Мафьум дар бораи популятсия. - раздел Экология, Таърихи тараыыиёти экология. Наыша: Педмет ва вазифаьои фанни экология. Методьои тадыиыотии экология Популятсия Дар Экология Гурўьи Фардьои Як Намуд, Ки Байни Худ Таъсири Ьамдига...
Популятсия дар экология гурўьи фардьои як намуд, ки байни худ таъсири ьамдигар дошта ва марзи умумро ишщол менамоянд, номида мешавад.
Калимаи популятсия аз лотинц «популюс» халы, аьолц гирифта шудааст. Ьамин тавр ьамчун аьолии як намуд дар марзи муаяйн, муайян кардан мумкин аст.
Популятсия воьиди генетикц намуд аст, ки дар он эволютсияи намуд ба амал бароварда мешавад. Ьамчун гурўьи боьамзистии фардьои як намуд популятсия аввалин макросистемаи биологии организм ба ьисоб меравад. Дар популятсия имконияти мутобиышавц нисбат ба фардьои алоьида хеле баланд дорад. Аъзоёни як популятсия ба ьамдигар таъсир мерасонанд, нисбат ба омильои физикц ё дигар муттаьидьое, ки бо зиндагц мекунанд. Дар популятсия ба ин ё он даражи ьамаи шакльои алоыа характернок барои муносибатьои байни намудц зоьир меёбад, лекин муносибатьои мутуалистц ва конкурентц баръало ифода меёбад.
Алоыамандии ба худ хоси дохилнамудц, ин муносбати алоыманд бо такрористеьсолкунц: байни фардьои жинсьои гуногун ва байни авлодьои волидайн ва насли духтарц.
Ьангоми афзоиши жинсии мубодилаи ген популятсияро ба системаи нисбатан кулли генетикц табдил медиьад. Агар бордоршавии чилликц мавжуд набошад ва нашвц, партогенетикц ё дигар тарзьои афзоиш бартари дорад, алоыаи генетикц суст мегардад ва популятсия бо худ мажмўи клоньо ё линияи тоза муьити якжоя истифода мебаранд. Дар ьамаи ьолатьо дар популятсия ыонуни амал мекунад, имкноият медиьад, ки ьамин тавр сарватьои маьдуди муьитро истифода барад, барои таъмин намудани авлоди боыимонда. Ба ин асосан бо воситаи тащйир додани миыдори аьолц соьиб мегардад. Популятсияи бисёр намудьо хусусияти худтанзимкунии миыдори худро дорад.
Нигоь доштани миыдори оптималц дар шароити дода шуда гомеостази популятсия хеле гуногун дар намудьои гуногун ифода меёбад. Оньо инчунин бо муноситабьои ьамдигарии фардьо ба амал бароварда мешавад.
Ьамин тавр популятсия ьамчун муттаьидаи гурўьи хусусияти махсусияти худро дорад, ки он ба ьар жудо гирфитаи фардьо хос аст. Хусусиятьои гурўьи - ин характеристикаи асосии популятсия аст.
2. Сохтори популятсия.
Сохтори нишондиьандаи асоси популятсия - миыдор ва таысимоти организмьо дар фазо ва таносуби гуногунсифатии фардьо.
Сохтори популятсия ноустувор аст. Афзудан ва инкишофи организмьо, тавлиди нав, мурдаи аз сабабьои тащйирёбии гуногуни шароити атроф ва кам шудани миыдори душманон - ьамаи он ба тащйирёбии таносуби дохили популятсия оварда мерсаонад.
Популятсия ьамчун воьиди биологц сохтор ва вазифа дорад. Сохтори популятсияро фардьо ташкил медиьад ва таысимоти он дар дигар мажмўьои биологц монанд аст. Ба он афзудан, инкишоф, тарзи нигоь доштани мавжудият дар шароити доими тащйирёбандагии муьит яъне популятсия характери мушаххаси генетикц ва экологц дорад.
Сохтори фазоии популятсия се намуди таысимот ё жойгиршавии фардьо фары карда мешавад:. баробарц, тасодуфц ва гурўьц.
Таысимоти баробарц- дар табиат бештар конкурнетсияи байни фардьои гуногун алоыаманд аст.
Таньо дар муьити якхела жой дорад.
