршама аз козгалады жане осыган байланысты шын манiнде баска затпен араласуы секiлдi озге ортага тан табиги турде озiн озi тазалайтын куатты факторы мундай болмайды. Топыракка тускен зат трансформацияланады. Топырак катты, суйык жане газ тарiздi фазалардан турады. Адам ушин топырактын манызды касиетi онын кунарлыгы. Кунарлылык топырактын турiне, су режимiне, онда болатын минералдык жане орг заттарга байланысты. Адам ушiн топырактын негiзгi ролi осiрiлетiн азык тулiк онiмдерiн осiру.