I.Намудьои асосии таъсири антропогенц ба биосфера - раздел Экология, Таърихи тараыыиёти экология. Наыша: Педмет ва вазифаьои фанни экология. Методьои тадыиыотии экология Инсон Аз Давраи Пайдоиши Худ То Замони Ьозира Ба Табиат Таъсир Мерасонад, Ки ...
Инсон аз давраи пайдоиши худ то замони ьозира ба табиат таъсир мерасонад, ки оньо ба гур=ььои зерин таысим мешавад:
1.Гузаштан ба истеьсолу истифодаи асбобу олоти меьнат;
2.Гузаштан ба истеьсоли сунъии ыувваьо;
3.Револютсияи илмц – техникц ва саноатц;
4.Барыароркунии сунъц ва ьифзи муьити атроф – прото-ноосфера.
Ба таъсири антропогенц ьамаи намуди таъсири манфие, ки инсон ва техникаи истифодашаванда ба амал меорад дохил мешавад:
1.Ифлосиьо – моддаьои физикавц, кимиёвц ва биологие, (пайвастагиьо, моддаьо, объектьоё, ки зиёд шудани оньо аз миыдори табии), ки ба муьити атроф ворид мегардад.
2.Дигаргунии техникц ва вайроншавии системаьои табии ьангоми истеьсоли канданиьои фоиданок, сохтмон ва корьои соьаи кишоварзц.
3.Дигаргуншавии иылим дар натижаи фаъолияти хожагидории инсоният.
Ифлосиьои эстетикц – дигаргунии намуди табиат, вайроншавии меъмориьои таърихи-маданц.
Ифлосиьои асосии биосфера хеле гуногун буда, ба оньо дохиланд:
1.Дуоксиди карбон – ьангоми истифодаи ьамаи инамуди с=зишвориьо ьосил шуда ба баланд шудани ьарорати атмосфера сабаб шуда, оыибати бади экологц дорад.
2.Оксиди карбон – ьангоми ба пуррагц с=хтани с=зишвориьо ьосил шуда ыисми болоии ьаворо гарм мекунад.
3.Гази сулфур – асосан дар таркиби корхонаьои саноатц дида мешавад. Ба касалиьои роьи нафаси инсон сабаб мешавад.
4.Оксиди нитроген – сабаби касалии роьи нафаси к=дакон буда, ба зиёд шудани растаниьои муьити обц оварда мерасонад.
5.Фосфатьо – дар таркиби нуриьои минералц дида мешавад. Ифлосиьои асосии дарё ва к=льо ба ьисоб меравад.
6.Симоб – ифлосиьои хавфноки х=рокаьои аз баьрьо дастраскунанда ба ьисоб меравад. Ба организмьо ворид шуда ба системаи асаб таъсири манфц мерасонад.
7.Ы=рщошим – ба таркиби бензин ьамроь карда мешавад. Ба системаи ферментц ва гардиши моддаьо дар ьужайраьо таъсири манфц мерасонад.
8.Нефт – оыибати бади экологц дошта ба нобуд шудани обсабзьо, моьиьо, паррандаьои баьрц ва ширх=рон оварда мерасонад.
9.Пестисидьо - заьрнок буда, моьиьо ва организмьои барои оньо х=рок бударо нобуд месозад. Ьамчун моддаьои консерагенц ба организмьо жой мешаванд.
10.Радиатсия – иыдори зиёди оньо ба касалиьои саратон ва мутатсияи ирсц оварда мерасонад.
Ифлосиьо аз р=и пайдоиши худ дар табиат ба 4 гур=ь таысим мешавад:
1.Ифлосиьои физикавц – дохил мешаванд:
а) Гармц; б) Садои баланд; в) Майдони электромагнитц; г) Р=шноии баланд; д) Нури радиоактивц.
2.Ифлосиьои химиявц – а) Пайвастагиьои химиявц; б) аэрозольо; в) металльои вазнин; г) Пестисидьо; д) Нуриьои минералц; е) пластмассьо.
3.Ифлосиьои биологц – а) Ифлосиьои биологц; б)микробиологц (партовьои фабрикаьои истеьсоли ваксин ва сивороткаьо); в) Тажрибаьои ирсц.
4.Ифлосиьои эстетикц – а) Вайроншавии лапдшафтьои табии; б)Вайроншавии ландшафтьои шаьрц; в) Вайроншавии ёдгориьои таърихц.
