рефераты конспекты курсовые дипломные лекции шпоры

Реферат Курсовая Конспект

Нарық механизімінің негізгі элементтері: сұраныс, ұсыныс, баға, бәсеке қабілеттілігі.

Нарық механизімінің негізгі элементтері: сұраныс, ұсыныс, баға, бәсеке қабілеттілігі. - раздел Экономика, БӨЛІМ. ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТЕОРИЯ ҒЫЛЫМ РЕТІНДЕ 3. Нарықтың Атқаратын қызметтері. Нарық...

3. Нарықтың атқаратын қызметтері. Нарықты экономиканың артықшылықтары мен кемшіліктері.

 

Нарық айырбас айналыс-бұл категория бар өзара тығыз байлансты және тұрмыстық деңгейде жай теңестіріледі. Нарыққа бір ғана анықтама беру жеткіләксіз. Нарық – бұл экономикалық проблемаларды тиімді шешуді қамтамасыз ететін тауарларды өндіру мен оларды ақша көмегімен айырбастау процесінде туындайтын экономикалық қарым-қатынастардың жиынтығы, шаруашылықты ұйымдастыру формасы. Нарық- қоғамдық еңбек бөлінісімен келісілген және шаруашылық субъектілерімен шеттелген тауарлы өндіріс дамуының табиғи- тарихи процесі нәтижесі.

Тауар өндірісінің дамуымен қатар рынок та дамиды және күрделене түседі және оны экономистердің талдауы да тереңдейді.

Нарық көпжақты, оны әр түрлі жағынан зерттеуге болады сондықтан да экономикалық әдебиеттерде оның көптеген анықтамалары бар.

- сатып алу және сату көзқарасы бойынша нарық сұраныс пен ұсыныстың, өндіруші мен тұтынушының өзара әрекетін қарастырады.

- экономиканы ұйымдастыру формасына қарай – нарықты экономиканың іс- әрекет етуінің қоғамдық формасы деп атайды.

- рыноктық қатысушы позициясы бойынша нарықты шаруашылық тұлғаларының арасындағы қоғамдық формасы.

Рынок (нарық) – бұл ұдайы өндірістің барлық буынында: өндіріс, бөлу, айырбас, тұтыну және сатумен сатып алу арқылы жүзеге асырлатын ұйымдық- экономикалық қатыстардың жүйесі.

Нарықтың субъектілеріне жататындар: сатушылар мен сатып алушылар (үй шаруашылығы, фирмалар, мекемелер мемлекет). Нарық объектілеріне жататындар: тауарлар мен ақшалар. Тауарларға жататындар: өндірілген өнім мен қатар өндіріс факторлары (еңбек, жер, капитал) мен көрсетілетін қызметтер.

Нарық мынадай негізгі қызметтерді атқарады:

1. Ақпараттық қызмет - нарық экономика жағдайы туралы мәліметтер таратады. Яғни нарық арқылы өнімді өндіруге кеткен шығындарды есептеу жүргізіледі. Егер өнім өндіру шығыны жоғары болса, онда оның бағасы жоғары болады,ал оны ешкім сатып ала алмайды және болашақта ол өндірілмейді, сондықтан нарыққа шығыстарын жабатын баға бойынша сатылытын өнімдер ғана түседі. Осы жағдайлардың барлығы ақпарат арқылы жүзеге асады.

2. Делдалдық қызмет – нарық жағдайында тұтынушы өзіне қолайлы тауар сатушыны тауып, өндіруші (сатушы) өзіне пайдалы тауарды алушыны таңдауға мүмкіндік алады. Яғни нарық арқылы өндірушілер мен тұтынушылар байланысы бекітіледі. Нарықтың әр бір қатысушысы бір уақытта сатушы да сатып алушы да болып табылады

3. Баға белгілеу қызметі – нарықтың өзі тек қоғамға қажетті шығындарды қабылдайды және соларды ғана төлейді. Нарық арқылы өнімдер мен қызметтерге баға белгілеуге болады. Баға ұсыныс пен сұраныстың әсерінен ауытқып отырады. Егер нарықта бір тауардың саны сұраныстан асып кетсе, оған баға түседі және керісінше

4. Реттеушілік қызметі капиталдың пайдасыз салалардан пайдалы салаға көшуі арқылы болашағы мол салалардың дамуына жағдай жасайды. Яғни нарық арқылы қоғамдық өндірісті реттеуді іске асыруда нені, қалай, кім үшін деген сұрақтарға жауап береді.

