рефераты конспекты курсовые дипломные лекции шпоры

Реферат Курсовая Конспект

Кәсіпкердің сатып алушы алдындағы жауапкершілігі

Кәсіпкердің сатып алушы алдындағы жауапкершілігі - раздел Экономика, Түйін Өмірдің Басқа Салаларының өкілдері Секілді ...

Өмірдің басқа салаларының өкілдері секілді Қазақстандағы іскер адамдардың көпшілігі адал да, еңбекқор және тұтынушылармен әділ қатынас жүргізгісі келеді. Бизнестің этикасы деп аталатын тұтынушылар туралы қам табыс туралы қаммен қатар жүруі тиіс. Ерте ме, кеш пе, тұтынушы кәсіпорынның өз істеріне жауапкерсіздігін біліп қалса, онда ол онымен сауда жүргізуден бас тартады.

Нарықтық экономикалық елдерде тұтынушылар құқығын қорғау заңнамасы жасалынып, ол ойдағыдай қолданылып келеді. Оның өмірге келуі тұтынушыларды өнім өндірушілер мен сатушылардың заңсыз әрекеттерінен қорғау қажеттілігінен туған. Тұтынушыларға жеткен тауарлар сапасының нашарлауы жиілеп, оларға берілген сипаттама, көбінесе, жарнамада айтылғандармен сәйкес келмейді. Монополистер мен сатушылар тұтынушыларды көбінесе лажсыз алуға мәжбүр етеді.

Тұтынушылардың мүдделері мен құқықтарын қорғау проблемасы нарықтық экономикалы елдерде өткен ғасырдың 50-70 жылдарында пайда болып, өмірде ұйымдасқан қозғалыстарды тудырды. Бельгия мен Құрама Корольдікте тұтынушылардың құқығын қорғау жөніндегі алғашқы қоғам 1957 жылы, Нидерландияда – 1963 жылы құрылды.

АҚШ-та тұтынушылар қозғалысы өткен ғасырдың басында пайда болды. Ол бағаның көтеріліп, ет өнеркәсібіндегі жағдай мен медициналық препараттарды патенттеу жөніндегі шатақтарға байланысты туған болатын. Тұтынушылардың екінші қуатты қозғалысы өткен ғасырдың 30-шы жылдарындағы экономикалық дағдарыстың дүлей күші мен дәрілік препараттарға байланысты кезекті дау-дамайдан шықты. Үшінші рет констъюмеризм толқыны 60-шы жылдары көтерілді.

Қазіргі уақытта консъюмеристік қозғалыс әлемнің барлық елдерін қамтып отыр.

Оның себебі, сол кезеңде ұзақ уақыт пайдаланатын тауарлар шығару айтарлықтай молайып, синтетикалық жаңа және басқадай жасанды материалдарды және т.б. қолдану елеулі түрде өрістеген еді.

Бұл кезеңде дамыған капиталистік елдерде тұтынушылардың мүдделерін жаппай барлық салаларда емес, тек кейбір салаларда (несие беру, тұрғын үйді жалға өткізу, сауда) қорғаудың жекелеген нормативтік актілері бар болатын.

Тұтынушылардың құқықтарын қорғау жекелеген құқықтар салаларында да бекітілген еді. Алайда, экономиканы монополиялау жағдайында тауарлар мен қызметтердің ерекше әртүрлілігінің пайда болулары, жарнамалаудың қуатты құралдарының өмірге келуі, тұтынушылардың бұрыннан бар құқықтық қорғау құралдарының жеткілікті емес екендігін көрсетті. Дамыған нарықты қорғауға тікелей қатысты арнайы нормативтік актілердің шығуы осы себептерге байланысты еді.

Оған мыналарды жатқызуға болады: Францияда – сауда мен игі қызметтер көрсету кезіндегі алдау мен жалғандық туралы Заң (1905), «қардан қала тұрғызу» қағидасының сауда туралы Заң (1953), «алдамшы жарнамаларды болғызбау» туралы Заң (1935); Данияда – тауарды сатып алу-сату келісімі туралы Заң (1906), тауарды таңбалап және бағасын көрсету туралы Заң (1977), тұтынушылармен жасалған келісімдердің әрқилы түрлері туралы Заң (1978); Ұлыбританияда – тұтынушылардың қауіпсіздігі туралы Заң (1978), келісімдердің арамдық жағдайлары туралы Заң (1977), шектеуші сауда тәжірибесі туралы Заң (1956) және басқалар. Нарықтық экономикасы дамыған елдерде тұтынушылардың құқығын қорғау заңнамасы сауда мен игі қызмет көрсетудің әртүрлі ортасында жүрген тұтынушылар қорғайтын заңдар ондап саналады.

Тұтынушыларды қорғаудың төрт негізгі құқығы туралы Декларацияға АҚШ президенті Д.Кеннеди 1962 ж. 15 наурызда қол қойған болатын. Олар:

- тауарлардың қауіпсіздігіне құқық;

- ақпараттарға құқық;

- өз мүддеңді білдіру құқығы;

Халықаралық тұтынушылар одақтарының ұйымы (ХТОҰ) бұған тағы төртеуін қосты:

- негізгі қажеттіліктерді қанағаттандыру құқығы;

- зиянның орнын толтыру құқығы;

- тұтынушылық білімге құқық;

- қоршаған ортаның саулығына құқық.

Тұтынушылардың құқықтарын қорғау барлық елдерде әкімшілік пен соттың қолда бар құралдарының көмегімен тиісті нормативтік актілерден құрылады.

