Экономика, бизнес жәнеәлеуметтікғылымдаржоғарымектебі

 

ҚазақстанРеспубликасыныңбілімжәнеғылымминистрлігі

ҚазақГуманитарлықЗаңУниверситеті

Экономика, бизнес жәнеәлеуметтікғылымдаржоғарымектебі

Гуманитарлықжәнежаратылыстанупәндеркафедрасы

 

 

«Бекітемін»

Экономика, бизнес жәнеәлеуметтікғылымдарЖоғарымектебінің

проректор-директоры

т.ғ.к., доцент Л.К. Мұқатаева

_____________________________

Ж.

 

ПӘНДЕР МОДУЛІНІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ

 

Пәндер модулінің атауы: Денсаулықты және қоршаған ортаны қорғау

Экология және тұрақты даму: Шекарааралық экологиялық мәселелер.Жалпы міндетті пән /Міндетті компонент

 

EUR 1105

(модуль шифры)

Жалпы міндетті

(модуль типі )

 

Бакалавриат

5В030200 – Халықаралық құқық, 5В020700 – Аударма ісі, 5В030300 – Құқыққорғау қызметі, 5В030100 - Заңтану

Модуль деңгейі, Мамандықтар шифры

 

 

Кредиттер саны - 4

Оқу түрі - күндізгі

Семестр - 1

Студенттердің саны –

 

 

Астана 2012 ж.

Пәндер модулінің оқу-әдістемелік кешенін дайындауға жауаптылар: хим.ғ.д., доцентЖалмаханбетоваР.И., философия докторы (PhD)КалашиноваЛ.К., философия докторы (PhD)КертаеваН.П., магистр, ағаоқытушыАлиеваА.Я., магистр,ағаоқытушыАбилбековГ.К., магистр,ағаоқытушыАльменоваВ.С.

Гуманитарлықжәнежаратылыстанупәндерікафедрасыныңотырысындаталқыланды

Хаттама № ____ «_____» _________­­­­­­­___________ _________ж.   Кафедра меңгерушісіт.ғ.к., доцент Ж.Д. Құсайынова

Ж.

 

 

ПӘННІҢ ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫ

  Модуль пәнініңатауы: «Шекарааралықэкологиялық…  

Постреквизиттер

Пәннің сипаттамасы: Қоршаған ортадағы болып жатқан үрдістер:…

Пәннің мақсаты

- табиғатты игерушілік арасындағы маңызы, негізгі халықаралық құқұқ шеңберінде… Міндеттері: - биосфера компоненттерінің өзара әсерлесу заңдылықтары және адамның…

Дәрістердің және семинар сабақтарының тақырыптық жоспары

Модульдің атауы:Денсаулықты және қоршаған ортаны қорғау

СОӨЖ және СӨЖтапсырмаларын орындаудың және тапсырудың тақырыптық жоспары

 

Негізгі және қосымша әдебиет тізімі

2. Асқарова Ұ.Б. Экология және қоршаған ортаны қорғау: Оқу құралы. 90б. Алм. 2004. 3. Харченко Н.А., Михацкий Ю.П. Экология. М.: Изд.-во Моск.гос.ун-та… 4. Федорова А.И. Практика по экологии и охране окр. среды.2003

Экологиялық кітапханамен порталдар.

http://www.unep-wcmc.org - Всемирный центр мониторинга охраны окружающей среды www.EarthPortal.org – портал Земли http://wdc.nbii.gov/ma/ - Всемирный центр данных по биоразнообразию и экологии

Тұрақты технологиялар арналған сайттар.

http://factor4.narod.ru/ книга "ФАКТОР ЧЕТЫРЕ. Затрат половина, отдача двойная" http://www.altshuller.ru/rtv/sf-register-11.asp - сайт Альтшуллера,… http://isjaee.hydrogen.ru - Международный научный журнал Альтернативная энергетика и экология

Экология бойынша электрондық периодиокалық басылымдар

http://www.ecoin.boom.ru - Экологический электронный журнал

http://www.uniq.spb.ru/eco/ - Экологическая газета «Общество и экология»

http://sdo.uni-dubna.ru/journal/ – Журнал Устойчивое Развитие. Наука и практика

http://www.ecolife.ru - Дискуссионный экологический клуб журнала Экология и жизнь

 

Биоалуандылықты қорғауға арналған сайттар

http://www.biotic-regulation.pl.ru/ - сайт с научными трудами и статьями о теории биотической регуляция окружающей среды

http://www.sci.aha.ru/biodiv/ - Биоразнообразие на Practical Science

http://www.biodat.ru - Портал по сохранению биоразнообразия «Biodat»

http://www.iucn.org – сайт МСОП

 

Білімдібағалаудыңжалпышкаласы

Пәнбойыншақорытындыбағаныңпайыздықмөлшерітөмендегідейанықталады: Егер де модуль бір пәннен құралса, онда сол пән…

Студенттердің бiлiмдерiн бағалау шкаласы

«Жақсы» бағасы (В+;3,33; 85-89%; В; 3,0; 80-84%; В-; 2,67; 75-79%) егер студент бағдарлама материалының 75% -нан төмен… «Қанағаттанарлық» бағасы (С+; 2,33; 70-74%; С – ;2,0;… «Қанағаттанарлық емес» бағасы (F; 0; 0-49%) егер студент бағдарламада…

ГЛОССАРИЙ

  Автотрофты - өздігіне қоректенуші деген түсінікті береді,…  

Кітаппен жабдықтау - 2012-2013 ж.

Экология және тұрақты даму.

(КЭ-101, КУиА-101, КФС-101, КФССП-101, КТ-101, КПХ-101, КС-101-КСР-101, КПД-101, КМП-101, КСК,КТД-101, КСК-102, КЮ-101, КЮ-102, КЮССП-101,102, ЮСП-103-104)– 330…   Экология. Книгообеспеченность Автор Наименование Год…

Дәріс тезисі

Сабақ № 1. Экологияға кіріспе. (1 сағат)

Дәрістің мақсаты мен жоспары

Студенттерді экология ғылымымен таныстыру. Аутэкология, демэкология, синэкология, глобалдық экология.

Жоспар:

Экология ғылымы туралы түсінік.

Экологияның негізгі түсініктері мен бөлімдері.

Экологияның мақсаты мен міндеті және зерттейтін проблемалары.

 

Олданатын әдебиеттер

Бродский А.К. Жалпы экологияның қысқаша курсы. 192б. Алм. 1997. Дәрібаев Ж.Е. Экология: оқулық. 2005. Баешев А. Экология және таза су проблемалары. 2003.

Адам мен табиғаттың өзара әсерін реттеудің экологиялық құқық нормалары

Қоршаған ортаны қорғау келесі екі ережеден тұрады:

• ғылыми экологиялық принциптерді тұжырымдайтын орындалуға міндетті заңдар түрінде құқықтық қорғау;
• табиғатты қорғау қызметін экономикалық тиімді жасауға тырысатыны үшін өнеркәсіптерді материалдық ынталандыру.