Таысимоти гурўьц, таысимоти тасодуфц - зиёд вомехўрад. Масалан, дар бешаи сановбар дарахтон аввал гурўьи ва минъбад баробар жой мегиранд.
Популятсияи таысимоти гурўьи устувории бештарро ба шароити номусоид, нисбат ба фардьои алоьида таъмин мекунад.
Бо алоыаманди аз андозаи ишщол кардаи марзьо Н.П. Наумов (1963) се намуди популятсияро жудо мекунад.
- Элементарц ё микропопулятсия - мажмўи фардьои намуд, ким кадом ыитъаи хурди якхеларо ишщол мекунад. Дар таркиби он одатан фардьои якхелаи генетикц дохил мешаванд. Миыдори популятсияи элементарц, ки дар он намуд жой мегирад аз шароити якхелаи муьити зист вобаста аст: чц ыадаре, ки якхела, ьамон ыадар популятсияи элементарц кам ё баръакс.
- Популятсияи экологц дар мажмўи популятисяи элементарц шакл мегирад масалан, санжоб (Sciurus vulgaris) намудьои гуногуни беша жой мегирад, намудьои беша «сановбарц», «кожц» ва дигар популятсияи экологии оньо шуданаш мумкин аст.
- Популятсияи жущрофц гурўьи фардьоро дарбар мегирад, шароити географии якхела жой гирифтаанд. Популятсияи географц нисбатан марзьои калонро дарбар мегиранд, асоснок жудо карда шуда ва нисбатан маьдуданд.
Сохтори жинсц (таркиби жинсц) - тансоуби фардьои мардона ва занона дар популятсия сохтори жинсц таньо ба популятсияьо жудо жинса хос аст. Назариявц таносуби жинсьо бояд якхела бошад: 50 % аз шумораи умумц бояд фардьои мардона ва 60%- занона. Таносуби ьаыиыи таносуби жинсьо аз таъсири омильои гуногуни муьит. Хусусиятьои генетикц ва физиологц вобаста аст.
Таносуби якумин, дуюмин ва сеюмини жинсьо мушоьида карда мешавад. Таносуби аввалин ьангоми ташаккулёбии ьужайраьои жинсц (гамета) мушоьида мешавад. Одатан он 1:1 баробар аст. Ьамин таносуб механизми муайян кардани жинс вобаста аст. Тансоуби дуюмин - мутаносубан ьангоми тавлид ва таносуби себмин – тансоуби фардьои нимболищ ва болищ мушоьида карда мешавад.
Масалан, дар одам тансоуби дуюмин, бачаьо дар таносуби сеюмин, заньо бартари доранд: ба 100 - духтар 106- писар таваллуд мешавад, дар 16-18 солагц таносуб баробар мегардад, дар 50- солагц -85 мард ба 100 зан ва 80 солагц -50 мард ба 100 зан рост меояд.
Дар баъзе моьиёни (дарёи Петсилия) се намуди хромасом: У, Х ва W- хромасомаьо фары карда мешавад: аз он У- иньои жинси мардона Х ва W геньои жинси занонаро мебарад. Агар генотипи фард УУ дорад, саметсьо, агар ХУ - самкаьо ва агар WУ вобаста ба шароити муьит аломатьо ё мардона ё занона пайдо мешавад.
Сохтори синусолии популятсияьо - таносуби дар популятсия гурўьи фардьои гуногунсола аст.
Вобаста аз ыобилияти фардьо ба афзоиш се гурўьи фары карда мешавад: пеш аз репродуктивц (фардьое, ки ыобилияти ьоло афзоиш кардан надоранд); репродуктивц (фардьое, ки ыобилияти афзоиш кардан доранд) ва баъд репродуктивц (фардьое, ки ыобилияти афзоиш кардан надоранд).
Сохтори синнусолии популятсияьо бо ёрии аьроми синусолц ифода карда мешавад.
Сохтори генетикц - таносуби генотипьо ва аллельо дар популятсияи гуногун мебошад. Мажмўи геньои ьамаи фардьои популятсия генофонд номида мешавад.
Ба генофонд такрорёбии аллельо ва генотипьо хосанд. Такрорёбии аллельо - ин ьиссаи он дар ьамаи мажмўи аллели генц дода шудааст.