2. Таъсири антрологенц ба сарчашммаи жараён ва гардиши моддаьо.
Жомеаи жаьонц ьамар=за 300 млн тонн моддаьо ва материальо истеьсол карда 30 млн тонн с=зишворц с=хта, 2 млрд м3 обьо истифода бурда мешавад. Ьамаи иньо ба кам шудани захираьои табии ва ифлосшавии муьит оварда мерасонад.
Ом=хтани таъсири антрологенц ба ыувваьои моддц ва гардиши моддаьо нишон медиьад, ки фаъолияти инсон хеле калон аст.
Миыдори обьои ширини истифодашаванда аз жониби инсоният 2% миыдори обьои ба гардиши калони биохимиявц жалбшавандаро ташкил мекунад. Гардиши газьои антропогенц дар ыабати атмосфера 15-18% газьои биотикиро ташкил медиьад.
Таъсири инсоният ба биосфера ба 2 гур=ьи калон таысим мешавад:
1.Истифодаи ландшафтьои табии – а) коркарди к=ььо; б) истифодаи соьаи кишоварзц; в) хожагиьои жангал.
2.Кушодани ландшафтьои нав барои: а) муьити зист; б) тараыыиёти саноат; в) инкишофи наылиёт.
Таъсири инсоният, ки дар боло ыайд карда шуд дар навбати худ ба оыибатьои зерин оварда мерасонад.
1.Коркарди к=ьц ба кушодану истифодаи коньои зеризаминц, ки ба паст шудани сатьи обьои зеризаминц оварда мерасонад.
2.Соьаи кишоварзц ва хожагии жангал ба ворид шудани намудьои маданикардашуда, монокултураьо, хушкунонидан, истифодаи нуриьои минералц ва пестисидьо.
Кушодани ландшафтьои нав ба партовьои газц, партовьо, обьои ифлос ва партовьои сахт оварда мерасонад.
Ьолати экологии охири асри ХХ ва авали асри ХХI равишьои манфии зеринро ба миён овардааст:
1.Истифодаи захираьои зеризаминц якчанд маротиба аз истеьсоли табиии он пешрафтааст, ки ин ба иытисодиёти жаьонц ва миллц таъсири манфц расонида истодааст.
2.Партовьои истеьсолот ва муьити зисти инсон системаьои экологиро вайрон гардиши глобалии моддаьоро дигаргун ва ба саломатии инсон хавфи калонро меорад.
Сабабьои асосии зиддияти байни инсоният ва муьити атроф ин таъсири р=зафзуни инсон ба табиат мебошад.
Таъсири антропогенц ба гардиши биологии моддаьоро дар мисоли пайдоишихок дида метавонем. Ьангоми пайдоиши антропогении хок моддаьои органикц зиёд буда ландшафтьои урбаникц мушоьида карда мешавад.
Дар замони ьозира суръати барыароршавц, бозараркунц ва бетарафкардаи моддаьо аз суръати истифода ва ифлосиьои муьит хеле оыиб мондааст.
Дар натижаи фаъолияти геологии инсон дар муьити зист партовьои зиёди гуногун, коркарди моддаьои к=ьц, партовьои истеьсолот ва кишоварзц жамъ мешаванд, ки ифлосиьои зиёди муьити атрофро ташкил медиьад. Суръати бодх=рдашавии заминьо (эрозияи обц ва шамолц) ьангоми истифодабарии кишоварзии замин.
Таъсири антропогениро ба гардиши биологии моддаьо дар мисоли пайдошавии хок мушоьида карда метавонем.
Дар заминьои корам ин жараён мустаыил буда, аз жараёни табии бо жой шудани моддаьои органикц фары мекунад.
Таъсири антропогенц ба гардиши калони геологц (об) оксиген, карбон, нитроген, фосфор ва сулфур гуногун аст.
Дар муьите, ки корхонаьои саноатц зиёданд, миыдори боришот низ зиёд мебошад ва инро бо зиёд будани моддаьои минералц дар атмосфера арзёбц карда мешавад.
Дар курраи Замин миыдори фосфор хеле кам (ьамагц 1%) ташкил медиьад.