Тұтынушылардың құқықтарын қорғауға арналған Басшылық принциптер 1985 жылдың 9 наурызындағы №39/248 қарар ретінде Бас Ассамблеяда мақұлданған.

Бас Ассамблеяның күшіне еніп, бекітілген қарарынан кейін БҰҰ-ға мүше мемлекеттер Басшылық принциптерді есепке ала отырып, тұтынушылар құқығын қорғау жөнінен белсенді саясат жүргізуге міндеттенген. Әр мемлекет өзіне тән экономикалық және әлеуметтік жағдайларына сәйкес, сондай-ақ халықтарының хал-ахуалына қарай нарықта бұл салада өздерінің бірінші кезекте тұрған жеке міндеттерін белгілеуге тиіс еді.

Тұтынушылардың заңды мүдделері болып мойындалатындар:

- қауіпсіздік пен денсаулықтың зиян шегуінен қорғау;

- олардың экономикалық мүдделерін сақтау;

- жеке қажеттіліктеріне сәйкес тауарларды (қызметтерді) дұрыс таңдауды қамтамасыз ететін ақпараттарға жол беру;

- тұтынушыларды сауаттандыру;

- арыздарды қараудың тиімді рәсімдерін табу;

- тұтынушылардың құқықтары сөз болып, шешім қабылдау процесі үстінде өз пікірлерін білдіруге құқықтары бар тұтынушылар топтары мен ұйымдарын құруға еркіндік.

Қазақстан Республикасында тұтынушылар құқығы Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің Айрықша бөлімімен, «Тұтынушыларды қорғау туралы» Заңы мен және т.б. реттеледі.

1998 жылдың ішінде Қазақстан Республикасында тұтынушылар құқықтарын қорғау қоғамдары тұтынушылар құқықтарының жағдайларына 5000 тексеру жүргізген, оның 2816-да әртүрлі заң бұзушылық анықталған. 5966 мың теңгеге 1810 наразылық ресімделген. Өндірілген зиянның сомасы 4649 мың теңгені құрап, тұтынушылардың 560 наразылығы сотқа түсірілмей қанағаттандырылған.

Біріншісі өте қарапайым саналады. Кейбір фирмалар өздерінің адалдықтары мен туралықтары жөнінен жақсы атаққа жетуге мүдделі болмаулары мүмкін, өйткені олар нарықта ұзақ уақыт тұрақтауды ойламайды. Олардың стратегиясы ашық алдампаздықтарын жүзеге асыра салып, тез арада тайып отыру. Соңғы уақытта мұндай алдаушылықтар Қазақстан Республикасында жиі ұшырасатын болды.

Тұтынушылардың құқықтарын қорғау жөніндегі заңнамалар талаптарының орындалуы туралы қадағалау тәжірибесі ретінде республиканың халыққа сауда, қоғамдық тамақтандыру, тұрмыстық қызмет, көлік, байланыс, комунальдық-тұрғын үй және т.б. қызметтер көрсететін 4682 кәсіпорын тексерілді.

Азаматтардың 1944 ой-тілектері қаралды, олардың бәрі негізді болып шығып, тұтынушылар мүддесінің пайдасына шешілді.

Тұтынушылар құқығының бұзылуы 3700 кәсіпорында немесе тексерілген кәсіпорындардың 80 пайызында орын алғаны анықталып, материалдық зиянның мөлшері 175 млн.теңгені құрады.

Тұтынушыларға қайтарылған материалдық зиянның сомасы 162 млн. теңгені құрап, мемлекеттік бюджет есебіне 152 млн. теңге түсірілді.

Шаруашылық жүргізуші субъектілердің аттарына 939 ұсыныс, нұсқама, ескертпелер жасалды.

Тұтынушылар құқығын қорғау қоғамдары сот органдарына 152 талап-арыз берді, оның 137-сі қанағаттандырылып, 90 адам жауапқа тартылып, 145 млн.теңге материалдық залал өтелді.

Нарықтың мүмкін өнімнің пайдалану сапасы жөнінде өзіне пайдалы ақпараттарды жеткілікті білмейді. Тұтынушылар сатушылардың арыздарын салыстыру үшін жалпы стандарт немесе эталонға зәру, әсіресе, егер ол арыздар техникалық немесе аса күрделі заттарға байланысты болса. Мысалы, энергия үнемдеу Қазақстанда ең маңыздылықтардың бірі. Тұтынушылар энергияны аз шығындайтын тоңазытқыштар, кондиционерлер және басқа да электр приборларын сатып алғылары келеді.

Мұндай тұтынушылар өздері таңдап тұрған тоңазытқыштың басқа моделмен салыстырғанда қаншалықты тиімді екендігін көрсететіндей ақпараттар оқығысы келетіндігі табиғи нәрсе. Айта кетер болсақ, өндірушілер тұтынылған электр энергиясын өлшей алатындай жүздеген тәсілдер бар. Басқа да нәрселермен қатар, энергияның тұтынылу мөлшері тоңазытқыштағы тамақтардың мөлшеріне, тоңазытқыш пен мұздатқышта қойылған температураға, сондай-ақ тоңазытқыш тұрған бөлменің температурасына да байланысты болуы мүмкін. Анықталып болғаннан кейін де энергияны тұтыну туралы хабарлаудың көптеген тәсілдері бар. Кейбір компаниялар қуаттылықты пайдаланылатын электр көзінің бірлігімен білдіруі мүмкін. Басқалары республиканың белгілі бір ауданында тоңазытқыштың жыл ішіндегі пайдаланылуының орта бағасын және тағы басқаларды тілдеріне тиек етеді.