5. Санациялық қызмет – бәсеке қоғамдық өндірісті әлсіз, икемсіз және қабілетсіз кәсіпкерлерден тазартатын белсенділер мен тапқырларға жол береді.

Нарықтық жүйенің негізгі белгілірі мыналар:

- өндіріс құрал жабдықтарының жеке меншіктің қолында болуы;

- кәсіпкерлік еркіндіктің болуы;

- экономикалық байланыстарда тек соңғы пайданың көзделуі;

- экономикалық коньюктураға байланысты нарықтың өзін- өзі реттеуі;

- өндірушілер жұмысына мемлекет тарапынан мейлінше аз араласу.

Артықшылығы

- өзгеретін жағдайларға тез бейімделу және икемделу;

- шығындарды азайту және пайданы көбейту мақсатымен жаңа технологияларды оперативті қолдану;

- шешім қабылдауда, келісім жасауда өндірушілер мен тұтынушылардың тәуелсіздігі;

- әр түрлі қажеттіліктерді керекті мөлшерде және жоғары сапамен қанағаттандыру қабылеті.

Кемшіліктері

- нарық еңбек пен табысқа құқықтық кепіл бермейді;

- қоғамда теңсіздікті туғызады;

- тауарлар мен қызметтерді ұжымдасқан түрде өндіруге ынта тудырамайды;

- нарық әлеуметтік қажетті тауарларды өндіруге емес, ол ақшасы бар елдің қажетін қанағаттандыруа бағытталған.

Нарықтың маңызды элементтеріне нарықтық инфрақұрылым жатады. Нарық тауар биржаларының көтерме және бөлшек саудаларынан құралып, қызмет етуін талап етеді. Нарық экономикасының әрекеттерінің механизмі үш басты принциптерге негізделеді.

- маржиналық (шекті) талдау

- балама таңдау шығындарына

- экономикалық рационалдыққа

Маржиналық талдау принципі негізінде нарық субъектілерінің іс қимылы жүріп отырады. Олардың әрекетіне әсер ететін орташа емес, шекті шамалар. Осының нәтижесінде нақты тауарлармен толық қамтылу, нарықтық бағаның өзгеруі, т.б. Яғни бұл принцип нарықтық ортаның үздіксіз қызмет етуін, сұраныс пен ұсыныстың көлемінің тұрақты сақталуын, өндіруші мен тұтынушы арасындағы тепе - теңдіктің орнауына жол ашады.

Баламалы таңдау шығынының принциптері - бұл тікелей және ресурстарды пайдаланудың, немесе, кәсіптік әрекеттердің осыдан басқа, өзгеше әдістерінен бас тартудың салдарынан түспеген табыстың және шығындардың жиынтығы жатады.

Ерекшелігі барынша қолданылмаған мүмкіндіктердің ішінен ең тиімдісін және күмәнсіз орындай алатын вариантын таңдап алу. Экономикалық рационалды принципі - табыс пен шығындарды салыстыру негізінде қалыптасады. Рационалдық таңдау өзгеріп тұратын варианттардан тұрады, яғни ең аз көлемде пайда әкелетін варианттың жүзеге асуы. Аталған принциптер нарық болмысының тепе-теңдігіне қол жеткізуге жол ашады. Нарықтың құрамы өте күрделі, ол экономиканың барлық сфераларына әсер етеді.

Нарықтың экономикалық құрылысы мынадай жағдайлармен белгіленеді:

- меншік формалары бойынша: (мемлекеттік, жеке, ұжымдық, аралас);

- шаруашылық субъектілернің әр түрлі формаларының экономикадағы үлес салмағына байланысты тауар өндірушілердің құрылымы (мемлекеттік, арендалық, кооперативтік, жеке меншік кәсіпорындары);

- тауар айналымы сферасының ерекшеліктерімен;

- шаруашылықтың құрылымдық бөлімдерінің мемлекет иелігінен алыну және жекелендіру дәрежесімен;

- осы мемлекеттің қолданатын сауданың түрлерімен.