Ьангоми таъсири инсон ба гардиши ин мода чанд окибатьои манфц ба назар мерасад:
1.Оыибати истеьсолва истифодаи нуриьои фосфорц ва минералц дар соьаи кишоварзц.
2.Истеьсолц истифодаи пайвастагиьои фосфордошта дар муьити зист.
3.Шикори моьиьое, ки гардиши биогении фосфатьоро дигаргун месозад.
Фаъолияти инсон низ ба гардиши карбон дигаргунц ворид месозад. Вобастагии «Гази карбон – моддаьои зинда, моддаьои п=сида» хеле вайрон шудааст. Инро дар миыдори зиёди гази карбоне, ки ба атмосфера ворид мешавад дида метавонем.
Ба суръати истифодаи захираву сарватьои табии ду омильои асосц таъсир мерасонад.
1.Револютсияи илмц – техникц.
2.Омильои демографу (афзоиши аьолц, урбанизатсия).
Ин ду омильо бо ьам алоыаманд буда дар фаъолияти инсон мушоьида мешавад.
Панж нишонаьои асосии таъсири антропогениро ба муьити атроф дида мешавад:
1.Жараёни умумии таъсир: а) Дигаргунии ландшафтьо; б) Истифодаи канданиьои фоиданок; в) Ифлосшавии муьити атроф.
2.Таъсири моддц, энергетикц: а) Омильои физикавц (электромагнитц, радиоактивц, апустикц); б) Химиявц, в) Биологц.
3.Муьите, ки ба он таъсир расонида мешавад: а) Сохти Замин; б) Ландшафтьои табии; в) Набототу ьайвонот; г) Атмосфера; д) Инсон ьамчун организми зинда ва щайраьо.
4.Миыдори таъсири антропогенц: а) Муьити глобалц, локалц ва регионалц; б) Ыувваи таъсир ва даражаи хавнокии оньо; в) нормаьои санитарц – гигиенц; г) Даражаи хавнокц ва щайраьо.
5.Таъсири антропогении якваыта, дурудароз ба шакли даврц, оыибати даврц дошта ва щайра.
Таъсири антропогении маысаднок ба якчанд намуд таысим мешавад:
1.Сатьи (дар майдони калон)
2.Нуытаи (бомаысади муайян)
3.Динемикц
4.Дар фосилаи дурру дароз
5.Дар фосилаи муайян
6.Физикавц, химиявц, биологц.
3.Б=ьрони экологц, фожиаьоиьои табии ва садамаьои техногенц
Щайри маысаднок, бетартиб истифодабарии сарватьои табии ба б=ьрони экологц оварда мерасонад.
Б=ьрони экологц – ин пуршиддат шудани муносибати табиат ва жамъияти инсонц буда, вайроншудани мувозинати комплексьои табииро ифода мекунад.
Сохтори б=ьрони экологц ба 2 гур=ь таысим мешавад:
1.Таназзули муьити табиат.
2.Сохторьои давлатц ба бартараф кардани зиддиятьо ыобилият надоранд.
Сабабьои б=ьрони экологц ба 2 гур=ь таысим мешаванд:
1.Объективц – монополияи молу мулки давлат ба сарватьои табиат ва воситаьои истеьсолот.
2.Субъективц: а) мусаллаьшавии бошитоб, исрофкорона таысим ва паьн кардани маблащьои давлатц; б) шаккокц ва жоьилии экологц.
Роььои халосц аз б=ьрони экологц чуниннад:
1.Экологикунонии технологияьо.
2.Экологиякунонии истеьсолот.
3.Таъсири маъмурц – ьуыуыц.
4.Маърифатнокии экологц.
5.Ьифзи байналхалыц – ьуыуыц.
Дар таърихи тараыыиёти инсоният якчаснд б=ьроньои экологц мушоьида шудаанд:
1.Дигаргунии муьити атрофии зисти антроноидьо.
2.С=хтани майдоньои зиёд дар давраи ыадим бо маысади истифодаи Замин барои кишти зироатьо.
3.Несту нобуд шудани ьайвоноти калонжусса.
4.Б=ьрони экологии ш=рнокшавии заминьои киштукор шаванда.
5.Б=ьрони экологии несту нобуд шавии растаниьо ва норасогии оньо.
6.Б=ьрони экологии муосир – ифлосиьои глобалии муьити атроф.