 

Оршаған орта және табиғи ресурстарды қорғау саласы бойынша заңдар

Оршаған ортаны қорғау және табиғи ресурстарды пайдалануды заңды түрде реттеуді талап ететін мемлекеттік басқару мәселелері

Мемлекеттік басқару мәселелері	Заңдар:
Экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету	«Азаматтар денсаулығын қорғау туралы»
Қоршаған ортаны қорғау және табиғи ресурстарды пайдалану саласында бақылаулар	«Қылмыстық кодекс», «Әкімшілік кодекс»
«Азаматтық кодекс», «Кедендік кодекс туралы», «Мемлекеттік шекара туралы»	Экологиялық сараптама, «Экологиялық сараптама туралы»
Қоршаған ортаны қорғау және табиғатты пайдалану саласы бойынша жұмыстарды лицензиялау	«Лицензиялау туралы»
Экологиялық білім және тәрбие, Басқару орғандары мен халықты нақты, анық экологиялық ақпараттармен қамтамасыз ету	«Білім беру туралы», «Мемлекеттік статистика туралы»
Төтенше экологиялық жағдай	«Табиғи және техногенді сипаттағы төтенше жағдайлар туралы»

 

Негізгі терминдер

Әлеуметтік экология - ғылым , қоғам әрекеттестіктері шарттар және заңдылықтар оқитын және табиғаттың . Әлеуметтік экология подразделяется экономикалық , демографиялық , урбанистикалық , футулогиялық және заңға сүйінгенді экологияның .

 

Биологиялық экология

Экология - ғылым құрам туралы , құрылымға , қасиеттерде , функционал ерекшеліктерде және…    

Дәрістің мақсаты мен жоспары

Экология заңдарымен танысу. Экологиялық факторлардың түрлерін қарастыру.

Жоспар:

Ағзалар және олардың қоректенуі.

Экологиялық факторлар және оның классификациясы

Ю.Либихтің минимум заңы. В.Шелфордтың толеранттық заңы.

Популяциялар экологиясы

Популяцияның динамикалық сипаттамалары. Популяцияның динамикалық сипаттамалары.

Олданатын әдебиеттер

Бродский А.К. Жалпы экологияның қысқаша курсы. 192б. Алм. 1997. Дәрібаев Ж.Е. Экология: оқулық. 2005. Баешев А. Экология және таза су проблемалары. 2003.

Популяцияның жыныстық құрылымы

Жыныстық құрылым – популяциядағы особтардың жыныстық ара салмағы. Жыныстық арасалмағы түрлердің генетикалық заңдары мен қоршаған орта ықпалына байланысты құрылады. Жыныстық құрылым бейімдеушілік сипатта.

 

Популяцияның жастық құрылымы

Жас жануарларда әртүрлі генерация және ұрпақтар болады. Генерация – бір жылдағы және бір мезгілдегі туған «бауырлар»… Ұрпақтар – бір жылдағы барлық генерацияның барлық қосындысы.

Популяцияның кеңістік құрылымы

Популяцияның кеңістіктік құрылымы тұрғындардың «әлеуметтік ұйымымен» сипатталады. 1. Жалғыз немесе отбасылық. 2.Топтық.

Популяция динамикасы

Популяцияның жалпы сандық өзгергіштігі мына төрт жағдайға байланысты: особтардың тууы, өлуі, бір… Белгілі мөлшердегі ұстап тұру популяция гомеотазы деген… Популяцияның сандық жағына әсер етуші көптеген факторлардың арасынан…

Негізгі терминдер

Аутоэкология

Autecology

Экология Аутэкология - бөлімі , бөлек түр өзара қатынастары оқитын , көбеюлер немесе түрдің қоршағанмен ортамен .

Биосоциальная экология - ғылыми тәртіп , зерттеумен шұғылданған тірі организмдардың әлеуметтік мінез-құлық биологиялық негіздерінің , адамды қоса .

Георгафиялық экология

Экология георгафиялық экология - бөлімі , биік иерархия экожүйелер зерттеуші деңгейлердің - көріністің биосфераға дейін қоса .

Геохимиялық экология

Геохимиялық экология - тәртіп , ортамен геохимиялықпен бірлестіктердің организмдардың өзара қатынастары және олардың зерттеуші , сонымен қатар түрлердің геохимиялық көңіл болулары және олардың әртүрлі иерархия деңгейлердің экожүйелерінің шарттарында бірлестіктердің .

Тақырып бойынша тест сұрақтары

A) Фитогенді және зоогенді. B) Климаттық және химиялық. C) Андропогенді және климаттық.

Сабақ № 3. Қауымдастықтар экологиясы

(1 сағат)

Дәрістің мақсаты мен жоспары

Биоценоз, биогеоценоз, экожүйе ұғымдарының ерекшеліктерін қарастыру

Жоспар:

Биоценоз туралы түсінік.

Биогеоценоз туралы түссінік

Экологиялық жүйе туралы түсінік

Экожүйедегі түр аралас байланыстың негізгі көріністері.

Түр арасындағы байланыс көріністері (нейтрализм, комменсализм, протокооперация, мутуализм, жыртқыштық, паразитизм).

Экологиялық қуыс.

Олданатын әдебиеттер

Бродский А.К. Жалпы экологияның қысқаша курсы. 192б. Алм. 1997. Дәрібаев Ж.Е. Экология: оқулық. 2005. Баешев А. Экология және таза су проблемалары. 2003.

Биоценоздың құрылымы

Биоценоздың түрлік құрылымы – бұл ондағы әртүрлі түрлердің олардың сандық… Жеке түрлердің ролін анықтау үшін олардың… Түрдің өте көп болуы –бір түрдің белгілі бір аудан көлемінде…

Экожүйелер

Биоценоздағы тіршілік жағдайлары онда болатын зат айналым әрекетіне тікелей байланысты болады.биогеоценоздағы зат айналым… Кез келген биогеоценоздың негізін жасыл өсімдіктер… Сонымен қатар, әрбір биогеоценоз, құрамында өсімдіктер немесе басқада жануарлармен…

Негізгі терминдер

Биогеоценоз– үнемі қозғалыста, дамуда, диалектикалық бірлестікте болатын, өзіндік ерекшеліктері бар, өзара… Гетеротрофтылар – дайын органикалық заттарменқоректенеді,… Гомеостаз – экологиялық жүйелердің қозғалыстағы тепе-тендік күйі.

Тақырып бойынша тест сұрақтар

А) Биоценоз. B) Экологиялық қуыс. C) Биом.

Сабақ № 4.Биоценоздың трофикалық құрылымы..

Дәріс мақсаты:Тірі ағзалардың бірлестігі және оның классификациясы ерекшеліктеріне түсінік.

Биоценоздің трофикалық құрылымы.

Оректік тізбектер және трофикалық деңгейлер. Қоректік торлар

Экожүйелердің табиғи дамуы

Экожүйедегі энергия ағыны және химиялық элементтердің айналымы.

Экожүйедегі энергия ағыны және химиялық элементтердің айналымы.

Олданатын әдебиеттер

Бродский А.К. Жалпы экологияның қысқаша курсы. 192б. Алм. 1997. Дәрібаев Ж.Е. Экология: оқулық. 2005. Баешев А. Экология және таза су проблемалары. 2003.

Тақырып бойынша тест сұрақтары.