Электр энергиясын тұтынуды тестілеудің жалпы жүйесінсіз және ол туралы мәліметсіз, егер тіпті, барлық өндірушілер энергияны жұмсау туралы мәлімдеме жасауға құлшынғанның өзінде де тұтынушылар, ойластырып алыстырып көруге қабілетсіз болып қалуы мүмкін.

Сондықтан, мысалы АҚШ тәжірибесін ескере отырып, Қазақстанда приборлар тұтынған энергияны Мемлекеттік таңбалау туралы заң әзірлеп, қабылдап, оның орындалуын қамтамасыз ету қажет. Бұл заң барлық негізгі приборлар тұтынған электр қуаты туралы хабарлама мен сынақтан өткізу жағдайларының жалпы әдістерін түсіндіреді. Тұтынушылар осы заңдарға байланысты өз құқықтарын қорғай отырып, өз кезегінде өндірістің дамуына әсер етеді.

Экономика қарқыны Қазақстанда 2000-2002 жылдары 10 пайыздан асып түсті. Алдағы он жылға болжам шамамен 7 пайыздық өсім бермек, ал бұл дегеніміз біз Оңтүстік-Шығыс Азия «жолбарыстарынан» кейін көрмеген жаңа даму деңгейіне сирек болатын секірістің бірін туғызбақ.

Бұдан кейін 5 жылда экономикалық өсу байқалды. 1999 жылы ІЖӨ-нің өсуі 2% шамасында болса, 2000 жылы – 9,6%, 2001 жылы 13%-ға жетті. 2002 жылы ІЖӨ-нің артуы 9,5 пайызды құрады.

2003 жылғы бірінші жарты жылдықтың қорытындысы бойынша 2002 жылдағы осыған сәйкес мерзімімен салыстырғанда Қазақстандағы ІЖӨ 10,4%-ға, өнеркәсіп өндірісі (тұрақты бағамен есептегенде) – 9,6%-ға өсті. Көлік кәсіпорындарының жүк тасымалы (труба құбырын есептемегенде) - 17%-ға, бөлшек сауда айналымы (тамақтандыру кәсіпорындарының айналымын қоспағанда) – 9,9%-ға ұлғайды.

Өнеркәсіп өндірісінің жалпы көлемі индексінің өсу қарқыны 2002 жылғы қаңтар-қазанға қарағанда 8%-ды құрады. Экономикалық қызметтің ірілендірілген түрлері бойынша өнімнің артуы тау-кен өнеркәсібінде – 7,7%-ға, өндеу өнеркәсібінде – 8,5%-ға, электр энергиясын, газ бен су өндіру мен бөлуде 7,2%-ға қамтамасыз етілді. Ауыл шаруашылығында жалпы өнімнің көлемі осы жылдың қаңтар-қазанында 3,1%-ға ұлғайды. Бұл мерзімде негізгі капиталға тартылған инвестицияның көлемі 2002 жылдың сол кезендегі деңгейінен 10,8% артық болды. 2003 жылғы қаңтар-қыркүйекте байланыс кәсіпорындары көрсеткен қызметің көлемін өткен жылдың сол мерзімімен салыстырғанда 25,8%-ға өскен. Сол жылдың тоғыз айындағы сыртқы сауда айналымы 15,2 млрд. АҚШ доллары көлемінде қалыптасты. Мұның өоның алдындағы жылғы осы мерзімге қарағанда 31% өскен, бұл ретте экспорт 38%-ға, импорт 20%-ға ұлғайған.

- Республиканың тұтыну нарығында тауарлар мен қызметтердің бағасы 2003 жылғы қазанда 2002 жылғы желтоқсанмен салыстырғанда 4,2%-ға өскен. Доллардың теңгеге қатысты айырбас бағамы 2003 жылғы қазанда қыркүйек айындағымен салыстырғанда 0,01%-ға ұлғайған. Ұлттық банктің ресми қайта қаржыландыру ставкасы жылдық 7% деңгейінде белгіленген.

- Елде қолайлы инвестициялық ахуал қалыптасты. Елдің шаруашылық кешеніне қаржы ресурстарын тарту үшін осы заманғы институттық және нормативтік-құқықтық база жұмыс істеуде.

Шетелдік инвесторлар үшін табыс салығынан, жер салығынан және мүлік салығынан босатуды көздейтін жеңілдіктер мен преференциялар жүйесі, кеден жеңілдіктері белгіленеді.

Инвестиция саласындағы проблемаларды анықтап, шешу мақсатында мамандандырылған өкілетті орган және Президент жанындағы Шетелдік инвесторлар кеңесі құрылды.

Қазақстанның инвестициялық ахуалы тартымды екендігін мынадай жәйтпен де қуаттауға болады: шетелдік капиталдың қатысуымен жұмыс істейтін кәсіпорындар саны 2003 жылы 5300 болды. Салыстыру үшін мұндай кәсіпорындар Ресейде – 1042, Қырғызстанда – 99, Украинада 74 екенін айтуға болады.

Тәуелсіздік жылдарында Қазақстан Экономикасына тұтастай алғанда 21 млрд. долларға жуық инвестиция тартылған. Он жылда игерілген тікелей шетелдік инвестицияларды жан басына шағу көрсеткіші бойынша республика ТМД-ның басқа елдерінен әлдеқайда асып түсті.