Фожиаьои табиат – ин ьолати геофизикавии экстремалц буда, дар натижаи щайриыаноатбахш будани муьити зист пайдо мешаванд.
Ьангоми паст будани сатьи иытисоди-ижтимоии муьит метавонад ба оыибати вазнин оварда расонад.
Фожиаьои экологц – ин хушксолии дурудароз, мурдани ьайвоноти хонагц, паррандаьо ба миыдори хеле зиёд, талафоти хеле зиёди одамони як минтаыа асосан дар натижаи таъсири инсон ба табиат ба амал меояд.
Садамаьои технологц – асосан дар истеьсолот р=й медиьад. Ба монанди садамаи Чернобил (апрели 1985 с.), дар шахтаьои ангиштканц, садамаьои ьавопаймоц, киштиьои зириобц, атомц ва щайра.
Обхезц дар таърихи инсоният бо миыдори талафот дар жои аввал меистад.
Дар Хитой соли 1931 ьангоми вайрон шудани стансияи электрикц
1 млн аьолц несту нобуд шуда буд.
Вулканьо дар таърихи инсоният низ хеле талафоти калонро овардаанд. Дар 500 соли охир 500 вулканьо ба ыайд гирифта шуда дар он 200 ьазор инсон тасаф шудааст.
Заминжунбц, ьамчун офати табии дар таърихи инсоният хеле талафот бисёр ба миён овардааст.
Фожиаи баьри Арал далели пурраи он аст, ки инсон дар натижаи нодуруст истифодаи обьои дарёьои Сирдарё ва Амударё ба хушк шудани ин баьр овардааст. Ьол он, ки сольои 1960 асри ХХ аз баьри Арал ьамасола 450 ьазор центнер моьи истеьсол кардаанд.
Все темы данного раздела:
Лексия №1
Мавзўъ: Муыаддима. Предмет, вазифа, методьои тадыиыотии он.
Таърихи тараыыиёти экология.
Наыша:
Педмет ва вазифаь
Методьои тадыиыотии экология.
Экологияи ьозира методьои гуногуни тадыиыотьоро дорост. Асосаш иньо маьсуб мешавад:
Методи мушоьида дар жамъоварц ва тасвири далельо ба ьисоб меравад.
Методи муыоисавц ба монанд в
Савольои тестц
1. Экология чист?
А) Экология илм дар бораи табиати зинда ва щайризинда
Б) Экология илм дар бораи организмьои зинда ва моддаьои органикц
В) Экология илм дар бораи муносиб
Мафьум дар бораи муьити зист ва шароити маьал
Муьити зист- он ыисми табиат, ки организи зиндаро иьота мекунад ва ба оньо бевосита ва бавосита таъсир мерасонад.
Мавфьумьои муьит ба шароити зисти организмьо фары кар
Савольои тестц
1. Муьити зист чист?
А) Муьите, ки организмьо дар он зиндагц мекунанд.
Б) Муьите, ки организми зиндаро иьота мекунад ва новобаста бо он таъсири ьамдигарц доранд.
Омильои экологц
Элементьои муьит ё хосиятьои алоьида, ки ба организм таъсир мерасонад, омильои экологц номида мешавад.
Организмьои гуногун таъсири ьар як омилро ба таври худ ыабул мекунанд, чунки ьар як о
Таъсири якжояи омильои экологц.
Омильои гуногуни экологц дар фазо ва ваыт тащйиротьои гуногунро дорост, яке аз оньо нисбатан доимц ( масалан: ыувваи кашиш, радиатсияи офтоб, намакнокии укёнус) ва дигарьо хеле тащирёбанда (масалан
Савольои тестц
1. Омильои экологц чист?
А) Элементи муьите, ки ба организм таъсир мерасонад.
Б) Элементи муьите, ки ба организм таъсир намерасонад
В) Элементи муьите, к
Мафьум дар бораи популятсия.
Популятсия дар экология гурўьи фардьои як намуд, ки байни худ таъсири ьамдигар дошта ва марзи умумро ишщол менамоянд, номида мешавад.
Калимаи популятсия аз лотинц «популюс» халы, аьолц гир
Савольои тестц Лексияи 4
1. Популятсия дар экологияи номида мешавад:
А) Гур=ьи фардьои як намуд, ки байни худ таъсири ьамдигари дошта ва марзи муайянро ишщол менамоянд.