А) 20% B) 10% C) 5%

Сабақ № 5. В.И. Вернадскийдің биосфера ілімі және ноосфера концепциясы.

(1 сағат)

Дәрістің мақсаты мен жоспары

Босфераның қасиеттерін, ноосфера ұғымын түсіну.

Жоспар:

Биосфера тұжырымдамасының қалыптасуы. В.И. Вернадскийдің биосфера және ноосфера туралы ілімі. компоненттері.

Тірі зат тұжырымдамасы.

В.И. Вернадскийдің негізгі биохимиялық заңдар

Олданатын әдебиеттер

Асқарова Ұ.Б. Экология және қоршаған ортаны қорғау: Оқу құралы. 90б. Алм. 2004.

Бродский А.К. Жалпы экологияның қысқаша курсы. 192б. Алм. 1997.

Дәрібаев Ж.Е. Экология: оқулық. 2005.

Баешев А. Экология және таза су проблемалары. 2003.

Экология /Т.С. Оспанова, Г.Т. Бозшатаева/ - Алматы, Экономикс 2002г.

Биосфера туралы түсінік және оның компонентттері.

Биосфераның негізгі қасиеттері. 1) Биосфера- орталықтанған жүйе. Биосфераның… 2) Биосфера-ашық жүйе. Биосфераның өмір сүруі сырттан келетін энергиясыз мүмкін…

Негізгі терминдер

Ноосфера- ойлау қабаты.

Тақырып бойынша тест сұрақтары

А) Э. Зюсс. B) В.ВДокучаев. C) В.И.Вернадский.

Сабақ № 6 Тұрақты даму концепциясы (тұжырымдамасы).

(1 сағат)

Дәрістің мақсаты мен жоспары

Тұрақты даму тұжырымдамасы туралы түсінік алу.

Жоспар:

Тұрақты даму факторлары. Экологиялық фактор. Экономикалық фактор. Әлеуметтік фактор.

Тұрақты даму стратегиясымен принциптері. Тұрақты даму деңгейлері.

Тұрақты дамудың ғылыми теориясын жасау жолындағы халықаралық ұйымдардың қызметі

Тұрақты дамудың бірден-бір аспектіліренің бірі табиғи ресурстар және оларды тиімді пайдалану.

Жердің табиғи ресурстарының сипаттамалары.

Биологиялық ресурстар және азық түлік қауіпсіздігі. Табиғатты қорғау. Табиғатты ұтымды пайдалану.

Экологиялық тұрғыдан таза альтернативті энергия көздерін пайдалану экожүйелермен қоғамның тұрақты дамуының маңызды құрамдас бөлігі.

Қолданатын әдебиеттер

Асқарова Ұ.Б. Экология және қоршаған ортаны қорғау: Оқу құралы. 90б. Алм. 2004.

Бродский А.К. Жалпы экологияның қысқаша курсы. 192б. Алм. 1997.

Дәрібаев Ж.Е. Экология: оқулық. 2005.

Баешев А. Экология және таза су проблемалары. 2003.

Экология /Т.С. Оспанова, Г.Т. Бозшатаева/ - Алматы, Экономикс 2002г.

 

«Тұрақты даму қазіргі уақыт қажеттіктерін қанағаттандыратын, бірақ болашақ ұрпақтардың өз қажеттіктерін қанағаттандыру қабілеттілігіне қауіп төндірмейтін даму болып табылады.» (Брундтланд комиссиясы, БҰҰ,«Тұрақты даму» термині алғашында табиғатты пайдалануда, атап айтқанда балық және орман шаруашылығында пайда болған. Бұл термин оны пайдалану кезінде табиғи ресурстар сарқылмайтын және табиғи көбейіуі мүмкіншілігіне ие болатын табиғи ресрурстарды пайдалану жүйесін білдіретін. Тұрақты даму тұжырымдамасының маңызды басталу көзі Рим клубының баяндамасы болып табылады. 1972 жылы басылған "Өсу шегі". Онда алғаш рет табиғи ресурстардың сарқылғандығы (мұнай, газ, рудалар және т.б.), индустрияның өсуі өз шегіне жеткендігі және әлемнің орнықты дамуының жаңа тұжырымдамасының қажеттілігі көрсетілген. Нәтижесінде көптеген әлем елдерінде қоршаған ортаны қорғау туралы заңдар қабылданды, ірі қалалардан өнеркәсіптік өндірістерді көшіру, зиянды өндірістерді жабу (көмір шахталары, тілімдер, карьерлер және т.б.) және басқалар басталды. 1980-ші жылдары «орнықты даму» термині экологиялық проблемаларды шешу бойынша нақты ұсыныстарды әзірлеу мақсатында БҰҰ қалыптастырылған Брундтланд комиссиясының есебінде қолданылды. 1987 жылы бірнеше жыл бойындағы жұмысынан кейін Комиссия әлеуметтік және экономикалық проблемалардың шешілуінсіз экологиялық проблемаларды шешу мүмкін емес және орнықты даму жөнінде кең мағынада айту қажеттігі туралы тұжырымға келді. Комиссия БҰҰ ұсынған баяндамасында орнықты даму келесідей болып анықталады: «Тұрақты даму - Тұрақты даму қазіргі уақыт қажеттіктерін қанағаттандыратын, бірақ болашақ ұрпақтардың өз қажеттіктерін қанағаттандыру қабілеттілігіне қауіп төндірмейтін даму болып табылады». Анықтамаға келесі түсіндірме берілген болатын: «Тұрақты және ұзақ мерзімді даму өзгеріссіз үйлесімдік жағадйы емес, керісінше өзгерістер процесі, онда ресурстартды пайдалану, капитал салымдарын бағыттау, техникалық дамуды бағдарлау және институционалды өзгерістер ағымдағы және болшақтағы қажеттіктермен үйлеседі».

XXI ғасыр күн тәртібі — әрекеттер жоспары

1992 жылы БҰҰ Қоршаған орта және даму комиссия эгидасымен өткен Әлемдік жер Саммитінде Планетаның орнықты даму проблемалары талқыланды. Әлемнің 179 елдерінің басшыларымен XXI ғасыр күн тәртібі қабылданды, ол теңдесі жоқ Тұрақты даму мүддесін қолдаудың ғаламдықжоспары болып табылады және біркелкі стратегия негізінде экологиялық, экономикалық және әлеуметтік проблемаларды кешенді қарау тұрғысынан алғанда ірі жетістік болып табылады. XXI ғасыр күн тәртібі 2500 астам ұсынымдардан тұрады, оның ішінде тиімсіз тұтыну құрылымдарды өту әдістеріне, кедейшілікпен күрес, атмосфераны, мұхиттарды және билогиялық әркелкілікті қорғау және орнықты ауыл шаруашылығын қолдау. XXI ғасыр күн тәртібі баяндалған ұсыныстар БҰҰ халықты орналастыру, әлеуметтік даму, қалалар және азық-түлік қауіпсіздігі бойынша бірнеше ірі конференцияларында, атап айтқанда 2002 жылы Йоханесбургте өткен Әлемдік орнықты даму бойынша саммитте толықтырылды және жетілдірілді. Тұрақты даму планетаның барлық тұрғындарының өмір сапасын арттыруды, табиғи ресурстарды пайдалану көлемін Жердің экологиялық жүйе ретіндегі мүмкіншіліктерінен аспайтын шектен арттырмауды болжайды. Тұрақты даму өмір салтын қалыптастыру бойынша күш салу үш басты саладағы қызметке кещенді әдісті қоладануды болжайды: Экономикалық өсім және әділеттілік – ұзақ мерзімді экономиклық өсімді ынталандыруда кешенді әдістерді қолдану. Табиғи ресурстарды сақтау және қоршаған ортаны қорғау – ресурстарды тұтынудың азайту проблемаларын экономикалық тұрғыда қабылданатын шешімдерін іздеу, қоршаған ортаны ластауды тоқтату және өмір сүру ортасын сақтау.