- Нарық институттары мен шаруашылық жүргізу­дің тетіктерін қалыптастыру саласындағы бір­қа­тар түбегейлі қадамдарды жүзеге асыру нәти­жесінде Қазақстан рефор­ма­лау қарқыны жағынан ТМД елдерінің көпшілігін басып озды.

- Елімізде мамандандырылған Ұлттық қор құрыл­ды. Ол мұнай секторында алынған табыстардың бір бөлігін болашақ ұрпақтар үшін жинақтауы тиіс. Сонымен қатар қор форс-мажор жағдай­ларында мемлекеттік бюджеттің стратеиялық резерві функциясын қамтамасыз етеді.

Экономиканың жоғары технологиялық секторларын дамыту мақсатында 2015 жылға дейінгі мерзімге арналған республика дамуының Индустриялық-инновациялық бағдарламасы қабылданған.

Ел дамуының басым стратегиялық бағыттарын орта және ұзақ мерзімге несиелеуге жұмыс істейтін Даму банкі құрылған.

Елорданы Астана қаласына көшіру республика экономикасының дамуына айтарлықтай серпін береді. Жаңа өндірістер мен жаңа жұмыс орындары құрылуда.

Тұтастай алғанда Қазақстан экономикасындағы инвестициялық -өндірістік процестердің белсенділігі арта түсуде. 2000 жылдың аяғына қарай ІЖӨ көлемінің, өнеркәсіп өндірісінің, инвестициялық қызметтің және бірқатар басқа көрсеткіштердің өсуінде айтарлықтай прогресс байқалады. Өсу іс жүзінде экономиканың барлық салаларында жүріп жатыр, мұның өзі ел дамуының кешендік және жүйелік сипаты туралы айтуға мүмкіндік береді.

Бүгінде Қазақстан ТМД-дағы реформалардың танымал көшбасшыларының бірі болып табылады.

- Бұрынғы КСРО мемлекеттерінің ішінде Қазақстан бірінші болып: 2000 жылдың аяғында Еуропа қауымдастығы, ал 2002 жылдың наурызында Америка Құрама Штаттары тарапынан нарық экономикасы қалыптасқан ел ретінде танылды.

- Қазіргі кезде Қазақстан экономикалық өсудің жоғары қарқынын танытып отыр. Өтпелі Экономикасы бар көптеген басқа елдер секілді біздің елімізде де экономикалық әдебиеттерде АҚШ-тағы ұлы дағдарыс атанған 30-шы жылдары болған өндіріс құлдырауынан әлдеқайда асып түсетін құлдырау орын алғанын ескерер болсақ, бұл үлкен табыс. АҚШ-та 1929 жылға қарағанда, 1933 жылы өндірістің құлдырауы 27% болған еді. Қазақстанда экономикалық құлдырау 1991-1995 жылдары 1990 жылғы деңгеймен салыстырғанда 38,6% болып, яғни бес жыл ішінде жыл сайын шамамен 8% төмендеп отырған.

Экономикалық өсу қарқыны бойынша Қазақстан ТМД-да көшбасшы орында нық тұр. Бұл тұрғыда ресейлік экономистің бағасын келтірген жөн болар. Леонид Григорьев (РҒА ИМЭМО) «Қазақстан – көшірмесіз реформалар» атты мақаласында (4.7.2003, Регнум. Ру, мақаланың кең нұсқасы «Ресей бизнес-газетінде» 2003 жылғы 10 маусымда жарияланған) былай деп жазады: «Нақты ІЖӨ-нің орташа өсуі ҚР банк жүйесінің жоғары дамуына жанжақты жағдай жасады».

Екінші деңгейдегі банкілердің экономика салала­ры­на салған несиелері 2003 жылғы 1 қазанда 879,4 млрд. теңге болды. Мұның үлестік шоғырлануы өнеркәсіпте - 29%, саудада – 28,3%, ауыл шаруашылығында – 11,5%, құрылыста – 8,1% болып отыр. Мемлекеттік бюджеттің кірісіне (Ұлттық қорға түсімдерді есептемегенде) 2003 жылғы он айда жоспардағы 803,1 млрд. теңгенің орнына 826,5 млрд. теңге түсті.

- Қазақстанда ТМД елдерінің ішінде ең үздік қаржы жүйесі жасалған. 2003 жылғы 1 тамыздағы жағдай бойынша елімізде 35 банк, соның ішінде 2 мемлекеттік, шетелдік қатысудағы (ҚР резиденті емес банктердің еншілес банктерін қоса алғанда) 16 банк жұмыс істеп тұрды. Республика банк жүйесінің жинақталған меншік капиталы шілде айында 3,7 пайызға, 1,3 миллирад долларға дейін, ал жинақталған активтер 1382,9 млрд. теңгеге немесе 9,4 млрд. долларға дейін өсті. Сөйтіп, соңғы төрт жылда бес есеге ұлғайды.

Қазақстан экономикасына бөлінген банк несиелерінің көлемі 2003 жылы 18,6%-ға ұлғайып, 797,2 млрд. теңгеге жетті. Бұл ретте ұзақ мерзімді несиелер 4,8%-ға өсіп, 495,4 млрд. теңге болса, қысқа мерзімді несиелер 2,3%-ға төмендеп, 301,8 млрд, теңгені құраған.

Халықтың банкілердегі салымдарының өсуі 2 млрд. долларға жеткен. Соның ішінде, теңге депозиттерінің үлес салмағы 33,8%-ға жетіп отыр.