Құрылымы жағынан нарықты мынадый критерилерге бөлуге болады:

1. Нарық қатынастары объектілерінің атқаратын экономикалық қызметі бойынша:

- игіліктер мен қызметтер нарығы;

- өндіріс құралдарының нарығы;

- ғылыми- техникалық құралдар нарығы;

- құнды қағаздар нарығы;

- жұмыс күші нарығы.

2. Нарықтарды тауарлы топтар бойынша жіктеуге болады.

- өндірістік қызметке бағытталатын тауарлар нарығы;

- халық тұтынатын тауарлар нарығы;

- шикізат пен материалдар нарығы.

3. Кеңестік критериі бойынша мынадай нарықтар болады.

- аймақтар ішіндегі;

- аймақтар аралық;

- республикалық;

- республикааралық;

- халықаралық (әлемдік) нарықтыр.

4. Бәсекенің шектеулі дәрежесі бойынша мынадай нарықтар болады:

- монополиялық;

- олигополиялық;

- салааралық нарықтыр.

5. Нарық қатынастарының субъектілері бойынша мынадай нарықтыр болады:

- көтерме сауда нарықтары;

- бөлшек сауда нарықтары;

- ауыл шаруашылық өнімдерін мемлекеттік сатып алу нарықтары.

6. Экономикада заңдылықты сақтау жағынан мынадай нарықтар болады:

- заңды, ресми нарықтар;

- заңды емес, көлеңкеленген нарықтар.

– Конец работы –

Эта тема принадлежит разделу:

БӨЛІМ. ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТЕОРИЯ ҒЫЛЫМ РЕТІНДЕ

Б ЛІМ ЭКОНОМИКАЛЫ ТЕОРИЯ ЫЛЫМ РЕТІНДЕ... Та ырып ЭКОНОМИКАЛЫ ТЕОРИЯ П НІ МЕН... Экономикалы теория...

Если Вам нужно дополнительный материал на эту тему, или Вы не нашли то, что искали, рекомендуем воспользоваться поиском по нашей базе работ: Нарық механизімінің негізгі элементтері: сұраныс, ұсыныс, баға, бәсеке қабілеттілігі.

Что будем делать с полученным материалом:

Если этот материал оказался полезным ля Вас, Вы можете сохранить его на свою страничку в социальных сетях:

Все темы данного раздела:

Экономикалық теорияның функциялары.
Экономикалық теория - бұл адамдардың шексіз қажеттілігін қанағаттандыру үшін қоғамдағы шектеулі немесе сирек кездесетін

Экономикалық теорияның даму кезеңдері төмендегідей бөлінеді.
Меркантилизм – ең алғаш экономикалық ілім XVI­XVII ғасырларда меркантилизм мектебі болды (итальян сөзі «мерканте» - саудагерлер көпес, сауда, пайда). Б

Экономикалық теорияның зерттеу әдістері
  Жалпы әдістер Жеке әдістер 1. Ғылыми абстракция әдісі – зерттеліп отырған қ

Негізгі түсініктер мен терминдер
Институционализм Кейнсиандық мектеп Классикалық саяси экономия Маржинализм Меркантилизм Неолассикалық теория Физиократизм

Ндіріс және ұдайы өндіріс.
  Адамзаттың және қоғамның үстемелі дамуының материалдық негізі – ол өндіріс. Қоғамдық өнімнің

Оғамдық өндірістің құрылымы
  Материалдық өндіріс Материалдық емес өндіріс Өнеркәсіп, ауылшаруашылығы,

Жай өндіріс ұлғаймалы өндіріс.
  Жай ұдайы өндірісте өндіріс процесінің көлемі мен ауқымы үзіліссіз өзгермеген күйде қалады. Өндіріс процесін

Бақылау сұрақтары
1. Қоғамдық өндірістің сатылары. 2. Экономикалық ресурстар және олардың түрлері. 3. Өндіргіш күштерге сипаттама.