Мувофиыи ыонуни Харди – Вайенберг такрорёбии нисбии аллельо дар популятсия аз авлод ба авлод доимц мемонад. Ыонуни Харди – Вайенберг ьаы аст, агар ин шартьо риоя карда шавад: 1) популятсия бузург; 2) дар популятсия жуфтшавии озод ба амал бароварда мешавад; 3) кўчбандии генотипьои нав дар популятсия ё аз популятсия.
Ыонеъ гардонидан дар давоми ваыти дурудароз ин шароитьо дар табиат вужуд надорад. Бе тащйирёбии генофонди популятсия раванди эволютсонии аз имкон берун аст.
3. Нишондиьандаьои оморц ва динамики популятсия.
Нишондиьандаи омории популятсияьо. Шумораи популятсияьо - ин миыдори умумии фардьо дар марзи дода шуда ё дар ьажми дода шуда.
Вай аз таносуби шиддатнокии афзоиш (наслдиьц) ва фавт вобаста аст. Дар давраи афзоиш, афзоиши популятсия бавужуд меояд. Фавт бошад баръакс ба камшавии шумора меорад.
Зичии популятсия миыдори фардьо ё биомасса дар воьиди масоьат ё андоза муайян карда мешавад. Зиччи миёна яъне фазо, зичи экологц - шумора ё биомасса дар воьиди фазои зист, физикавц популятися ишщол карда метавонад.
Нишондиьандаи динамикии популятсия. Динамикаи шумора ва зиччи популятсия аз тавлидёфтан ё наслдиьц ё фавтнокц вобаста аст.
Тавлид - ин ыобилияти популятсия ба зиёдшавц аст. Тавлиди мутлаы ва нисбц фары карда мешавад. Тавлиди мутлаы (умумц)- шумораи нави фардьо (r Nn), дар воьиди ваыт пайдо гардида (rt). Тавлиди нисбц ба шумораи фардьо ба фардьои воьиди ваыт
B = r Nn
Все темы данного раздела:
Лексия №1
Мавзўъ: Муыаддима. Предмет, вазифа, методьои тадыиыотии он.
Таърихи тараыыиёти экология.
Наыша:
Педмет ва вазифаь
Методьои тадыиыотии экология.
Экологияи ьозира методьои гуногуни тадыиыотьоро дорост. Асосаш иньо маьсуб мешавад:
Методи мушоьида дар жамъоварц ва тасвири далельо ба ьисоб меравад.
Методи муыоисавц ба монанд в
Савольои тестц
1. Экология чист?
А) Экология илм дар бораи табиати зинда ва щайризинда
Б) Экология илм дар бораи организмьои зинда ва моддаьои органикц
В) Экология илм дар бораи муносиб
Мафьум дар бораи муьити зист ва шароити маьал
Муьити зист- он ыисми табиат, ки организи зиндаро иьота мекунад ва ба оньо бевосита ва бавосита таъсир мерасонад.
Мавфьумьои муьит ба шароити зисти организмьо фары кар
Савольои тестц
1. Муьити зист чист?
А) Муьите, ки организмьо дар он зиндагц мекунанд.
Б) Муьите, ки организми зиндаро иьота мекунад ва новобаста бо он таъсири ьамдигарц доранд.
Омильои экологц
Элементьои муьит ё хосиятьои алоьида, ки ба организм таъсир мерасонад, омильои экологц номида мешавад.
Организмьои гуногун таъсири ьар як омилро ба таври худ ыабул мекунанд, чунки ьар як о
Таъсири якжояи омильои экологц.
Омильои гуногуни экологц дар фазо ва ваыт тащйиротьои гуногунро дорост, яке аз оньо нисбатан доимц ( масалан: ыувваи кашиш, радиатсияи офтоб, намакнокии укёнус) ва дигарьо хеле тащирёбанда (масалан
Савольои тестц
1. Омильои экологц чист?
А) Элементи муьите, ки ба организм таъсир мерасонад.
Б) Элементи муьите, ки ба организм таъсир намерасонад
В) Элементи муьите, к
Савольои тестц Лексияи 4
1. Популятсия дар экологияи номида мешавад:
А) Гур=ьи фардьои як намуд, ки байни худ таъсири ьамдигари дошта ва марзи муайянро ишщол менамоянд.