- Қазақстанның алтын-валюта қоры 7,421 млрд. долларға дейін өсті, оның ішіндегі Ұлттық қордың қаржысы 2675,6 миллион долларды құрады. Бүгінде ол елдің халықаралық қарыздарынан, көлемі бойынша асып түсті, яғни Қазақстан нетто-кредитор елге айналды.

Республикада ТМД елдерінің арасында бірінші болып зейнетақы реформасы, банк салымдарын кепілдендіру жүйесі, бірқатар сыртқы міндеттемелерді мерзімінен бұрын өтеу, ұлттық валютаның құнсыздануы салдарынан бағамдық залалды өтеу жүзеге асырылды

- Тұтастай алғанда тәуелсіздік жылдары экономиканың нақты секторында нарықтық-бәсекелестік ортаны қалыптастыру аяқталды. Өндірістің құрылымы шаруашылық жүргізу мен еңбек бөлінісінің әлемдік жағдайына бейімделді. Өнеркәсіп өндірісінің көпсалалы құрылымы, жоғары ғылыми-техникалық әлеует қалыптасты. Дамыған отын-энергетикалық, кен-металлургиялық және көлік-коммуникациялық кешендер жұмыс істеуде. Өндірістік қуаттардың пайдаланылмаған резервтері баршылық.

Жекелеген салаларда өндіріс пен басқарудың жоғары деңгейдегі шоғырлануына қол жеткізілді. Мұның өзі әлемдік экономикада бәсекеге қабілетті ұлттық корпорацияларды құру үшін жақсы негіз болып табылады.

- Қазақстанда жеке меншік секторы серпінді дамып келеді, мұнда өнімнің 75%-дан астамы шығарылады.

Елде шағын кәсіпкерліктің 348 мың түрлі субъектілері жұмыс істейді. 100 мыңнан астам жеке меншік кәсіпорындар тіркелген, олардың 1700-дейі ірі өндірістер болып табылады.

2003 жылғы тамыздың басында 126 мыңнан астам шағын бизнес кәсіпорындар тіркелген, бұл 2002 жылғы сол уақытқа қарағанда 13,5%-ға көп. Республикадағы шағын бизнес кәсіпорындарында жұмыс істейтіндердің саны оның алдындағы жылдың тиісті кезеңіне қарағанда 7%-ға ұлғайып, 482 мың адамға жеткен. 2003 жылғы шілдеде өнім өткізуден түскен табыс 48113,3 миллион теңге болды, бұл 2002 жылғы шілдедегі деңгейден 11,9%-ға артық.

 

– Конец работы –

Эта тема принадлежит разделу:

Түйін

Та ырып... ЭКОНОМИКАЛЫ ТЕОРИЯ... САЯСИ ЭКОНОМИЯ Ж НЕ ЭКОНОМИКСТІ...

Если Вам нужно дополнительный материал на эту тему, или Вы не нашли то, что искали, рекомендуем воспользоваться поиском по нашей базе работ: Кәсіпкердің сатып алушы алдындағы жауапкершілігі

Что будем делать с полученным материалом:

Если этот материал оказался полезным ля Вас, Вы можете сохранить его на свою страничку в социальных сетях:

Все темы данного раздела:

Тестілер
1. Экономикалық заңдар дегеніміз: а) әлеуеттік-саяси қатынастардың экономикалық нормативтері б) экономикалық қ

Меншіктің экономикалық және құқықтық негізі
  Кез келген өндіріс сипаты, көлемінен тәуелсіз бола отырып, меншіксіз әрекет ете алмайды. Меншік - ол иеле­ну, билеу, басқару, пайдалану, меншіктену 

Меншіктің құрылымы мен формалары
Өндірістік қатынастардан пайда болған өнімді өткізу, оны тұтыну, табысты бөлу кезінде тағы бір қатынас түрі туындайды. Түйіні, біре

Меншіктің көп түрлілігінің объективті қажеттілігі
ХІХ ғасыр үшін жеке меншікке негізделген, жұмыс күнінің 14-18 сағатқа созылуы тән болды. Мұндай жағдайларда тек коммунисттер ғана е

Азақстан Республикасындағы меншіктік қатынастардың қайта құрылуы
Бұрынғы КСРО кезінде қоғамдық меншік біртіндеп дамып және өндірістің барлық өмірлік маңызды фактор­ларын қамти отырып, қ

Түйін
Меншік қоғамдық өмір мен өндірістің негізі болды, болып отыр және бола береді. Меншік формаларынан тек өндірістік қатынастар ғана емес, с

Практикум
1. Меншік неге адамзат қоғамының өндірістік-экономикалық қатынастарының негізі болып табылады? 2. Қоғамдық меншікке негізделген

Айталауға арналған сұрақтар
1. Меншік формаларына анықтама беріңіз? 2. Меншіктің заңдық және экономикалық жақтарының айырмашылықтарын анықтауға

Орлар мен өндіріс факторларының меншік иесі болу деген не?
а) қорларды иелену құқығы б) қорлар, өндірілген тауарлар мен қызметтерді билеу және меншіктену в) шешім қабылдау қ

Тауарлы шаруашылықтың пайда болуы
Өндірісті экономикалық ұйымдастырудың тарихи бірінші түрі-натуралды шаруашылық. Натуралды депадамдар өнімді айыр

Тауар және оның қасиеттері
  Тауар өндірісінің өзекті категориясы - тауар болып табылады. Оның мәнін әртүрлі түсіндіреді. Солардың ішіндегі басты екеуіне то