Б) Гур=ьи фардьои
Мафьум дар бораи биотсеноз
Ьар як организм дар иьотаи дигар организмьо зиндагц мекунад, бо оньо ба муносибатьои гуногуншакли мусбц ва манфц дорад, ва бе он организми зинда зиста наметавонад. Ин ьамзисти замон ягона ё биотсен
Сохтори биотсеноз
Сохтори ьар мажм=ъьо – ин ыонунияти муносибатьо ва ыисмьои алоыаи оньо аст. Дар зери сохтори намуди биогтсеноз дарси 3 гуногнуншаклии намудьоро ва таносуби шумора ёмассаи он мефаьманд.
Дар
Муносибатьои организмьо дар жамоа
Асоси ба вужудоии ва мавжудияти биотсенозьо муносибати организмьо алоыаи оньо ки дар ва ба ьамдигар меоянд, дар ьамон як биотоп жой мегиранд.
Мувофиыи таснифоти В.Н.Бакмалиев муносибатьои
Ба таркиби биотсеноз кадом компонентьои организмьои дохил мешвад ва оньо чи ном дорад.
А) Ба таркиби биотсеноз растаниьо жамоаи растаниьо, ьайвонот жамоаи ьайвоният дохил мешаванд
Б) Ба таркиби биотсеноз аз растаниьо жамоаи растаниьо, ьайвонот микроорганизмьо микобиотсенозьо
Мафьум дар бораи биосфера.
Дар сольои 20-уми асри гузашта дар корьои В.И. Вернадский оид ба фаьмиши биосфера мажмўи ягонаи глобалии Замин кор карда баромада шуда буд, ки дар он ьамаи равандьои асосии табдилёбии геохимиявц ва
Ыонуниятьои умумии ташкили биосефра.
Биосфера экосистемаи глобали маьсуб мешавад. Биосфераро дар даражаи бештар на омильои беруна, балки ыонуиятьои дохили ташаккул медиьанд. Хосияти муьимтарини биосфера таъсири ьамдигарии организмьои
Консепсияи ноосфера.
Характери глобалии муносибати ьамдигарии инсон бо муьити зист оньо ба пайдо шудани мафьуми ноосфера (аз юн. noos- хирад ва sphere - ыабат) дар он «ыабати таъсири ьамдигарии табита ва жамъият, дар о
Савольои тестц
1. Биосфераро В.И.Вернадский номида буд…
А) Ьамон минтаыаи ночизи сайёра, ки дар он кам кадоме ваыте ьаёт мавжуд буд
Б) Ьамон минтаыаи ночизи сайёра, ки дар он ьа
Аз нуытаи назари ьозира биосфераро чунин меноманд
А) Ьамчун экосистемаи хурд
Б) Ьамчун биотсенози бузург
В) Ьамчун биогеосенози бузург
Г) Ьамчун экосистемаи бузургтарини сайёра
4. Ьудуди болоии ьаёт дар
Ыонуни констатнноки миыдори моддаьои зиндаро В.И.Вернадский ифода намоед.
А) Миыдори зинда ьаст константи биосфера
Б) Миыдори моддаьои зиндаи биосфера барои давраи геологии дода, шуда констант аст
В) Миыдори моддаьои зиндаи биосфера барои давраи ьозира
Ыонуни дуюми экодинамикц чунин номида мешавад
А) Ыонуни к=шиш ба топератнокц
Б) Ыонуни к=шиш ба омильои муайян
В) Ыонуни к=шиш ба климакс
Г) Ыонуни ба адаптатсия
10. Ыонуни ноосфераи В.И.Вернадский м
Мафьум дар бораи экосистема.
Мажмўи ьар кадом организмьои зинда ва компонентьои щайризинда, ки дар он гардиши модда ба амал бароварда мешавад, экосистема номида мешавад.
Мафьум аз тарафи олими англис А
Динамикаи экосистема.
Хусусияти бунёди экосистема - ин динамикаии (тащйирёбии) он мебошад, он вобастагии аз мажмўи омильо инъикос мекунад, бо худ реаксияи адаптивии ьамаи системаьо ба он таъсир кунандаро дарбар мегирад.
Ами мешавад
А) Энергия ба вужуд меояд,лекин гум на мешавад , аз як шакл ба шакли дигар мегузарад.
Б) Энергия ба вужуд намеояд, лекин гум мешавад , аз як шакл ба шакли дигар мегузарад.