Әлеуметтік даму – адамдарды жұмыс орындары, азық-түлік, білім, энергия, медициналық көмек, су, және санитария қажеттіктерін қанағаттандыру; бай мәдени және әлеуметтік әрікелкілікке деген ұқыпты қарау және еңбеккерлер құқықтарын сақтау; қоғамның барлық мүшелерінің олардың одан арғы тағдырына әсер ететін шешімдердің қабылдануына қатысу мүмкіншілігімен қамтамасыз ету.

Ала тұрғысында даму

1. «Оттава - 2020» Өсуді басқару стратегиясы 2. Канберра – 30 жылға арналған қаланы дамыту жоспары,… 3.2006 жылға дейінгі Праганы дамытудың стратегиялық жоспары

Оршаған орта

Леуметтік сала

Алалық жоспарлау және даму

Берлин – автомобильдер емес, тұрғындар мен қонақтар үшін қала, бірақ замануи коммуникациялармен.… Рим клубы — 1968 жылы италияндық экономист, қоғам… Тұрақты даму бойынша Еуропа қалаларының Хартиясы (Аалборг хартиясы), Аалборгте (Ольборге),…

Тақырып бойынша тест сұрақтар

А) Келешекке ұрпақтың қажеттіліктерін шектеп, бүгінгі ұрпақтың қажеттіліктерін… B) Бүгінгі ұрпақтың қажеттіліктерін… C) Демографиялық, әлеуметтік дамудың жоғары көрсеткіші.

Сабақ № 7.Биосферада тұрақсыздықтың пайда болуының антропогендік факторлары.

Оршаған ортаға түсетін антропогендік салмақтың өркениет түрлерінің олардың олардың даму сатыларына байланысты жіктелуі.

Табиғат пен қоғам қарым-қатынасының тарихы: негізгі кезеңдері (биогенді, аграрлы, өндірістік, ақпараттық).

Климаттың өзгеруі. Озон қабатының проблемасы. Қышқылды жаңбырлар

Атмосфералық ауаның ластануының экологиялық зардаптары.

Атмосфераны қорғау.

Бірінші кезең — бастапқы тас (палеолит) дәуірін қамтиды. Бұл кезенде алғашқы кауымдық… Экологиялық дағдарыс (немесе төтенше экологиялық… Экологиялық апат — табиғат пен қоғам арасындағы қарым-қатынас әбден…

Сабақ № 8. Биосфераның тұрақсыздығының туындауына антропогендік факторлардың әсері

Судың жалпы қасиеттері және кұрамы. Су ресурстарын пайдалану.

Суды тазарту жолдары.

Суды тазарту әдістері.

Ауыл шаруашылығымен өнеркәсіптің қарқынды дамуына байланысты пайда болған экологиялық проблемалар.

Оршаған ортаның физикалық биологиялық химиялық ластануы және олардың экологиялық генетикалық зардаптары.

 

Олданатын әдебиеттер

Бродский А.К. Жалпы экологияның қысқаша курсы. 192б. Алм. 1997. Дәрібаев Ж.Е. Экология: оқулық. 2005. Баешев А. Экология және таза су проблемалары. 2003.

Сабак №9. Қазіргі заманның әлеуметтік-экологиялық проблемалары және тұрақты даму

Дәрістің мақсаты мен жоспары

Леуметтік-экологиялық дағдарыс және тұрақты даму жолдарын қарастыру.

Жоспар:

Халық санының өсуі және оның сапалық көрсеткіштерінің өзгеру.

Кедейлік және табыстың әділетсіз бөлінуі.

Энергетикалық дағдарыс проблемалары және олардың шешілу жолдары

Лемдік азық-түлік проблемасы, шешу жолдары.

Жер генофондының өзгеруі.

Соғыстар және лаңкестіктің экологиялық зардаптары.

6.Әскери өнеркәсіптік кешен және тіршілік ету ортасы. (1 сағат)

Олданатын әдебиеттер

Бродский А.К. Жалпы экологияның қысқаша курсы. 192б. Алм. 1997. Дәрібаев Ж.Е. Экология: оқулық. 2005. Баешев А. Экология және таза су проблемалары. 2003.

Сабак №10. Қоршаған ортаны қорғаудың біәр формасы қорғалатын территориялар

(1 сағат)

Дәрістің мақсаты мен жоспары Қоршаған ортаның қорғау принциптері мен әдістерімен таныстыру.

Жоспар:

Ерекше қорғалатын табиғи территориялар.

Ызыл кітап және оның биологиялық әралуандылықты сақтаудағы рөлі

Экологиялық білім және экологиялық сауаттылықтың адамзаттың тұрақты дамуының қамтамасыз ететін рөлі.

Олданатын әдебиеттер

Асқарова Ұ.Б. Экология және қоршаған ортаны қорғау: Оқу құралы. 90б. Алм. 2004.

Бродский А.К. Жалпы экологияның қысқаша курсы. 192б. Алм. 1997.

Дәрібаев Ж.Е. Экология: оқулық. 2005.

Баешев А. Экология және таза су проблемалары. 2003.

Экология /Т.С. Оспанова, Г.Т. Бозшатаева/ - Алматы, Экономикс 2002г.

 

Ерекше қорғалатын территориялар

Одан кiшiрек Ботсвандағы (Африка) Орталық – Калахер резерваты – 5,3 млн.га. Монголиядағы Үлкен Гобий қорығы –… Ұлттық парктер территориясы экологиялық, тарихи және… Ресей федерациясында мұндай парктер аз. 1993 ж басында жалпы ауданы 3,6 млн.га болатын, 17 парк бар. Олар тек…

Негізгі терминдер

  Биологиялық айналым – организм мен қоршаған орта…  

Тақырып бойынша тест сұрақтар

A) Анықталмаған, сирек, жойылып кеткен, жойылып бара жатқан. B) Саны азайып бара жатқан, сирек, жойылып кеткен, селекциондық. … C) Сирек, жойылып бара жатқан, жойылып кеткен, қалпына келу.

Экология және тұрақты даму» бірінші аралық бақылау сұрақтары

2. Тұрақты даму ұғымының пайда болу тарихы. 3. Рим клубы, және Медоуз және Форестор еңбектері. 4. БҰҰ-ң Қоршаған орта жөніндегі бірінші конференциясының Декларациясы…

Са6ақ № 11.Қазақстан Республикасының тұрақты дамуының өзекті экологиялық проблемалары.