Ақшаның пайда болуы, мәні және теориясы
Әр халық бағалылығы жойылмайтын, әрі көпке әйгілі түрлі бағалы заттарды ақша ретінде пайдаланды. Оған жататындар: балта, пышақ

Ақшаның қызметтері
Ақша бірнеше қызметтер атқарады. Классикалық саяси экономияда - ақшаның құн мөлшері, айналыс құралы, төлем құралы

Ақша мен ақша айналымының эволюциясы
  Ақша жүйесі деп елде белгілі бір тарихи жағдайда қалыптасқан және қабылданған заңдарға сәйкес, мемлекет-тің а

Түйін
Экономиканы ұйымдастырудың негізгі екі түрі бар: натуралды және тауарлы шығарушылықтар. Бұлардың өндіргіш күштерін ұйымдастыруды

Негізгі терминдер
Натуралды шаруашылық Тауарлы шаруашылық Тауар, оның қасиеттері Тауар өндірісі Қоғамдық еңбек бөлінісі

Практикум
1. Сіз білесіз бе? 1. Тауар шаруашылығының пайда болу себептері 2. Тауар өндірісі 3. Нарықтық қатынастардың пайда болу себептері

Айталауға арналған сұрақтар
1. Натуралды шаруашылық деген не? 2. Тауар өндірісінің пайда болуының негізгі шарттары 3. Нарыққа негізделген тауар өндірісінің т&#

Тестілер
1. Натуралды шаруашылық: а) өнімді айырбасқа – нарыққа жеткізбей, тек өз қажеттерін өтеу үшін өндіреді

Адам және оның экономикалық қызметі
Экономикалық теория адамдардың мінез-құлқын зерттейді, адам өзінің еңбегінің арқасында қоғамдық тіршілік иесі болды деп

Экономикалық ресурстар және өндіріс факторлары
Өндіріссіз экономика жоқ және әлемдік экономиканы талдамай тұрып, оның негізі болып саналатын өндіріс туралы түсінік болу керек. Материалдық иг

Оғамдық өндіріс факторлары және нәтижелері
Кез-келген ұлттық экономикалық жүйе екі саладан: материалдық өндіріс аясындағы салалардан және материалдық емес салалардан қалыптасатын э

Жай және кеңейтілген ұдайы өндіріс
Ұдайы өндіріс процесінде әлемдік шаруашылықтың дамуымен, өндіріс құралдары мен тұтыну заттарының артық бөлігі соған ба&

Түйін
Аталмыш тақырыпта материалдық игілікті жасаушы және тұтынушы ретіндегі адамның мінез-құлқы (тәртібі) қарастырылған, ол өндірі

Жаңа терминдер мен негізгі түсініктер
Адам капиталы Экономикалық адам мінез-құлқы (тәртібі) Біліктілік Адам модельдері Өндіріс ресурсы мен факторлары Ресу

Практикум
1. Адам капиталы дегеніміз не? 2. Адамның физикалық және рухани қабілеттері қай уақытта капитал жұмсау объектісіне айналады? 3. Әде

Айталауға арналған сұрақтар
1. Адам капиталы түсінігінің маңызы қандай? 2. Адам капиталының өзге капитал формаларынан несі ортақ? Ол неге капитал деп аталады? 3. Біл

Тестілер
1. Адам капиталы түсінігіне инвестициялар кіреді: а) білім беруге, денсаулық сақтауға в) жол құрылысына, мешіттер мен шіркеуле

Келесі анықтамалар экономикалық өсудің қандай түрлеріне (экстенсивті және интенсивті) жатады?
а) біліктіліктерін арттырусыз, жұмыс істейтін жұмыскерлер санын көбейту в) өндірістің материалдық факторларын (шикізат, материал­дар, отын және т.

Кәсіпкерліктің әлеуметтік-экономикалық мәні және оны сипаттайтын ерекшеліктері
  Кәсіпкер иелігіндегі мүлікті т.б. заңды негізде пайдалану жөнінде, өз бастамасы мен шешімін қабылдауға және кез келген іс-қимыл

Фирма және кәсіпкерлік
1. Кәсіпкерлік: экономикалық мазмұны, белгілері, түрлері. Кәсіпкерліктегі тәуекел 2. Кәсіпкерлікті ұйымдастырудың негізгі формалары, о

Түйін
Орта және шағын кәсіпкерлікті дамыту ел экономикасының жоғары қарқынды дамуына жағдай жасауда. Ел экономикасы шикізаттық бағдард

Тақырып.
ЕҢБЕК РЕСУРСТАРЫ, ЖҰМЫСПЕН ҚАМТУ ЖӘНЕ ЖҰМЫССЫЗДЫҚ   6.1. Еңбек ресурстары ұғымы және жұмыс

Леуметтік-экономикалық сипаттамасы
Адамзат қоғамын зерттеудегі экономика теориясы, адамның бір мезгілде экономикалық игіліктер өндіруші әрі тұтынушы болып табылатындығы туралы аса ма&#

Және түрлері
Экономика жағдайын және экономикалық саясат тиімділігін жалпы бағалауға экономика теориясы тәжірибесінде "кедейлік индексі" жиі пайдаланылады, ол макро

Оукен заңы және жұмыссыздық деңгейін мемлекеттік реттеу
Батыс экономикалық теориясында және тәжірибесінде жұмыс күшін ығыстыру нәтижесіндегі тауар мен қызметтің әлеуетті шығындарын есепте

Түйін
Бұл тақырыпта жұмыс күші мәселелері қарастырылып, оның әлеуметтік-экономикалық сипаттамасы берілді. Еңбек ресурстарының жұмыс

Практикум.
а) Мысалы, Финляндияда қарт адамдар бір мезгілде зейнетақының 3 түрін алады ма; в) еңбек нарығының тепе-теңдігінде жұмыссыздық м

Мұны Сіз білуге тиіссіз
1. Жалақының мәнін түсіне білу; еңбек бағасы немесе жүмыс күші күнының бағасы; олардың арасындағы айырмашылық.