Б) Гур=ьи фардьои
Мафьум дар бораи биотсеноз
Ьар як организм дар иьотаи дигар организмьо зиндагц мекунад, бо оньо ба муносибатьои гуногуншакли мусбц ва манфц дорад, ва бе он организми зинда зиста наметавонад. Ин ьамзисти замон ягона ё биотсен
Сохтори биотсеноз
Сохтори ьар мажм=ъьо – ин ыонунияти муносибатьо ва ыисмьои алоыаи оньо аст. Дар зери сохтори намуди биогтсеноз дарси 3 гуногнуншаклии намудьоро ва таносуби шумора ёмассаи он мефаьманд.
Дар
Муносибатьои организмьо дар жамоа
Асоси ба вужудоии ва мавжудияти биотсенозьо муносибати организмьо алоыаи оньо ки дар ва ба ьамдигар меоянд, дар ьамон як биотоп жой мегиранд.
Мувофиыи таснифоти В.Н.Бакмалиев муносибатьои
Ба таркиби биотсеноз кадом компонентьои организмьои дохил мешвад ва оньо чи ном дорад.
А) Ба таркиби биотсеноз растаниьо жамоаи растаниьо, ьайвонот жамоаи ьайвоният дохил мешаванд
Б) Ба таркиби биотсеноз аз растаниьо жамоаи растаниьо, ьайвонот микроорганизмьо микобиотсенозьо
Мафьум дар бораи биосфера.
Дар сольои 20-уми асри гузашта дар корьои В.И. Вернадский оид ба фаьмиши биосфера мажмўи ягонаи глобалии Замин кор карда баромада шуда буд, ки дар он ьамаи равандьои асосии табдилёбии геохимиявц ва
Ыонуниятьои умумии ташкили биосефра.
Биосфера экосистемаи глобали маьсуб мешавад. Биосфераро дар даражаи бештар на омильои беруна, балки ыонуиятьои дохили ташаккул медиьанд. Хосияти муьимтарини биосфера таъсири ьамдигарии организмьои
Консепсияи ноосфера.
Характери глобалии муносибати ьамдигарии инсон бо муьити зист оньо ба пайдо шудани мафьуми ноосфера (аз юн. noos- хирад ва sphere - ыабат) дар он «ыабати таъсири ьамдигарии табита ва жамъият, дар о
Савольои тестц
1. Биосфераро В.И.Вернадский номида буд…
А) Ьамон минтаыаи ночизи сайёра, ки дар он кам кадоме ваыте ьаёт мавжуд буд
Б) Ьамон минтаыаи ночизи сайёра, ки дар он ьа
Аз нуытаи назари ьозира биосфераро чунин меноманд
А) Ьамчун экосистемаи хурд
Б) Ьамчун биотсенози бузург
В) Ьамчун биогеосенози бузург
Г) Ьамчун экосистемаи бузургтарини сайёра
4. Ьудуди болоии ьаёт дар
Ыонуни констатнноки миыдори моддаьои зиндаро В.И.Вернадский ифода намоед.
А) Миыдори зинда ьаст константи биосфера
Б) Миыдори моддаьои зиндаи биосфера барои давраи геологии дода, шуда констант аст
В) Миыдори моддаьои зиндаи биосфера барои давраи ьозира
Ыонуни дуюми экодинамикц чунин номида мешавад
А) Ыонуни к=шиш ба топератнокц
Б) Ыонуни к=шиш ба омильои муайян
В) Ыонуни к=шиш ба климакс
Г) Ыонуни ба адаптатсия
10. Ыонуни ноосфераи В.И.Вернадский м
Мафьум дар бораи экосистема.
Мажмўи ьар кадом организмьои зинда ва компонентьои щайризинда, ки дар он гардиши модда ба амал бароварда мешавад, экосистема номида мешавад.
Мафьум аз тарафи олими англис А
Динамикаи экосистема.
Хусусияти бунёди экосистема - ин динамикаии (тащйирёбии) он мебошад, он вобастагии аз мажмўи омильо инъикос мекунад, бо худ реаксияи адаптивии ьамаи системаьо ба он таъсир кунандаро дарбар мегирад.
Ами мешавад
А) Энергия ба вужуд меояд,лекин гум на мешавад , аз як шакл ба шакли дигар мегузарад.
Б) Энергия ба вужуд намеояд, лекин гум мешавад , аз як шакл ба шакли дигар мегузарад.