В) Энер
Маьсули дуюмини жамоа гуфта чиро мефаьмед
А) Афзудани массаи консументьо ва редусентьо дар воьиди ваыт
Б) Афзудани массаи продусентьо ва консументьо дар воьиди ваыт
В) Афзудани массаи продусентьо ва редусентьо дар воьиди
Давраьои дурусти равандьои суксетсияьоро мувофиыи Ф.Климентсномбар кунед.
А) 1. Ба вужуд омадани ыитъаьои холи ьаёт. 2. К=чидани организмьои гуногуни организмьо ё заминьо ба он. 3. Зистани оньо дар ин ыитъа. 4. Конкурентсия байни худ ва танг намудани намудьои алоьида; 5.
Савольои тестц Лексияи 8
1. Таъсири инсоният ба табиат дар чанд давраьо мегузарад?
А) Се.
Б) Чор.
В) Шаш.
Г)Ьашт.
2. Чанд намуди таъсири атропогенц б
Манбаьои ифлосшавии атмосфера.
2.Сарчашмаьо ва таркиби ифлосиьои атмосферц.
Ду намуди ифлосшавии атмосфераро фары мекунанд: табии ва сунъц (антропогени). Манбаи ифлосшавии табиии атмосфера вулыоньои оташфишон, бодлес шу
Оыибати ифлосшавии атмосфера ва муьофиэати атмосфера аз ифлосшавц
+Ифлосшавиьои антропогении атмосфера натаньо ба саломатии одам, ьайвонот ва наботот, балки ба иылим, фаъолияти муассисаьои саноатц, осорьои меъморц ва щ. таъсири бад мерасонад.
Оыибатьои таъсири баъзе ифлосиьои атмосфера ба саломатии одам
Моддаьо
Оыибатьои таъсири моддаьо
Манъбаьо
Консентратсияьои бениьоят зиёд
Симоб
(Hg)
Фалачшав
Муьофизати атмосфера аз ифлосшавц
Барои баьо додан ба вазъияти атмосфера меъёрьои консентратсияьои моддаьои ифлоскунанда ва даражаи таъсири зарарноки оньо ба муьит муыаррар шудаанд. Ин меъёрьо бояд ба талабот ва манфиатоои ьифзи му
Савольои тестц
1. Таркиби атмосфера аз кадом газьо иборат аст?
А) Гази карбон, гази сульфур, газьои наылиётц.
Б) Оксиген,нитроген, гази карбон ва аргон.
В) Метан, дуокс
Маълумоти умумц дар бораи обьо.
Об дар табиат дар се холат, сахт (барф, ях), моеъ ва газмонанд (бущ) вучуд дорад.
Сарватхои об хеле гуногун мебошад: оби бахр, укёнус, дарё, оби ширин, чашмахои маъданц, об
Захирахои обхои ширин ва истифодаи онхо
Намуди манбаъ
Ьажм км3
% аз ьажми умумц
Дарёхо
10,2
Кулхо
46,3
Бахри Арал, Кули Сарез ва проблемахои оби ширин
То солхои охир Арал аз бахри Азол ду баробар калон буд, дар худуди он белгия ва Холанд чо мегирифтан. Арал миёни бузургтарин кулхои чахон пас аз Хазар, кули болои (дар Африкаи Шимол
Компонентьои физикавии об чандто
А) Чор.
Б) Панж.
В) Шаш.
Г) Даь.
3. Дар табиат моыдори обьои н=шокц чи ыадар мебошад?
А) 10% хушкц ё, ки 0,16% миыдори обьо..
Таъсири антропогенц ба олами ратсанц ва ьайвонот.
Таъсири инсон ба олами ьайвонот хеле зиёд аст, ки он бо ду роь амалц мегардад:
1. Ба воситаи паррандагон, аз як жой ба жои дигар кўчонидани ьайвонот.
2. Бе восита тащйир додани ша
Оыилона истифодабарц ва ьифзи олами растанц.
Ьифз, ва оыилона истифодабарию аз нав барыарор намудани шумораи гуногуншакли ва намуди ьайвоноту ратснц муьимтарин масъалаи муосири жамъияти гаштааст, зеро сарвати ратсанигц ва ьайвонотц зиёд буда
Оыилона истифодабарц ва ьифзи олами ьайвонот.