Келесі үйғарымдар дұрыс па?
а) 16 және одан жоғары жастағылар жүмыспен қамтылғандарға немесе жұмыссыздар катарына жата ма? б) жұмыссыздықтың табиu

Кәсіпорын қорларының құрылымы
  Өндірістік құрылым

Түйін
1. Құнды ауыстыру тәсілі бойынша негізгі капитал - айналым капиталы болып бөлінеді. 2. Пайдалану бағдарлары бойынша негізгі қорларды қалпына келті

Айталауға арналған сұрақтар
1. Капитал қозғалысының түрлері 2. Негізгі және айналым капиталының түсінігі 3. Капиталдың тозуы 4. Айналым капиталыны

Фирма шығынының құрылымы және пайда
Әрбір фирма өндірісті бастау үшін келешекте қанша пайда алатынын көз алдына дұрыс елестете білуі керек. Ол үшін сұраныс пен қызметті зерттеуге

Орытынды
1. Шығынды анықтаудың әртүрлі топтастыру жолы бар. Осыған сәйкес шығындар ашық, ашық емес, баламалы (альтернативтік) болып бөлінеді

Терминдер және түсініктер
Ашық шығын Баламалы шығын Бухгалтерлік (қаржылық) пайда Тұрақты шығын айналымы Жиынтық (жалпы) Орт

ЛТТЫҚ ЭКОНОМИКА - ЖҮЙЕ РЕТІНДЕ
9.1. Ұлттық есеп-шотты жүргізу - қоғамдық өндірістің нәтижесі ретінде 9.2. Жиынтық қоғамдық өнім жә

Лттық есеп-шотты жүргізу - қоғамдық өндірістің нәтижесі ретінде
Ұлттық есеп-шотты жүргізу экономикалық ғылымда баланстық тәсілді дамытудың бір бағыты болып табылады.Ұлттық есеп-шотты жүргіз

Көрсеткіштер жүйесі
Қоғамдық өндіріс нәтижесінің жалпылама көрсеткішіне жиынтық (жалпы) қоғамдық өнімді жатқызамыз, себебі ол қоu

Т=ЖҚӨ - МШ
мұндағы: ҰТ – ұлттық табыс, ЖҚӨ - жиынтық қоғамдық өнім, МШ – материалдық шығындар. &#

Көрсеткіштер жүйесі
  Ұлттық өндіріс көлемін өлшеу үшін жалпы ішкі өнім көрсеткіші қолданылады. Ол барлық жылдық өнім құ

Лшеудің тәсілдері
Ұлттық байлық жинақталған әрі нәтижелі көрсеткіштер санатына жатады және мемлекеттің экономикалық даму деңгейінің айнас

Категориялар мен терминдер
Қоғамдық жиынтық өнім, тұтыну заттары, бірінші бөлімше, екінші бөлімше, ұлттық байлық, қажетті өнім, қосымша

Жиынтық сұраныс және жиынтық ұсыныс
Микро және макроэкономикаға талдау жасауда тепе-теңдік әдісі қолданылады. Сұраныс пен ұсыныстың тепе-теңдігін зерттегенде нарықтағы

Макроэкономикалық тепе-теңдік және оның орындалуы
  Екіншіден, барлық құрал жабдықтар жиынтығы және өндірістік қызмет ғылыми технологияны зерттейді және оны жетілдіреді, 

Ортақ дамуының формасы
Экономикалық даму бір бағыттағы ғана мақсат процесс болып саналмайды, оған тек алға жылжу ғана емес, кейін шегіну де тән. Оның болжап біл

Экономикалық цикл теориясы
  Көптеген экономистердің экономикалық циклдерді түсіндіре алатындай теория жасау жолындағы талпыныстары табыссыз аяқталды. Еркін бәсекелесті

Азіргі кезеңдегі ауытқулық ерекшеліктері
Қазіргі кезеңдегі мемлекеттің циклге қарсы қызметі, циклдің келесі өзгерістерін туғызды: - біріншіден, дағдарыс табиғаты ө

Рекет ету тұжырымдамасы
  Акселерация қағидасы мультипликатор теориясымен тікелей байланысты.Егер мультипликатор теориясы бастапқы беттегі автономиялы инвестициялар – ұлттық таб

Ауытқуға қарсы мемлекеттік реттеу
Циклдік ауытқулар себептері әр түрлі көзқарастар мен реттеу проблемаларын туғызады. Тұтастай алғанда реттеудің:неокейнсиандік және неокон

Практикум
1. Мұны сіз білуге тиіссіз: 1. Экономикалық цикл дегеніміз не, соған жауап беру 2. Экономикалық дамудың циклдік ауытқуларын ту

Айталау үшін сұрақтар
1. Циклдің негізгі сипаттамалары немен байланыстырылады 2. Экономикалық циклдердің қандай түрлері өмір сүреді 3. Классикалық эконом

Тестілер
1. Процестердің қайсысы құлдырау сатысына (фазаға) жатпайды: а) пайданың қысқаруы б) пайыз деңгейінің