В) Энер
Маьсули дуюмини жамоа гуфта чиро мефаьмед
А) Афзудани массаи консументьо ва редусентьо дар воьиди ваыт
Б) Афзудани массаи продусентьо ва консументьо дар воьиди ваыт
В) Афзудани массаи продусентьо ва редусентьо дар воьиди
Давраьои дурусти равандьои суксетсияьоро мувофиыи Ф.Климентсномбар кунед.
А) 1. Ба вужуд омадани ыитъаьои холи ьаёт. 2. К=чидани организмьои гуногуни организмьо ё заминьо ба он. 3. Зистани оньо дар ин ыитъа. 4. Конкурентсия байни худ ва танг намудани намудьои алоьида; 5.
I.Намудьои асосии таъсири антропогенц ба биосфера
Инсон аз давраи пайдоиши худ то замони ьозира ба табиат таъсир мерасонад, ки оньо ба гур=ььои зерин таысим мешавад:
1.Гузаштан ба истеьсолу истифодаи асбобу олоти меьнат;
2.Гузашт
Савольои тестц Лексияи 8
1. Таъсири инсоният ба табиат дар чанд давраьо мегузарад?
А) Се.
Б) Чор.
В) Шаш.
Г)Ьашт.
2. Чанд намуди таъсири атропогенц б
Манбаьои ифлосшавии атмосфера.
2.Сарчашмаьо ва таркиби ифлосиьои атмосферц.
Ду намуди ифлосшавии атмосфераро фары мекунанд: табии ва сунъц (антропогени). Манбаи ифлосшавии табиии атмосфера вулыоньои оташфишон, бодлес шу
Оыибати ифлосшавии атмосфера ва муьофиэати атмосфера аз ифлосшавц
+Ифлосшавиьои антропогении атмосфера натаньо ба саломатии одам, ьайвонот ва наботот, балки ба иылим, фаъолияти муассисаьои саноатц, осорьои меъморц ва щ. таъсири бад мерасонад.
Оыибатьои таъсири баъзе ифлосиьои атмосфера ба саломатии одам
Моддаьо
Оыибатьои таъсири моддаьо
Манъбаьо
Консентратсияьои бениьоят зиёд
Симоб
(Hg)
Фалачшав
Муьофизати атмосфера аз ифлосшавц
Барои баьо додан ба вазъияти атмосфера меъёрьои консентратсияьои моддаьои ифлоскунанда ва даражаи таъсири зарарноки оньо ба муьит муыаррар шудаанд. Ин меъёрьо бояд ба талабот ва манфиатоои ьифзи му
Савольои тестц
1. Таркиби атмосфера аз кадом газьо иборат аст?
А) Гази карбон, гази сульфур, газьои наылиётц.
Б) Оксиген,нитроген, гази карбон ва аргон.
В) Метан, дуокс
Маълумоти умумц дар бораи обьо.
Об дар табиат дар се холат, сахт (барф, ях), моеъ ва газмонанд (бущ) вучуд дорад.
Сарватхои об хеле гуногун мебошад: оби бахр, укёнус, дарё, оби ширин, чашмахои маъданц, об
Захирахои обхои ширин ва истифодаи онхо
Намуди манбаъ
Ьажм км3
% аз ьажми умумц
Дарёхо
10,2
Кулхо
46,3
Бахри Арал, Кули Сарез ва проблемахои оби ширин
То солхои охир Арал аз бахри Азол ду баробар калон буд, дар худуди он белгия ва Холанд чо мегирифтан. Арал миёни бузургтарин кулхои чахон пас аз Хазар, кули болои (дар Африкаи Шимол
Компонентьои физикавии об чандто
А) Чор.
Б) Панж.
В) Шаш.
Г) Даь.
3. Дар табиат моыдори обьои н=шокц чи ыадар мебошад?
А) 10% хушкц ё, ки 0,16% миыдори обьо..
Таъсири антропогенц ба олами ратсанц ва ьайвонот.
Таъсири инсон ба олами ьайвонот хеле зиёд аст, ки он бо ду роь амалц мегардад:
1. Ба воситаи паррандагон, аз як жой ба жои дигар кўчонидани ьайвонот.
2. Бе восита тащйир додани ша
Оыилона истифодабарц ва ьифзи олами растанц.
Ьифз, ва оыилона истифодабарию аз нав барыарор намудани шумораи гуногуншакли ва намуди ьайвоноту ратснц муьимтарин масъалаи муосири жамъияти гаштааст, зеро сарвати ратсанигц ва ьайвонотц зиёд буда
Оыилона истифодабарц ва ьифзи олами ьайвонот.