Аралас экономикалық жүйе.
  Меншік қатынастарымен ұйымдастырылу түрлеріне сәйкес болатын барлық экономикалық іс-әрекеттердін жиынтығы сол қоғамны

Аралас экономикалық бірнеше үлгілері бар.
1. Американдық үлгі – нарықтық капиталистік үлгі. Мұнда жеке меншік басым, нарықтық бәсеке механизімі толық жұмыс істейді. І

Азақстан республикасында экономиканы құрылымдық тұрғыдан қайта құру мәселелері.
Қазақстанның өтпелі экономикасы үшін Жапония мен Оңтүстік Кореяның өнеркәсіптерінің құрылымдық қайта қ

Экономиканы реформалауда меншіктің орны
Реформалау дегеніміз экономикалық жүйе үлгісінің бір түрінен басқасына өту болып табылады. Бұл процесс үстемдік ететін меншік формасының

Бақылау сұрақтары
1. Экономикалық жүйе және оның түрлері. 2. Экономикалық жүйедегі аралас жүйенің негізгі үлгілері. 3. Экономикалық

Азақстандағы меншікті мемлекет иелігінен алу және жекешелендіру: кезеңдері, формалары, әдістері мен мәселелері.
Меншік – қоғамдық құрылыстың негізі – қоғамдық бастаулардың негізіне жатады. Меншік экономикалық категория ретінде

Жекешелендірудің тәсілдері
1. Аукционда байқау бойынша сату және сатып алу. 2.Кәсіпорын капиталы-ның үлесін сату (акцияларды) 3.Жалға берілген к

Натуралды және тауарлы шаруашылық сипаттамасы
  Натуралды шаруашылық Тауарлы шаруашылық 1. Экономикалық қатынастар тұйық жw

Ақшаның атқаратын қызметтері.
1. Құн өлшемі – бұл ақшаның барлық тауарлардың құнын өлшеу қабылетінен тұрады. Кез келген тауардың тү

Тауарлар мен қызметтер нарығы
- тұтыну тауарларының нарығы – азық - түлік және азық - түлік емес тауарларының нарығы; - қызметтер нарығы;

Аржы нарығы
- капиталдар нарығы немесе инвестициялық нарықтар; - несие нарықтары; - құнды қағаздар нарығы (акция, облигация, т.б.);

Нарық үлгілерінің сипаты
Жетілген бәсеке Жетілмеген бәсеке Таза бәсеке Монополистік бәсеке Олигопо

Шоғырланудың бағыттары

Икемділік коэффициенті.
Өндірісті ұйымдастыру кезеңінде туатын негізгі мәселелер: - Нені өндіру қажет? - Қалай өндіру қажет? - Кім үші

Бақылау сұрақтары
  1. Сұраныс: түсінігі, заңы және кисық сызығы. 2. Сұранысқа әсерін тигізетін бағасыз факторлар. 3. x

Азақстан Республикасындағы кәсіпкерліктің дамуы.
  Кәсіпкерлік дегеніміз – белгілі бір істі істей білу. Іс істеу – адамның белсенділігі және іскерлігі. Белсенділік, және іскерлік адамдардың еркін ө

Кәсіпкерлікке қажет экономикалық, әлеуметтік және праволық жағдайлар
Кәсіпкерлікпен айналысу үшін ең алдымен оған экономикалық жағдай керек. Олар: нарыққа тауар, қызметтер ұсыну, тауарлардың, &

Кәсіпкерліктің түрлері
1. Атқаратын міндетіне қарай кәсіпкерліктің мынадай түрлері болады: өндірістік, коммерциалық, финанс және консультациялық. 2. Меншік т

Кәсіпкерліктің ұжымдық – экономикалық формалары.
1. Концерн – көпсалалы акционерлік қоғам, әр түрлі компаниялардың бақылау пакеттерін сатып алады. 2. Ассоциация – экономикалық дербес к|

Кәсіпорындардың негізгі формалары
Формалар Артықшылықтары Кемшіліктері Жеке шаруашылық -бизнес, иесі бір адам. - Іс әрекеттіv

Кәсіпкерлік ісінің Қазақстандағы қазіргі түрлері
Қазір Қазақстанда мынадай ұжымдық – праволық формалары кәсіпкерліктер құрылуда. 1. Шаруашылық серіктестік – толық серіктіс