Ьифзи олами ьайвонот низ масъалаи асоси ьифзи табиат аст, ки миыдори камшудаистодаи он ба фоида мавжудати худи ьайвонот дар сайёраи Замин баьс талаб аст, зеро якнамуди ьайвонот аьамияти саноати дор
Дар натичаи фаъолияти инсон чунин хайвонотхо аз байн рафтаанд.
А) Тур ,тарпан, говхои бахри ,квагга,гагаркаи бебол, паланги турони,гагаи лабрадор ….
Б) Паланги турони, охуи бухорои, квагга, мори авъфи.
В) Сайгак, гавазн,хирси мала, кулан.
Сарватьои заминии жаьон ва Жумьурии Тожикситон, сохтор ва проблемаи ьифз.
Фоиди замини жаьон аз сарвтьои заминии ьамаи жаьон шакл мегирад, ки ба он одатан масоьати Антрактидаро низ жамъ мекунанд. Дар ин ьолат масоьати умуми он ба андозаи баробари хушкц бо обанборьои дохи
Истифодаи оыилонаи сарвтаьои заминц.
Барои истифодаи оыилонаи замин дар навбати аввал бояд чунин чорабиниьо ижро намудан лозим аст: мукамал гардонидани сохтори майдоньои кишти зироатьои хожагии кишоварзц; дохил намудан ва азхуднамудан
Тасниф, истеьсол ва истифодаи канданиьои фоиданок.
Дар зери мафьуми канданиьои зеризаминц ыисми болои ыишри Замин, ки дар ьудуди он истеьсоли канданиьои фоиданок ба амал бароварда мешавад, фаьмида мешавад.
Канданиьои фоиданок - жинсьои кўь
Таъсири фаъолияти хожагии кишоварзии инсон ба муьити атроф.
Инсон бо фаъолияти хожагии кишоварзц, истифодаи сарвтаьои заминц, обц, растанигц, ьайвонот ва энергетикц худро дар таъмин менамояд, навбати аввал бо щизо ба табиат нисбат ба дигар фаъолиятьо таъсир
Заминдории алтернативц, методьои биологц дар хожагии кишоварзц.
Оыибатьои манфии интенсификатсияи заминдорц ба инкишофи аз ибтидои сольои 60-уми асри XX мусоидат карда буд. Дар ьозира заминдории алтернативц, ки онро бештар биологц, биодинамикц ё органикц менома
Истифодаи энергия ва функтсиянокии экосистемаи саноат.
Экосистемаи шаьрьо ва корхонаьои саноати ба антопогенни дохил карда мешавда, энергияи тайёре (газ, ангиштсанг, бары) мегиранд. Оньо генератерьои беьтар кардани ьаёти буда, инчунин муьити атрофии та
Проблемаьои ьифзи муьити атроф, бо алоыамандии афзудани шаьрьо ва истеьсоли саноатц.
Яке аз проблемаьои мураккаби охири асри XX ва ибтидои асри XXI – ин афзудани шаьрьо, ва васеъшавии марзьои он аст. Дар ин ьангоми шаьр на балки миыдори, балки сифатан тащйир меёбад.
Дар иб
Ба щайр аз энергияи офтоб агросистемаьо боз чигуна энергияро мегиранд.
А) Ьеж энергияро намегиранд
Б) Энергияи шамол
В) Энергияи иловагц аз тарафи инсон
Г) Энергияи об
4. Таркиши экологи чист?
А) Кам шудани
Этомофаг чц гунна организм аст
А) Танзимгари расиш
Б) Ьашаротьои фоидаовар ьашаротьои зарароварро мех=рад
В) Растаниьои алафи бегонаро мех=ран.
Г) Растаниьои фоидаоваррастаниьоро алафи бегонаро заьролу
Табиати биоижтимоии инсон ва экология.
Инсон - даражаи ташаккуёфтаи организми зинда дар сайёраи Замин аст. Ба тавре, ки И.Т. Фролов (1985) баьо дода буд. Одам - субъекти раванди жамъиятии -таърихц буда инкишофи материалц ва маънавию мад
Экология ва саломатии инсон.
Аз давраьои ыадим иносн (инсои боаыл Homosapiens- мешмуориданд) дар муьити табии ьамчун консументьои дигари экосистема зиндагц доштан. Ў низ аз таъсири омильои маьдудкунанда эмин набуд. Дар ин давр
Муьимтраин проблемаьои экологии муосири жамъият.