Ьифзи олами ьайвонот низ масъалаи асоси ьифзи табиат аст, ки миыдори камшудаистодаи он ба фоида мавжудати худи ьайвонот дар сайёраи Замин баьс талаб аст, зеро якнамуди ьайвонот аьамияти саноати дор
Дар натичаи фаъолияти инсон чунин хайвонотхо аз байн рафтаанд.
А) Тур ,тарпан, говхои бахри ,квагга,гагаркаи бебол, паланги турони,гагаи лабрадор ….
Б) Паланги турони, охуи бухорои, квагга, мори авъфи.
В) Сайгак, гавазн,хирси мала, кулан.
Сарватьои заминии жаьон ва Жумьурии Тожикситон, сохтор ва проблемаи ьифз.
Фоиди замини жаьон аз сарвтьои заминии ьамаи жаьон шакл мегирад, ки ба он одатан масоьати Антрактидаро низ жамъ мекунанд. Дар ин ьолат масоьати умуми он ба андозаи баробари хушкц бо обанборьои дохи
Истифодаи оыилонаи сарвтаьои заминц.
Барои истифодаи оыилонаи замин дар навбати аввал бояд чунин чорабиниьо ижро намудан лозим аст: мукамал гардонидани сохтори майдоньои кишти зироатьои хожагии кишоварзц; дохил намудан ва азхуднамудан
Тасниф, истеьсол ва истифодаи канданиьои фоиданок.
Дар зери мафьуми канданиьои зеризаминц ыисми болои ыишри Замин, ки дар ьудуди он истеьсоли канданиьои фоиданок ба амал бароварда мешавад, фаьмида мешавад.
Канданиьои фоиданок - жинсьои кўь
Таъсири фаъолияти хожагии кишоварзии инсон ба муьити атроф.
Инсон бо фаъолияти хожагии кишоварзц, истифодаи сарвтаьои заминц, обц, растанигц, ьайвонот ва энергетикц худро дар таъмин менамояд, навбати аввал бо щизо ба табиат нисбат ба дигар фаъолиятьо таъсир
Заминдории алтернативц, методьои биологц дар хожагии кишоварзц.
Оыибатьои манфии интенсификатсияи заминдорц ба инкишофи аз ибтидои сольои 60-уми асри XX мусоидат карда буд. Дар ьозира заминдории алтернативц, ки онро бештар биологц, биодинамикц ё органикц менома
Истифодаи энергия ва функтсиянокии экосистемаи саноат.
Экосистемаи шаьрьо ва корхонаьои саноати ба антопогенни дохил карда мешавда, энергияи тайёре (газ, ангиштсанг, бары) мегиранд. Оньо генератерьои беьтар кардани ьаёти буда, инчунин муьити атрофии та
Проблемаьои ьифзи муьити атроф, бо алоыамандии афзудани шаьрьо ва истеьсоли саноатц.
Яке аз проблемаьои мураккаби охири асри XX ва ибтидои асри XXI – ин афзудани шаьрьо, ва васеъшавии марзьои он аст. Дар ин ьангоми шаьр на балки миыдори, балки сифатан тащйир меёбад.
Дар иб
Ба щайр аз энергияи офтоб агросистемаьо боз чигуна энергияро мегиранд.
А) Ьеж энергияро намегиранд
Б) Энергияи шамол
В) Энергияи иловагц аз тарафи инсон
Г) Энергияи об
4. Таркиши экологи чист?
А) Кам шудани
Этомофаг чц гунна организм аст
А) Танзимгари расиш
Б) Ьашаротьои фоидаовар ьашаротьои зарароварро мех=рад
В) Растаниьои алафи бегонаро мех=ран.
Г) Растаниьои фоидаоваррастаниьоро алафи бегонаро заьролу
Табиати биоижтимоии инсон ва экология.
Инсон - даражаи ташаккуёфтаи организми зинда дар сайёраи Замин аст. Ба тавре, ки И.Т. Фролов (1985) баьо дода буд. Одам - субъекти раванди жамъиятии -таърихц буда инкишофи материалц ва маънавию мад
Экология ва саломатии инсон.