Кәсіпкерлік істің элементтері
Бизнес мүмкіндігін анықтау және бағалау (1) Бизнес –жоспарды жасақтау (2) І-ші бөлім кіріспе Ресурстың к

Бақылау сұрақтары
  1. Кәсіпкерлікке жалпы сипаттама. 2. Кәсіпкерлік қабілеттіліктің функциялары. 3. Кәсіпкерліктің экономикалық-әлеуме

Инвестиция өндірістік қорлардың қаржыландыру көзі.
  Тауар өндірісі пайда болып қалыптасқаннан бері, капитал мынадай тарихи формалар алған: сауда капиталы, өсімқорлық, өнеркәсіптік

Табыс және пайда.
  Тауар өндірісінде өндіріс факторларын (еңбек, жер, капитал, кәсіпкерлік қабілеттілігі) сатып алуға шығатын шығындарды талдау қа

Нім өндірудің ең жоғары деңгейін анықтау үшін шекті шығындарМС есептеледі.
Шекті шығындар – бұл қосымша өнімге шыққан қосымша шығындар. Өндіріс көлемі бір өлшемге өскен немесе кеміген

Жер нарығы және жер рентасы.
Экономикада бөлу процесі өте маңызды рөл атқарады, ол өндірілген өнімдегі әрбір адамның үлесін, қоғам мүшелерінің

Нақты тәжірибеде жалақының әр түрлі формалары кездеседі.
    Жалақыны екі незгізгі формаға бөлуге болады:

Негізгі макроэкономикалық көрсеткіштер.
3. Макроэкономикалық тепе-теңдік.   Нарық экономикасы екі дәрежеде қызмет атқарады, ол «макроэкономика» және «микро

Мұнда А – амортизациялық жарнаның сомасы.
ТҰӨ-нің бік компоненті бизнеске салынатын жанама салықтар экономикалық ресурстардың ағымдағы үлесін көрсетпейді, сондықтан жанама с

Жиынтық сұранысқа (АД) әсерін тигізетін факторлар
         

Инфляция түрлері. Инфляция қарсы саясат.
Жұмыссыздық - еңбек нарығының біртұтас элементі болып табылады. Жұмыссыздық өте күрделі құб

Негізгі терминдер мен түсініктер
  Жасырын жұмыссыздық Жұмыссыздық Құрылымдық жұмыссыздық Филлипстің қисық сызығ

Экономикалық өсудің типтері мен факторлары.
Техникалық прогрес пен адамдар мүддесінің арасындағы алшақтық экономикалық жүйеге көптеген оқыс сілкіністер әкеледі. Ол адамзат 

Циклдардың себептерін зерттеген басты бағыттар
  1. К. Маркс артық өндірудің циклдық дағдарысының реттілікпен қайталану себептерін тұрақты капиталдық оқтын-оқ

Мемлекеттің дағдарысқа қарсы қолданылатын құралдары
  Құралдар Тоқырау фазасында Өрлеу фазасында 1. Ақша несие саясаты Пайыз м&

Экономикалық циклдардың типтері
  Экономикалық циклдің типтері Ұзақтылығы Себептері, ерекшеліктері

Бақылау сұрақтары
  1. Экономикалық циклдың дамуы. 2. Дағдарысқа қарсы саясат шаралары. 3. Экономикалық дамудың циклдарының себептері.

Азақстан Республикасының банктік жүйесі.
  Жалпы мемлекеттік заңдармен реттелген елдегі ақша айналысын ұйымдастыру ақша жүйесі болып саналады. Ақша жүйесіні

Несиенің түрлері
Әрекет ету мерзімі бойынша

Бақылау сұрақтары
1. Ақшаның түсінігі мен қызметтері. 2. Ақша жүйесі. 3. Несие түсінігі. 4. Несие жүйесі. 5. Қазақстан

Мемлекеттің әлеуметтік саясаты.
Қаржы – бұл ақша қаражаттарын бөлу және пайдалануға байланысты қатынастардың жүйесі. Ол экономиканың дамуы мен 

Азақстанның әлемдік шаруашылықтағы рөлі
  Дүниежүзілік шаруашылық бір-бірімен тауарларлы - ақша қатынастарымен байланысқан егеменді ұлттық мемлекеттердің жиынтығы.

