Бақылау сұрақтары.

Амфиболдар тобының минералдары:тремолит Са₂Mg₅[Si₄O₁₁]₂(OH)₂, актинолит Са₂(MgFe)₅[Si₄O₁₁](OH)₂, горнбленд (мүйіз алдамшысы) Са₂Na(MgFe)₄(Al,Fe)[(Si, Al)₄O₁₁]₂(OH)₂, родусит Na₂(MgFe)₃Al₂[Si₄O₁₁]₂(OH)₂.

Тремолит Са₂Mg₅[Si₄O₁₁]₂(OH)₂. Ине тәріздес, ұзартылған кристалдар тән, агрегаттары сәулелі және қадалы. Ашық түсті нефриттіңқұрамына кіреді және талшықты тремолит-асбест құрайды. Түсі ақ немесе ашық боялған, көбінесе сұрша түске.

Ерекше анықтау (диагностикалау) белгілері.Өзіне ұқсас актинолиттен физикалық қасиетімен, ақшыл (ақ, сұрша-ақ) түспен ажыратылады.

Генезисі (жаратылысы).Төмен температуралы магмалық минерал болып табылады, метаморфтық – мәрмәрларда, кристалдық тақтатастарда, мүйізтастарда; гидротермалық желілерде кездеседі.

Парагенетикалық ассоциациясы.Пироксен, кальцит, доломит.

Қолдануы.Тремолит-асбест жылу изоляциясына пайдаланады, нефрит – бұйымдар жасауға.

Актинолит Са₂(MgFe)₅[Si₄O₁₁](OH)₂. «Сәулелі тас» – жұқа сәулелі, қадалы, талшықты агрегаттары жасылдың әр түрлі реңкіне боялған. Кейде кристалдары ұзын призмалық және ине тәріздес болады. Сирек жасырын кристалды агрегаттар – нефриттер құрайды.

Ерекше анықтау (диагностикалау) белгілері.Турмалин және эпидоттантөменірек қаттылығымен және жетілген жіктілігімен ажыратылады.

Генезисі (жаратылысы).Метасоматиттік скарндарда, метаморфтық кристалдық тақтатастарда.

Парагенетикалық ассоциациясы.Скарндарда: диопсид және кальцит, тақтатастарда: тальк және хлорит.

Қолдануы.Актинолит-асбест кейде өндірістік мөлшерде кездеседі, жылу изоляциялауға пайдаланады. Нефрит – бұйымдар жасауға.

Горнбленд (мүйіз алдамшысы) Са₂Na(MgFe)₄(Al,Fe)[(Si, Al)₄O₁₁]₂(OH)₂. Түрлері: қоңырлау түсті базальттық горнбленд, уралит– горнблендтің пироксен бойынша псевдоморфозасы. Кристалдары призмалық, бағаналы, сирек изометриялық келбетті. Тұтас агрегаттары ірі- және майда түйірлік, түйірлері ұзартылған.

Ерекше анықтау (диагностикалау) белгілері.Кристалдары сыртқы пішіндерімен, тағы да жіктіліктің ара бұрышымен, әдеттегі қараутты-жасыл, қараутты-қоңырқай түстерімен тез анықталады. Басқа амфиболдардан тек оптикалық қасиеттерімен ажыратылады.

Генезисі (жаратылысы).Қышқыл, орта магмалық таужыныстардың (гранит, сиенит, диорит, гранодиорит және т.б.) негізгі минералдары боп табылады, габбролық пегматиттерде, метаморфтық амфиболиттерде, немесе амфиболитті тақтатастарда және гнейстерде. Гидротермалық процестер нәтижесінде, ол серпентинге, хлоритке, эпидотка, карбонатқа және кварцқа айналады. Мору кезінде, ол нонтронит, карбонаттар, опал, лимонитке, галлуазитке айналады. Негізді лаваларда горнбленд опациттенеді, магнетит және пироксенмен ауысады.

Парагенетикалық ассоциациясы.Плагиоклаздар, калишпаттар, кварц, биотит, хлорит, рутил, лейкоксен, магнетит, апатит, циркон және т.б.

Қолдануы.Практикалық маңызы белгіленбеген.

Родусит Na₂(MgFe)₃Al₂[Si₄O₁₁]₂(OH)₂. Асбест тәріздес глаукофан және крокидолиттің талшықты түрі, рибекиттің түрлесі. Синонимы – абриаханит, асбест тәріздес талшықтыферриглаукофанның түрі болады. Эгей теңізінің Родос аралы атымен аталған, сол жақта құмды-сазды қабаттарда бірінші табылып зерттелген. Ол Қазақстанда, Қарсақпай ауданында мергельдердің құрамында көк немесе көкшіл-жасыл желішектерде табылған. Мұнда тағы да, ол әлсіз метаморфталған тығыз саздарда және құмды пермь қабаттарының көкшіл-сұр және көк түсті көптеген желілерінде және желішектерде табылған. Соңғы кенорынында ол опалмен серіктес болады.

Ерекше анықтау (диагностикалау) белгілері.Асбест тәріздес талшықты, көк немесе көкшіл-жасыл желілерде және желішектерде табылады.

Чароит K₂NaCa₅[Si₁₂O₃₀](OH,F)ЗН₂О. Ерекше анықтау (диагностикалау) белгілері.Ашық күлгін түсті, талшықты агрегаттарға жібек тәріздес құбылма тән.

Қолдануы.Өте жақсы тегістеледі және әдемі зергерлік істе қолданатын минерал болады.

Әдебиеттер: [1, c. 771-784].