Аз давраьои ыадим иносн (инсои боаыл Homosapiens- мешмуориданд) дар муьити табии ьамчун консументьои дигари экосистема зиндагц доштан. Ў низ аз таъсири омильои маьдудкунанда эмин набуд. Дар ин давр
Муьимтраин проблемаьои экологии муосири жамъият.
Яке аз муьимтарин проблемаи экологии муосир ин афзоиши аьоли аст. Афзоиши аьоли дар натижаи афзудани таваллуд ва паст шудани фавт ба амал меояд, аз асри XVII ощоз намуда дар давлатьои рў ба тараыыц
Мухимтарин омили махдудкунанда барои хаети инсон.
А) Марг, таваллуд
Б) Махорати сохтани мухити зист.
В) Гипердинамия, норасогии гизо, ба сери хурок нахурдан…
Г) Таъсири табии эволюция
6. Мухимтарин пробл
Проблемаи афзудани миыдори аьолц дар жумьурии Тожикстон.
Яке аз муьимтарин проблемае, ки инсоният ин ьал намудани афзоиши аьолц мебошад. Дар давраи тўлони миыдори ками инсон ба ыайд гирифта шуда буд. Миыдори умуми аьолии сайёра то ощзои а
Проблемаьои партавьои сахт ва хатарнок, таъсир он ба муьити зист.
Партовьо ба чунин гурўььо жудо карда мешавад:
1. Маишц.
2. Саноатц, бо истеьсоли канданиьои фоиданок ва моддаьои радиактивц вобаста аст.
Яке аз проблемаьои муьим дар замо
Раванди интенсивии техногени ва табии инкишофи хок ба чунин
фаъолияти хожагии инсон вобастааст.
А) Обёрии дурударозц сунъц, шўршавц, аз худ кардани замин,
вайроншавии табиц ьолатии хок.
Б) Тащйирёбии жараёни дарё,
Барои халли проблемаи бехатари радиатсони зарур аст.
А) Гузаронидани таткикотхо , лоихаи руйпушнамоиро анчом додан.
Б)Сарчашмаи нави шуодихии радиоактиви ба вучуд овардан.
В) Хачми ба дастоварии металлро афзун намудан.
Г) Б
Танзими тавлид.
Чор омили асоси нуфуси аьолиро ва суръати тащйирёби онро муайян мекунад: фарыитяти байни коэффитсенти тавлид ва фавтро, кўчиш (мигратсия), фертилц будан ва миыдори аьоли дар ьар гурўььои синсуолц.
Идоракунии оыилонаи сарватьои табиц.
Маьдудияти сарватьио Замин дар остонаи асри XXI яке аз пролемаьои актуалли инсоният маьсуб мегардад. Бо алоыаманди аз ин яке аз шартьои муьиматрини ьозира ьалли масъалаьо идораи оыилонаи сарвтаьои
Стратегияи инкишофи хожагии кишоварзц.
Дар охирьои асри XX ьажми истеьсоли жаьонии хожагии кишоварзц нисбат ба аьолц хеле бо суръат афзуд.
Ин афзудан бо бурридани бешаьо барои васеъ намудани майдони кишт, шўршавц ва эрозияи хок
Нигоь доштани жамоаьои табиц.
Асоси беьбудии инсоният дар оянда - нигоь доштани гуногуншаклии биологц аст. Устувории ва вазифанокии биосфераьо бо мавжудияти гуногуншаклии жамоаьо таъмин карда мешавад.
Дар давраи ьозира
Савольои тестц
1.Баробар кардани тараыыиёти инсоният ин
А) Роь ба ьалли проблемаи алоьидаи экологц
Б) Роь ба ьалли проблемаи махсуси муьими ьозира
В) Роь ба ьалли пробл
Амалан манбаьои тамомнашаванда доимц ва барыароршаванда сарватьо иньо мебошанд.
А) Нафт, газ, ангиштсанг, шамол, офтоб ва щайра
Б) Газ, ангиштсанг, шамол, офтоб ва щайра
В) Газ, ангиштсанг, торф, шамол, офтоб, уран, симоб ва щайра
Г) Шамол, офтоб, об
Баланд бардоштани ьосилнокии хожагии кишоварзц иньо мебошанд.
А) Киштгардонц ва гузаштан аз поликултура ба монокултура
Б) Гузаштан аз монокултура ба поликултура
В) Киштгардонц ва кишти омехта
Г) Киштгардонц, ьангоми гузаштан аз моно
Новости и инфо для студентов