Мемлекеттің сыртқы сауда саясаты екі типте жүргізіледі.
1. Протекционизм - жергілікті тауар өндірушілерді шетелдік бәсекелестерден қорғау саясаты. Импортты шектеу негізінде үш негізгі шаралар қолданылады: - К

Сыртқы сауда саясатының салыстырмалы сипаттамасы.
    Протекционизм Фритредерство Мағынасы: Шетел өнімдерін ішкі нарыққа кіргі

Халықаралық экономикалық интеграция
Соңғы уақытта әлемдік шаруашылықта күрделі өзгерістер байқалады. Олардың ішінде ең маңыздысы – ұлттық шаруашылықт

Абстрактылы еңбек - тауар айырбасы кезінде көрінетін жалпы адам
еңбегі (еңбек шығыны), яғни құн жасайтын еңбек.   Акционерлік қоғам - бірнеше жеке капиталдың бірігуі арқылы

Жалпы ұлттық өнім - статистиканың жинақтап қорытатын
макроэкономикалық көрсеткіші, яғни ел ішінде және сондай-ақ басқа да шет елдерде белгілі бір мерзімде өндірілген тауарлар мен қызметтерді

Дебиеттер
  1. Казақстан Республикасының Конституциясы, Алматы 1995 ж. 2. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі (Жалпы бөлімі). Алматы,

Кредит-сағат).
  1. Нарықты шаруашылықты ұйымдастырудың объективті себептерінің туындауы мен пайда бол шарттары: ресурстарды шектеу заңы, қоғамдыu

Тақырып:. Сұраныс пен ұсыныс теориясының негізі. (1 кредит-сағат).
1.Сұраныс, ұсыныс және баға өзара байлансты және өзара әрекеттесуші нарықтық механизмінің элементтері ретінде. 2.Сұр

Тақырып.Нарық моделі. (1 кредит-сағат).
1. Бәсеке нарықтың негізгі элементі ретінде. 2. Жетілген бәсекенің жағдайдағы нарықтық механизмінің функциялары. 3. Мон

Тақырып. Ұлттық экономиканың негізгі мақсаты –макроэкономикалық тепе-теңдік. (1 кредит-сағат).
1. Жиынтық сұраныс, бағалық және бағалық емес факторлардың жиынтық сұраныс динамикасына әсері.

Арасындағы айырмашылықтар.
3. Экономикалық талдаудағы Оукен заңының рөлі.   13-Ақша, банк жүйесі, ақша несие саясаты. ( 1 кредит-сағат). 1

Студенттердің өзіндік жұмысына арналған тақырыптар жинағы.
  1. Позитивті және нормотивті экономикалық теория. 2. Экономикалық жүйесінің жіктелім теория типтері: дәстүрлі, нарықтық

Негізгі әдебиеттер
1. Шеденов.Ө.Қ. Сагындықов Е.Н. Жүрсінов Б.А. Байжомартов У.С. Комягин Б.И. Жалпы экономикалық теория, Оқулық. - Ақтөбе, 2004ж. 2. Шед

Курстың саясаты.
1. Сабаққа кешікпеу, кешігіп келгендерді сабаққа кіргізбеу. 2. Сабақ үстінде сөйлеспеу, газет оқымау керек, сағыз шайнамау, ұялы

Білімді бағалау ақпараты.
Бағалау түрлері мен нысаны: Ағымдық бақылау-дәріс сабақтарына қатысу және белсенді араласу,практика

Пән бойынша білімді бағалау кестесі.
  № Сабақтың түрі мен студенттің орындайтын жұмыстары. Баллдар саны min / max  

Хотите получать на электронную почту самые свежие новости?
Education Insider Sample
Подпишитесь на Нашу рассылку
Наша политика приватности обеспечивает 100% безопасность и анонимность Ваших E-Mail
Реклама
Соответствующий теме материал
  • Похожее
  • Популярное
  • Облако тегов
  • Здесь
  • Временно
  • Пусто
Теги