Табиғатта тұрақты экожүйелермен қатар, жасанды экожүйелер де болады. Еменді орман, жусанды дала, шыршалы қоңыр қылқанды тайга-бұлардың барлығы тұрақты экожүйе мысалдары. Ал шөл, шалғын, ұсақ су қоймаларын өз-өзімен қалдырса, олар тез өзгереді.
Экожүйенің өзіндік дамуы дегеніміз - төзімсіз жағдайдан төзімді жағдайға өтуі. Экожүйенің өзіндік дамуы кез келген участокте құрғақшылықтан басталады. Оның дамуы заңды бірнеше кезеңдерден өтеді.
1 кезеңде участокте қоршаған тіршілік орнына кездейсоқ түскен организмдер: тұқымдар, споралар, ұшатын және жылжитын бунақденелілер, кеміргіштер, құстар және т.б. орналасады. Олардың барлығы бұл орыннан алыс тіршілік етуге қабілетсіз және көпшілігі өліп қалады немесе оны тастап кетеді.
2 кезеңде тіршілік етіп жүрген түрлер әлі бір-біріне кедергі келтірмей, тіршілік ортасын меңгереді және оны өзгерте бастайды.
3 кезеңде участок толығымен меңгерілген кезде, бәсекелестік шиеленіседі, өйткені түрлер өздеріне қолайсыз ортаны өзгертеді және олардың бір бөлігін ығыстырады; жаңа түрлер пайда болады.
Соңғы кезеңде, түрлер экологиялық қуыс бойынша таралып, бір- біріне кедергі болмай, қоректік қатынаспен және өзара тиімді қатынастармен байланысып, зат айналымды келісіп іске асырған кезде, бірлестіктің тұрақты құрамы қалыптасады.
Биоценоздың өзіндік дамуы әрқашан төмен төзімділік жағдайдан жоғары төзімділік жағдайда қарай жүреді. Бұл өзгерістің жылдамдығы біртіндеп баяулайды. Оның қарқынының баяулауы –экожүйенің өзіндік дамуының негізгі ерекшелігінің бірі.
Биоценоздың ауысуының төзімсіз кезеңі - жетілмеген бірлестік, ал төзімдісі - жетілген бірлестік деп аталады.
Кез келген табиғи экожүйенің маңызды ерекшелігі- оның өзін өзі реттеуге қабілеттілігі, яғни уақыт ішінде және кеңістікте белгілі деңгейде негізгі көрсеткіштерді ұстап тұруға қабілеттілігі. Экожүйенің салыстырмалы тұрақтылығы төзімді зат айналым мен энергия ағынын қамтамасыз етеді. Климакстық жағдайға жеткен биоценоз көбірек тұрақты. Осындай жағдайда экожүйенің тұрақтылығы оның күрделілігіне тікелей байланысты, яғни экожүйенің түрлік алуан түрлілігі неғұрлым жоғары болса, соғұрлым ол тұрақтырақ.
Күрделі экожүйеде күрделі қоректік қарым-қатынастар, күрделі тізбектер және қоректік торлар қалыптасады.
Табиғи жағдайда кез келген биологиялық жүйе арқылы, сонымен қатар, биоценозда үнемі энергия ағыны өтеді. Термодинамиканың екінші заңына сәйкес, энергияның таралуы - тұрақтылық принципімен байланысты. Сондықтан кез келген табиғи биоценоз тұрақты жағдай бағытында дамиды.
Ауыл шаруашылығында кездесетін барлық қолдан жасалған жасанды егістік, бақтар, жайылымдық шалғындар, бақшалар, және т.б, яғни агроценоздар сукцессияның алғашқы кезеңдерінде арнайы адамдардың көмегімен жүзеге асатын өсімдіктер бірлестігі болып табылады. Адамдар тарапынан үнемі іс-әрекеттер талап ететін агроценоздар төзімсіз.
Экожүйенің негізгі сипаттамасы - түрлік құрамының әртүрлілігі. Бұның бірнеше заңдылықтары бар.
1. экожүйелер шегіндегі биотоптың жағдайлары неғүрлым алуан түрлі болса, соғүрлым тиісті биоценоздың түрлері көп болады.
2. экожүйенің құрамында неғүрлым түрлер көп болса, соғүрлым тиісті түр попруляциялар особьтарының саны аз болады.
3. биоценоздың әртүрлілігі неғүрлым жоғары болса, экожүйенің экологиялық төзімділігі соғүрлым жоғары.
4. түрі өте аз (монодақылды агреценоз) адамдар пайдаланатын жүйелер табиғаты жағынан тұрақсыз және тепе-теңдікті сақтай алмайды.
5. экожүйенің ешқандай бөлігі басақаларынсыз іске аспайды.
Егер қандай да бір себептермен түр, организм топтары жойылып, экожүйе құрылымы бұзылса, онда тізбекті реакциялар заңы бойынша барлық бірлестік өте күшті өзгереді немесе тіпті бұзылады. Бірақ бір түрдің жойылуынан кейін бір уақыттан соң оның орнына осы экожүйеде ұқсас функция атқаратын басқа түр организмдері оның орнын басады. Әдетте бұндай рольді аз маманданған және экологиялық бейімделген организмдер атқарады. Мысалы, далада тұяқтыларды кемірушілер, таяз көлдер мен батпақтарда көкқұтан мен аққұтандарды үйректер ауыстырады.
Экожүйенің тұрақтылық мәселесін талдауды аяқтай келе, өте маңызды экологиялық « 1 % -тік ережені» құрастыруға болады.