Жоспар:

Азақстан Республикасының табиғи ортасын тұрақсыздандыру процесстері себептерімен салдары

Арал аймағының әлеуметтік-экологиялық проблемалары.

Р территориясындағы Семей ядролық сынақ алаңы және өзге де полигондар

1966 жылдардан бастап Арал өңірін игеру қолға алынды. Осы аймақтағы игерілетін жер көлемі… - жергілікті жердің тарихи-табиғи ерекшеліктерін ескермеу; - ауылшаруашылығын дұрыс жоспарламау, судың қорын есепке алмау;

Са6ақ № 12. Коршаған ортаны бағалаудың тәсілдері. Қоршаған ортаны қорғайтын халықаралық ұйымдар.

Оршаған ортаның күйін бағалаудың әдістерімен критериялары.

Химиялық физикалық биологиялық мониторинг.

Азақстан Республикасының тұрақты дамуын қамтамасыз ету. Экодаму мәселелері.

Азақстан Республикасындағы халыққа экологиялық білім және тәрбие беру.

Тұрақты даму стратегиясы және Қазақстанның тұрақты дамуын қамтамасыз ету механизмдері.

Экологиялық қауіпсіз және орнықты дамуға көшу қазіргі уақытта Қазақстанның даму… cу үнемдеу; шөлейттенумен күрес жөнiндегi iс-қимылдар;

Негізгі проблемаларды талдау

1) ірі қалалар мен өнеркәсіптік орталықтардың ауа бассейнінің ластануы. Каспий және Балқаш… 2) жерүсті және жерасты суларының ластануы,… 3) өнеркәсіптік және тұрмыстық қалдықтардың жинақталуы;

Сабақ №13.Шекарааралық табиғи ресурстар

Жоспар:

Биологиялық алуан түрлілік конвенциясы

Шекарааралық биологиялық табиғи ресурстар

Орта Азияның шекарааралық табиғи ресурстары.

Биологиялық алуан түрлілік конвенциясы — биологиялық алуан түрлілікті сақтау жөніндегі халықаралық… Қазақстан конвенцияға 1994 жылы ғана қосылды.… Қазақстанда оның аумағы 13,5 млн. гектарды немесе барлық аумақтың 4,9…

Конвенцияның негізгі ережелері

Конвенция өзара қарым-қатынастағы жақтар алдына үш негізгі мақсат қояды: 1. Биологиялық сан алуандықты тұрақты пайдалану; 2. Оның құрамдас бөліктерін тұрақты қолдану; 3. Генетикалық ресурстарды пайдалануға байланысты пайданы ақиқатты түрде және тең негізде алу.

Азақстан Республикасының негізгі міндеттемелері

Азақстан Республикасындағы БҰҰ биологиялық сан алуандығы туралы Конвенциясының орындалуы

 

Жойылып кету қауі бар түрлер және қорғалатын түрлер

Биоәралуандылық ажырағысыз құндылықты білдіреді және оны сақтап қалу адам өмірі… Ұлттық саясат жауапкершілігінің деңгейі туралы,… Осы көрсеткіш ғаламдық және ұлттық деңгейде жоғалып кету қауіпі…

Шекарааралық Жайық өзені

Жайық өзенінің сағалық ауқымының жоғарғы шекарасы атыраудың басымен ұласады… 1. Түрлердің орташа өмір ұзақтығы: A) 10-30 млн жыл.

Сабақ. Қалдықтарды өңдеу аспектілері.

Жоспар:

Базель Конвенциясы

Алдықсыз, және аз қалдық технологиялар.

  Сабақтың мақсаты:Трансшекаралық сипаттағы… Трансшекаралық экологиялық проблемаларға су бөлу, трансшекаралық су объектiлерiн,…

Азақстандағы қазiргi кезеңдегi атмосфералық ауаның ластану мәселесі. Ластайтын заттардың шекарааралық тасымалдаулары.

Жердің озон қабатын қорғайтын халықаралық-құқық жолы, оның тарихы.

Озон қабатын қорғайтын Вена конвенциясы. 1985 ж.

Монреаль хаттамасы 1987 ж . оған енгізілген түзелістер.

Халықаралық келісімдер

Тотығумен, эвтрофикациямен және жерге жақын озонмен күресу туралы Гётеборг хаттамасында SOх, NOх, NH3 және НМЛОС… Қоршаған ортаға қатысты мәселелер бойынша…  

Көрсеткішті қалыптастыру бойынша ұсыныстар

Шығарындылардың стационарлы көздері үшін күкірт диоксиді (SO2), азот оксиді NOx (диоксид азотына қайта… Жылжымалы көздер үшін көміртегі оксиді (СО), азот оксидтері… Осы көрсеткішті тоннамен өлшеуге ұсынылады (үтірден кейін үш ондық санмен).

Парниктік газдардың шығарындылары

Мәселенің түп мағынасы парниктік газдардың буға айналатын концентрацияларының, сондай-ақ… БҰҰ АӨНК Киот хаттаммасының А қосымшасына… Көрсеткіш СО2-эквивалентінің миллион тоннасында өлшенеді. Мемлекетаралық салыстырулар…

Халықаралық келісімдер

 

Көрсеткішті қалыптастыру бойынша ұсынымдар

Парниктік газдардың әрбіреуі атмосферада болу уақытына және жылуды жұту қабілеттілігіне байланысты… Парниктік газдардың эмисияларын есептеу атмосферада парниктік…   Парниктік газдардың шығарындылары = Антропогендік қызмет …

Сабақ. Флорамен , фаунаны қорғайтын шекарааралық мәселелерi.

Жоспар;

Азақстандағы биологиялық әр түрлiлiктiң сақтауы. ҚР Қызыл кітабі.

ЮНЕСКО-ның» «Адам және биосфера» бағдарламасы бойынша жасалған бүкiләлемдiк жұйе.

Биосфера резерваттарының 1992 жылдың биологиялық әр түрлiлiгi туралы конвенциясы. 2000 ж. қауiпсiздік туралы Картахен хаттамасы. Құстарды қорғауы туралы халықаралық конвенция 1950 ж.

Ж. су құстары, су - батпақ қоныстағы құстар туралы халықаралық маңызы бар, конвенция.

Қазақстанның экожүйесі Орталық Азияда және тұтастай алғанда континентте биологиялық… 1. Қоршаған орта мен даму бойынша БҰҰ Конференциясында… A) Барлық орман түрлерінің басқару; сақтау және тұрақты даму бойынша…

Сабақ.Қазақстан республикасының шекарааралық мәселелерi.

Жоспар

Азақстан, Ресей, Қытай: шекарааралық өзендердiң экологиялық мәселелерi.

Арал мәселесiнің жергілікті тұрғындардын генофондына, өсiмдiк және жануарға ықпалы. Олардың зардаптарын төмендету бойынша халықаралық шаралар.

Азақстанмен Қытайдың арасындағы шекарааралық өзендердiң реттеуiндегi Шостің рөлі.

Кейбiр iрi өзендер бассейнінің жеке проблемалары және олардың су қорларының қолдануы. Сырдария өзенi бассейіні күрделi жағдайлармен ерекшеленедi,…  

Сабақ. Дүниежүзілік мұхиттың ластанудан шекарааралық қорғауы.