Яке аз муьимтарин проблемаи экологии муосир ин афзоиши аьоли аст. Афзоиши аьоли дар натижаи афзудани таваллуд ва паст шудани фавт ба амал меояд, аз асри XVII ощоз намуда дар давлатьои рў ба тараыыц
Мухимтарин омили махдудкунанда барои хаети инсон.
А) Марг, таваллуд
Б) Махорати сохтани мухити зист.
В) Гипердинамия, норасогии гизо, ба сери хурок нахурдан…
Г) Таъсири табии эволюция
6. Мухимтарин пробл
Проблемаи афзудани миыдори аьолц дар жумьурии Тожикстон.
Яке аз муьимтарин проблемае, ки инсоният ин ьал намудани афзоиши аьолц мебошад. Дар давраи тўлони миыдори ками инсон ба ыайд гирифта шуда буд. Миыдори умуми аьолии сайёра то ощзои а
Проблемаьои партавьои сахт ва хатарнок, таъсир он ба муьити зист.
Партовьо ба чунин гурўььо жудо карда мешавад:
1. Маишц.
2. Саноатц, бо истеьсоли канданиьои фоиданок ва моддаьои радиактивц вобаста аст.
Яке аз проблемаьои муьим дар замо
Раванди интенсивии техногени ва табии инкишофи хок ба чунин
фаъолияти хожагии инсон вобастааст.
А) Обёрии дурударозц сунъц, шўршавц, аз худ кардани замин,
вайроншавии табиц ьолатии хок.
Б) Тащйирёбии жараёни дарё,
Барои халли проблемаи бехатари радиатсони зарур аст.
А) Гузаронидани таткикотхо , лоихаи руйпушнамоиро анчом додан.
Б)Сарчашмаи нави шуодихии радиоактиви ба вучуд овардан.
В) Хачми ба дастоварии металлро афзун намудан.
Г) Б
Танзими тавлид.
Чор омили асоси нуфуси аьолиро ва суръати тащйирёби онро муайян мекунад: фарыитяти байни коэффитсенти тавлид ва фавтро, кўчиш (мигратсия), фертилц будан ва миыдори аьоли дар ьар гурўььои синсуолц.
Идоракунии оыилонаи сарватьои табиц.
Маьдудияти сарватьио Замин дар остонаи асри XXI яке аз пролемаьои актуалли инсоният маьсуб мегардад. Бо алоыаманди аз ин яке аз шартьои муьиматрини ьозира ьалли масъалаьо идораи оыилонаи сарвтаьои
Стратегияи инкишофи хожагии кишоварзц.
Дар охирьои асри XX ьажми истеьсоли жаьонии хожагии кишоварзц нисбат ба аьолц хеле бо суръат афзуд.
Ин афзудан бо бурридани бешаьо барои васеъ намудани майдони кишт, шўршавц ва эрозияи хок
Нигоь доштани жамоаьои табиц.
Асоси беьбудии инсоният дар оянда - нигоь доштани гуногуншаклии биологц аст. Устувории ва вазифанокии биосфераьо бо мавжудияти гуногуншаклии жамоаьо таъмин карда мешавад.
Дар давраи ьозира
Савольои тестц
1.Баробар кардани тараыыиёти инсоният ин
А) Роь ба ьалли проблемаи алоьидаи экологц
Б) Роь ба ьалли проблемаи махсуси муьими ьозира
В) Роь ба ьалли пробл
Амалан манбаьои тамомнашаванда доимц ва барыароршаванда сарватьо иньо мебошанд.
А) Нафт, газ, ангиштсанг, шамол, офтоб ва щайра
Б) Газ, ангиштсанг, шамол, офтоб ва щайра
В) Газ, ангиштсанг, торф, шамол, офтоб, уран, симоб ва щайра
Г) Шамол, офтоб, об
Баланд бардоштани ьосилнокии хожагии кишоварзц иньо мебошанд.
А) Киштгардонц ва гузаштан аз поликултура ба монокултура
Б) Гузаштан аз монокултура ба поликултура
В) Киштгардонц ва кишти омехта
Г) Киштгардонц, ьангоми гузаштан аз моно
Новости и инфо для студентов