Индукциялық (индуцированных) инвестиция-лардың пайда болуы немен байланысты?
а) Ұлттық табыс пен жиынтық сұраныстың өсуімен б) халықтың өсуімен в) техникалық жаңа әдістерді ж&#

Экономикалық өсу, оның типтері мен факторлары
Экономиканың өcyi көбінесе тұтынудың жаңа түрлерін қанағаттандыру қабілеті болып табылады. Сонымен қатар ipi әлеуметтік эконо

Мультипликатор және акселератор эффектісі
  Өндipic қарқынын жеделдетуге қол жеткізу үшін, Батыс елдерінің әртүрлі мектеп өкілдері экономикалық өсудің мо

Экономикалық өсудің қазіргі типтері және оның ерекшеліктері
Экономикалық өсу экономиканың бip қалыпты алға қозғалысын және оның әлеуметтік-экономикалық пpогресін көрсетеді. Мұндай

Макроэкономикалық тепе-теңдік теориялары
Экономикалық өсудің тұрақты динамикасы оның өсу қарқынының төмендеуіне байланысты құбылуы мүмкін. Сондықтан

Экономиканы мемлекеттік реттеу қажеттілігі және маңызы
Динамикалық теңгермешілікті қолдаудағы мемлекеттің экономикалық саясатының рөлі орасан зор және оның кейбір экономикалық процестерд

Экономиканы мемлекеттік реттеу (ЭМР) объектілері және функциялары
ЭМР объектілері бұл-қиындықтар, проблемалар туындаған немесе туындауы мүмкін салалар, аймақтар, сондай-ақ, ахуалдар мен құбылыстар. ЭМ

Мен әдістерінің қажеттілігі
Мемлекет экономикаға белгілі құралдар арқылы ықпал етеді, бұл - үкіметтің және шаруашылық субъектілерінің өзіндік мақса

Түйін
Қазіргі заманғы мемлекет қоғам мүддесіне қоғамдық игіліктер тиімділігін құру және пайдалануда белгілі функциялар атқарады ж&#

Heгiзгi түрлері
Экономикаға мемлекеттік ықпал ету құралдары. ЭМР үлгілері(моделдері) Институционалды-әлеуметтік үлгі (ИӘМ) ЭМР-дің к

Сіз білуге тиіссіз
1. Нарықтың белгілі дәрежеде әрдайым мемлекетпен реттелетінін дәлелдеу. 2. Мемлекеттің түзетуші, тұрақтандырушы және бөлу

Айталауға арналған сұрақтар
1. Қандай себептермен мемлекет кipic және байлықтың қайта бөлінісіне қатысуы қажет? 2. Мемлекеттік игіліктерге қандай қасиеттер

Тестілер
1. Мемлекеттің нарықтық экономикадағы негізгі функциялары: a) бәсеке ортасын құру b) меншігі, капиталы және жері ж

МЕМЛЕКЕТТІҢ СЫРТҚЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҚЫЗМЕТІ
14.1. Халықаралық еңбек бөлінісі теориясы 14.2. Халықаралық еңбек бөлінісі 14.3. Халықаралық экономикалық қ

Халықаралық еңбек бөлінісі теориясы
Экономикалық ғылымда халықаралық еңбек бөлінісі туралы төмендегідей негізгі экономикалық теориялар қалыптасты. Халықаралық

Халықаралық еңбек бөлінісі
Халықаралық еңбек бөлінісі туралы ұғымды терең және жан-жақты зерттеген Н.Н.Барнский оны – экономикалық жағрапиялық негізгі &

Атынастардың негізгі түрлері
Әлемдік нарық бұл бір-бірімен тауар экономикалық қатынастар арқылы байланысатын және халықаралық еңбек бөлінісінің негізгі ба

Халықаралық валюта – несие қатынастары
Халықаралық валюта несие қатынастары бөлу, айырбастау, тұтыну салаларына жатады. Өндіріс салаларынан еркін және төлем балансында көрініс тап

Технологиялардың әлемдік нарығы
Технология бұл, өнімдердің технологиясы, технология процесі және басқару технологиясы сияқты үш негізгі топ кіретін іс-тәжірибелік мақсаттар

Азақстан халықаралық экономикалық қатынастар жүйесінде
Қысқа мерзім ішінде Қазақстанды егеменді тәуелсіз мемлекет ретінде дүниежүзінің 160-тан астам елі мойындады. Минералды ресурстарға бай Қа

Түйін
Экономиканың салалық құрылымы – бұл қоғамдық еңбек бөлінісі жүйесіндегі өндірістің жағдайымен сипатталатын, сапал

Айталауға арналған сұрақтар
1. Халықаралық экономикалық интеграция деген не? 2. Халықаралық экономикалық интеграцияның обьективті негізі неде? 3. Сауда экономикалы&#

МАЗМҰНЫ
  КІРІСПЕ 3 1-Тақырып. ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТЕОРИЯ, САЯСИ ЭКОНОМИЯ ЖӘНЕ ЭКОНОМИКСТІҢ ӨЗАРА БАЙЛАНЫСТАРЫ 1.1. Экономи

Хотите получать на электронную почту самые свежие новости?
Education Insider Sample
Подпишитесь на Нашу рассылку
Наша политика приватности обеспечивает 100% безопасность и анонимность Ваших E-Mail
Реклама
Соответствующий теме материал
  • Похожее
  • Популярное
  • Облако тегов
  • Здесь
  • Временно
  • Пусто
Теги