Жоспар:

Каспий теңізінің мұнаймен ластануы.

Дүниежұзілік мұхит халықаралық-құқықтың объекті ретінде.

Ж. Теңіздерді радияциялық қалдықтардан қорғайтын конвенция

Каспий теңiзi бассейнi мемлекеттерiнiң көмiрсутегi ресурстарын кеңiнен игеруi теңiз және жағалау… Зерттеулер нәтижесi Каспий қорық аймағын… 1. Қандай жағдайларға байланысты Семей облысын ҚР Үкіметі экологиялық апат…

Сабақ. Қазақстан Республикасының халықаралық ынтымақтастықтарға қатысуы.

Жоспар;

Азiргi заманның глобалдi экологиялық мәселелер шешiмiндегi Қазақстанның рөлi.

Азақстан Республикасындағы Орхусс конвенциясы.

Азақстан Республикасының халықаралық ұйымдардың жұмысына қатысуы.

Сабақтың мақсаты; Қазақстанның Республикасының халықаралық ынтымақтастықтарға қатысу мәселерін қарастыру.

Экология мәселесі - бүгінгі таңдағы адамзат өркениетінің аса ауқымды проблемаларының бірі болып отыр. Аталмыш проблеманың пайда болуының басты алғышарты - қоршаған ортаға адамзат перзентінің антропогендік һәм техногендік ықпалдарының ұзақ жылдар бойы тигізіп келген әсері деп тұжырым жасауымызға болады. ХХ ғасырдың аяғы мен ХХІ ғасырдың басында адамзаттың шаруашылық әрекеттері мен өндірістік қатынастарының ғылыми-техникалық жаңару биігіне көтерілуі - экономикалық реформалардың ерекше сипат алуына (модернизациялануы мен интеграциялануына) түрткі болды.Экономикалық дамудың кешенді стратегиялық бағытын таңдауға мәжбүр болған көптеген мемлекеттердің жоспарлы әрекеттері - әсіресе табиғат ресурстарының байлықтарын ысырапсыз игеру үрдістерін қалыптастырды. Соңғы жылдары шаруашылық-өндірістік нысандарында экологиялық қауіпсіздік шараларын қамтамасыз етуге бағытталған әрекеттерге қарамастан, антропогендік-техногендік ықпалдар — глобальді масштабты қамтып, Жер планетасының табиғи балансының ауытқуына қауіп төндіруде.Біріккен Ұлттар Ұйымының бастамасымен өткен Ү Халықаралық экологиялық конгресс (Жапония, 1990), Қоршаған ортаны қоғау жөніндегі конференция (Бразилия, 1992), ХХҮІІ Халықаралық географиялық конгресс (АҚШ, 1992) және Йоханнесбург (ОАР, 2003) қаласында өткен бүкілдүниежүзілік экологиялық форум - аталмыш мәселенің өзектілігін көрсетіп отыр.Экология ғылымы жөнінде батыс ғалымдары: Ю. Одум, Р. Дажо, Н.Ф. Реймерс, П. Троян, Р.Риклефс, К. Армс, П. Кемп, У. Линден, Ж.Леме, ресейлік ғалымдар: В.А.Вронский, Ю.Н. Куражковский, Д.Ж. Маркович, К.С. Лосев, Н.М. Чернова, А.М. Былова және қазақстандық ғалымдар Ә.С. Бейсенова, С. Әубәкіров, А. Әбдірахманов, Ұ.М.Ысқақов, Н. Сейітов, В.С. Слащев және басқа эколог ғалымдардың еңбектері құнды. Экология сондай-ақ: география, химия, биология, табиғаттану, жаратылыстану және басқа пәндермен тығыз байланысты. Экология ілімінің түпнамасын жұмыр Жер жаратылысының тарихынан бастап таратқан дұрыс. Оның себебі: әуел бастағы Жердің протобиологиялық эволюция дәуірлерін геохронология тұрғысынан сараптайтын болсақ, даму мен қалыптасу эраларындағы: эндогендік, экзогендік және тектоникалық табиғи апаттар күштерінен пайда болған экологиялық құбылыстарды байқауымызға болады. Антропогендік ықпалға дейінгі қалыптасқан орасан сыртқы және ішкі күштер жиынтықтары (космостық, вулкандық, магмалық, сейсмикалық, геосинклинальдік, гидрокатастрофалық т.б.) жер ландшафтысы мен биосферасын, рельефін қатты өзгерістерге ұшыратумен бірге, айтарлықтай экологиялық проблемаларды туындатқаны анық.

Экономикалық қажеттіліктерден туындаған адамзат перзентінің ғылыми техникалық жетістіктерге сүйене отырып, жер қойнауындағы байлықтарды молынша игеруге күш салуы - экологиялық сауатсыздықтың белгісі екені анық. Аталмыш үрдістер, қазба байлықтарды ысырапсыз пайдаланумен шектелмей, ғарыш кеңістігін игеруде, атомдық станциялар мен электр желісі жүйелері өнеркәсібін дамытуда, шикізат қорларын өңдейтін химиялық өндірістік орындардың ашылып, қарқынды түрде жүргізілуін жеделдетті. Адамзаттың ғарыш айлағын зерттеп, атомдық кешенді қондырғыларды іске қосуы — ғылыми-техникалық прогрестің бұрынғыдан гөрі қарыштап дамуын жеделдеткенімен - ол жетістіктер экологиялық проблемаларды шешудің басты алғышарттары бола алмады.Әлем кеңістігінде белең ала бастаған экологиялық апаттар ареалдары жыл өткен сайын кеңейе түсуде. Әсіресе, жер шарындағы атмосфералық жауын-шашын мөлшерін реттеп отыратын әлемдік мұхит экожүйесінің ластануы - биогеоценоз айналымының тежелуіне ұйытқы болуда. Сондай-ақ, ірі өнеркәсіп орындарының зиянды қалдықтарының ауа қабатына араласуы, жасыл желек алқаптарының жойылуы, флора мен фауна дүниелерінің деградациялануы сияқты көріністер жыл өткен сайын жиі қайталануда. Қоғамның экологиялық мәдениетiн және мамандардың кәсiби даярлығын арттыру мақсатында мектепке дейiнгi, жалпы орта, кәсiптiк-техникалық, арнаулы және жоғары бiлiм берудiң бүкiл процесiн, мамандарды қайта даярлау мен олардың бiлiктiлiгiн арттыруды қамтитын экологиялық тәрбие мен бiлiм берудiң жалпыға бiрдей және үздiксiз жүйесi белгiленедi.Халық арасына экологиялық бiлiм туралы таратуды мемлекеттiк органдар және қоғамдық бiрлестiктер бұқаралық ақпарат құралдары арқылы және заңдарға қайшы келмейтiн өзге де тәртiппен жүзеге асырады.Оқу орындарының бiлiм беру бағдарына және меншiк нысанына қарамастан, оларда экологиялық пәндердi оқыту көзделуi тиiс.Қоршаған ортаға зиянды әсер ететiн қызметке байланысты лауазымды адамдар мен мамандардың қажеттi экологиялық даярлығы болуға және олар қоршаған ортаны қорғау туралы заңдар негiздерiн бiлуге мiндеттi. Басшылар мен мамандардың кәсiби экологиялық даярлығы оларды қызметке тағайындау, аттестациялау және қайта аттестациялау кезiнде ескерiледi.Қоршаған ортаны қорғаудың ғылыми негiздерiн әзiрлеу және жасау мақсатында заңдарда белгiленген тәртiппен ғылыми зерттеулер жүргiзiледi.Қоршаған ортаны қорғау саласындағы ғылыми-зерттеу, тәжiрибе-конструкторлық және енгiзу жұмыстары, олар ұлттық (мемлекеттiк) бағдарламаларға енгiзiлген жағдайда, бюджет қаражаты есебiнен қаржыландырылады.Елiмiздiң табиғаты мен оның байлықтары Қазақстан Республикасы халықтарының өмiрi мен қызметiнiң, олардың тұрақты әлеуметтiк-экономикалық дамуы мен әл-ауқатын арттырудың табиғи негiзi болып табылады десек, бүгiнге дейiн адамзат баласы табиғат байлықтарына таусылмайтын пайда көзi деп қарап келгенi де рас.Алайда, экологиялық проблемалар мойындалған тұста табиғат пен қоғам үйлесiмдiлiгiн сақтау мақсатында табиғи ресурстарды пайдалану құқығын мақсатына қарай төмендегiше екiге бөлiп қарау маңызы айқындала түсуде:

-табиғи ресурстарды экономикалық, экологиялық сауықтыру, өнегелi-эстетикалық қажеттiлiктер үшiн шектеулi пайдалану құқығы.

-табиғи ресурстарды адамның өмiрi мен тiршiлiгi үшiн шектi пайдалану құқығы.

Бұдан шығар негiзгi түйiн, ғылымда “экология” ұғымының негiзiн алғаш қалыптастырған немiс ғалымы Эрнест Геккель айтқанындай: “қоғам мен табиғаттың қатар өмiр сүруi бiр-бiрiне тығыз байланысты заңдылық. Қоршаған табиғи орта — адам тiршiлiгiне, шаруашылығына қатысты әлеуметтiк және экономикалық қажеттiлiктердi өтейдi, оның байлығын дұрыс пайдалана бiлсе, ол сарқылмайтын игiлiк көзi” болмақ.Бiрақ мыңдаған жылдар бойы өсiп тұрған орман-тоғай, таза сулы бұлақ пен өзендер, құнарлы топырақты аймақтар қазақ жерiнде адамдар жиi қоныстанған аумақтарда бей-берекет пайдалану салдарынан бүлiнiп, кейбiреулерi пайдалануға жарамай қалды. Табиғат байлықтарын жоспарсыз және кең көлемде кешендi пайдалану табиғи қорлардың тез азаюына әкеп соқты.Осылайша, табиғи шикiзатты пайдаланатын өнеркәсiп өндiрiсiнiң дамуы табиғи байлық қорларының азаюына ғана емес, ол сондай-ақ табиғи ортаның ластануына әкеп соқтырды. Өнеркәсiп орындарынан шығатын керексiз қалдық заттар қоршаған табиғи ортаның топырағын, суын және ауа кеңiстiгiн ластады. Экология проблемасы апатқа апарып соқтырары хақ.Осы орайда, экологиялық бiлiм берудiң мақсаты — жеке адамның бойында табиғатқа деген iзгiлiк қатынастарды қалыптастыра отырып, “адам-қоғам-табиғат” арасындағы толық үйлесiмдiлiк рухында тәрбиелеу турасында айқындалып, бiлiм жүйесiнде экологиялық бiлiм мен тәрбие беру тұжырымдамасының жобасы да жасалып қойылған.Соның нәтижесiнде жеке адам мен қоғамның табиғатқа деген оң көзқарасын, экологиялық мәдениетiн қалыптастыру үшiн кейбiр әлеуметтiк және экономикалық мәселелердi шешу қажеттiгi экологиялық бiлiм берудiң басты мiндеттерi болып табылатындығы нақты танылған.

Оларға:

1) экологиялық және табиғат қорғау заңдарын жетiлдiру және оларды бұлжытпай орындау;

2) табиғи ресурстарды тиiмдi пайдалануда жауапкершiлiктi күшейту;

3) қоршаған ортаның тазалығы мен адам денсаулығының үйлестiгiн сәйкестендiрудi;

4) үздiксiз экологиялық бiлiм берудi ұйымдастыруды тездетудi;

5) елдегi экологиялық жағдайлар мәлiметтерiнiң көпшiлiкке жетуiн қамтамасыз етудi жатқызуға болады [5, 33 б.].

Әлемдiк тәжiрибе көрсеткенiндей, экологиялық проблемаларды табысты шешу мен экологиялық апаттардың алдын-алудың негiзi кез-келген мемлекеттiң әлеуметтiк-экономикалық жүйесiн экологияландыру болып табылатынын аңғартса да, жаңа ғасырдың экологиялық дағдарыс пен табиғи дүлей апаттармен басталуы бүгiнгi қоғам үшiн экологиялық құқықтық сананың жетiлу толғағында ойланарлық жағдайды қалыптастырып отыр.Бұл бағытта елiмiз келешекте экологиялық қауiпсiздiк мүддесiне үмiт артып, “Қазақстан-2030” даму стратегиясының басымдықтарын ескере отырып, Қазақстан Республикасы дамуының 2010 жылға дейiнгi стратегиялық жоспарына сәйкес және ХХI — ғасырдағы күн тәртiбiнiң негiзгi ережелерi мен Қоршаған орта және даму жөнiндегi 1992 жылғы Рио-де-Жанейро декларациясының қағидаларын, сондай-ақ Иоханнесбургте өткен (2002 жылы) тұрақты даму жөнiндегi дүниежүзiлiк саммиттiң шешiмдерiн ескере отырып, Қазақстан Республикасының 2004-2015 жылдарға арналған Экологиялық қауiпсiздiгi Тұжырымдамасын бекiтуi.Қорыта айтқанда, қоршаған табиғи ортаға қамқорлық жасау, оның бар байлығын адам игiлiгi үшiн мейлiнше ұтымды пайдалану, қорғау және көркейту iсi бүгiнгi күн талабына сай туындап отырған келелi мәселе. Дархан табиғат қаншама бай болғанымен, оның сан алуан ресурстарының қай-қайсысы болмасын шексiз емес екендiгiн күнделiктi өмiрдiң өзi дәлелдеп отырған тұста экологиялық үздiксiз бiлiм берудi заңдастыру ұстанымы мен қоршаған табиғи ортаны қорғау саласында экология кодексiн қабылдау ұсынысы еңжарлыққа бой алдырмай, көзi қарақты, ойы ұшқыр азаматтардың қолдауын күтетiн қоғамдық тұжырым деп бiлемiз.Ал, бұл iс-шара халықтың жаппай экологиялық мәдениетiн көрсететiн белсендiлiк қабiлетiнсiз мүмкiн емес. Сондықтан да экологиялық бiлiм мен тәрбие қоғамның әрбiр мүшесiне табиғатты қорғауға немқұрайдылықпен қарамауды үйретiп, қоғам мүшесiн әрқашанда қоршаған ортаны қорғауға дағдыландыруды көздейдi.2000 жылы 23 қазанда Қазақстан Республикасы қоршаған ортаны қорғауға қатысты ақпаратқа қол жеткізу жұртшылықтықтың шешімдер қабылдау үдерісіне қатысуы мен әділ сотқа жүгінуі туралы конвенцияны ратификациялады (Орхусс конвенциясы). Конвенция 2001 жылы 30 қазанда күшіне енді. Осы күннен бастап, конвенцияның барлық ережелері, оның тараптары үшін заң жүзінде міндетті болып табылады.Тек бір бірінің алдында ғана қатысушы елдер міндеттемелерін орындайтын басқа халықаралық келісімдерден айырмашылығы, осы конвенция мемлекеттік органдарға жұртшылық алдындағы айқын міндеттемелерін жүктейді.2004 жылы «Зеленое спасение» экологиялық қоғамы, өзі сотта мүдделерін қорғаған азаматтармен бірге Орхусс конвенциясын сақтау мәселелері жөніндегі Комитетке арыз - өтінішін жолдады. Осы арыз өтініштер (АССС/С/2004/01, АССС/С/2004/02) комитет бірінші болып қараған құжаттардың бірі болды.Комитет Қазақстанның конвенцияда қойылатын бірқатар талаптарын сақтамағанын және шешімдер қабылдау үдерісіне қатысу мен қоршаған ортаға қатысты мәселелер бойынша әділ сотқа жүгінуде азаматтардың қүқықтарының бұзылғанын таныды. Комитеттің шешімдерін Конвенция тараптарының Екінші кеңесі растады (мамыр 2005, Алматы).

Кеңесте Қазақстан жөнінде арнайы шешім қабылданды, шешім бойынша 2005 жылға қарай Республикамыз Комитетке оның стратегиясы мен орындау іс-шараларының жоспарын ұсынуға тиіс еді.

Содан кейін бір жарым жыл уақыт өтті, бірақ:

- жұртшылықтың арыз-өтініштері бойынша қабылданған Комитет шешімдері орындалған жоқ;

- Екінші Кеңесте қабылданған шешімдерді іске асыру жөніндегі стратегия мен іс-шаралар жоспары бекітілген жоқ;

- Соттар өз қызметінде бүрынғысынша Конвенцияның ережелерін басшылыққа алады және олар Комитет шешімдері ұсынбалы сипат алады деп есептейді;

- ¥лттық табиғат қорғау заңнамасы осы уақытқа дейін халықаралық қүқықтың ережелеріне бейімделмеген.

2006 жылы Алматы қаласының түрғындары Л. Гатинаның , А. Гатинның және Л.Г. Конышкованың (АССС/С2004/06) арыз-өтініштері бойынша азаматтардың әділ сотқа жүгінудегі құқықтарының бүзылғанын Комитет тағы да растады.

Орхусс Конвенциясының бес жылдық мерейтойын еліміз өзінше атап өтті. «Зеленое спасение» экологиялық қоғамының қүқық қорғау практикасы, қазақстандықтардың Комитетке қүқықтарды сақтау мәселелері жөніндегі жүгінулері алаң туғызатын үрдістерді анықтап берді. Әділ сотқа жүгіну сотқа жүгінумен шектеледі. Шешімдер қабылдау үдерісіне қатысу пікірді еркін айту мүмкіндігіне саяды. Ақиқат ақпарат бүркемеледі, ал ұсынылатын жалпы мәліметтер құзырлы шешімдер қабылдау үшін жеткіліксіз. Жағымды да лайықты қоршаған ортаға қатысты азаматтардың қүқықтарын жаппай бұзу әлеуметтік шиеленістің, кедейліктің, аурулардың өсу себептеріне айналды.

Азақстан және Біріккен Ұлттар Ұйымы

Біріккен Ұлттар Ұйымы (БҰҰ) - жалпы құзыры бар, ашық түрдегі халықаралық,… 1. РИО 92 негізгі қорытындылары: А) ХХΙ Ғ арналған күн тәртібі

Сабақ. Халықаралық табиғи ортаны қорғау ұйымдардың жұмысы.

Сабақ жоспары;

БҰҰ табиғи ортаны қорғау органдары.

Оршаған орта бойынша БҰҰ (Юнеп ) бағдарламасы және оның халықаралық-құқықтық негізі.

Магатэның қызметiндегi қоршаған ортаны сақтау мәселелері.

Сабақ мақсаты:Халықаралық табиғи ортаны қорғау ұйымдардың жұмысы

ЮНЕП үш деңгейде жұмыс істейді: Бірінші деңгейде коршаған ортаның бәсекелес мәселелері… ЮНЕП өзі қызмет істеген жылдары көптеген табиғат… Сондай-ақ БҰҰ шеңберінде Орнықты дамыту жөніндегі комиссия жұмыс істеді. Ол…

Экология және тұрақты даму»екінші аралық бақылау сұрақтары

2. Биосфера құрамы және шегі. 3. Биосферада тірі организмдердің таралу схемасын сызу. 4.Табиғаттағы зат айналымы. Кіші айналым мен үлкен айналым.

Карточкалар

Аудиторияға және аудиториядан тыс жұмыстарға арналған материалдар

Гуманитарлық және жаратылыстану пәндері кафедрасының пәндері бойынша аудиторияға арналған… Дәрістердің қысқаша курсы (тезистер) оқу… Семинар (практикалық) сабақтарын орындауға арналған әдістемелік…

Білімді бақылауға арналған материалдар

Студенттердің білімін бақылауға арналған материалдар бірыңғай білімді бақылау ережелері мен… Емтихан материалдары (ауызша сұрақтар, тесттер) пән бойынша… ОӘК студенттерге қажетті әдебиеттер тізімі көрсетіледі (негізгі және қосымша), осы…

Гуманитарлық және жаратылыстану пәндері қолданатын интерактивті үлгідегі және оқытудың әдістері

Дебат – студенттердің дұрыс жауап және мағыналы қорытындыны іздестіру мақсатында ауызша пікір алмасу. Дискуссия (талқылау) – оқытылып отырған тақырып… Рөлдік ойындар – студенттерді сабаққа деген белсенділігін, қызығушылығын тудыратын…

Гуманитарлық және жаратылыстану пәндер кафедрасында қолданылатын дәстүрлі әдістерге жалпы шолу

Реферат қысқаша мазмұнда құралған немесе ғылыми еңбектің мазмұнында жазылған… Рефераттың мақсаты – басқалардың жетістіктерін… Жоғарыда көрсетілгендей, реферат – бұл оқылғанның қысқаша…

Оқытудың инновациялық-техникалық құралдарын қолданылуына шолу

• мультимедиялық оқулықтарды қолдану, пәндерді оқыту кезінде эксклюзивті электрондық курстарды… • медиаресурстарды қолдану, энциклопедиялар, электронды кітапхана мен… • рефераттардың электрондық презентация ретінде өткізу, курстық жұмыстарды және…

Экология және тұрақты даму пәні бойынша модулді сипаттауға арналған формуляр