Пән Экономикалық теория негіздері 2 кредит

 

 

Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік мемлекеттік университеті

Экономика факультеті

Мемлекеттік басқару және маркетинг» кафедрасы

Syllabus

Пән Экономикалық теория негіздері ( 2 кредит )

Мамандық: _______________________________________________________________________

Курс __

Академиялық топ: ______________________________

Студент ____________________________

Оқытушы: Жиенбаев Ұ.Б.

Оқу жылы

Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік мемлекеттік университеті

Syllabus

КУРСТЫҢ ҚЫСҚАША СИПАТЫ: “Экономикалық теория негіздері” пәні барлық… КУРСТЫҢ МАҚСАТЫ:

Апта. Сабақтың тақырыбы: Экономикалық теорияның пәні және әдістері.

Келесі сұрақтарға жауап беріңіз 1. Жүйелі ғылым ретінде қалыптасқан экономикалық… 2. Меркантилистік мектептің кемшілігі неде?

Экономика - бұл күрделі, жүйелі құбылыс, өйткені

A) оның, әртүрлі қорлары болады;

B) оның элементтері өзара байланысты жүйеде болады;

C) оларды экономикалық қатынастардың бір үлгісіне келтіруге болмайды;

D) олар экономикалық қызметтің бір түрі болып табылады;

E) дұрыс жауабы жоқ

Экономикалық теория нені зерттейді?

B) ұйымдастыру-экономикалық және әлеуметтік-экономикалық қатынастарды; C) қоғамның өндіргіш күштерін; D) адамдардың экономикалық іс-әрекеттерін;

Жинақтау әдісі қалай сипатталады?

A) жеке элементтерді біртұтастық ретінде қосу, олардың өзара байланыстарын зерттеу;

B) жекені жалпылама негізде дәлелдеу;

C) тәжірибе жүргізу;

D) экономикалық процестердің үлгісін жасау;

E) статистикалық мәліметтер келтіру.

Нұсқа 2

Дедукция деген не?

B) жалпылама ұстанымды жекеліктердің негізінде дәлелдеп, шығару; C) қарапайымдалған пікір; D) экономикалық үдерістердің үлгісін жасау;

Оғам жәнә табиғат заңдарының бірлігі неден көрінеді ?

B) адамдардың іс-әрекетінің тәуелсіздігінен; C) адамдардың экономикалық іс-әрекетінен; D)тарихи өтпелі сипатынан;

Экономикалық ресурстар категориясын қалай түсінесіз?

B) адамдар жасаған өндіріс құрал жабдықтары; C) кәсіпкерлік қабілеттілік; D) капитал;

Экономика - бұл күрделі, жүйелі құбылыс, өйткені

B) оның элементтері өзара байланысты жүйеде болады; C) оларды экономикалық қатынастардың бір үлгісіне… D) олар экономикалық қызметтің бір түрі болып табылады;

Апта. Сабақтың тақырыбы: Қоғамдық өндіріс және оның құрылымы.

Келесі сұрақтарға жауап беріңіз 1. Адамның әлеуметтік-экономикалық дамуын қалай… 2. Адам капиталы дегенді қалай түсінесіз және ол қандай элементтерден тұрады?

Табиғи ресурстар дегеніміз не?

B) адамдар жасаған ресурстар; C) өнім өндірудің технологиясы; D) еңбек құралдары;

Тауардың шекті пайдалылығы қалай анықталады?

B) белгілі бір игіліктің әрбір қосымша бірлігім тұтынудағы тұтынушының әсерімен; C) пайдалылықтағы барлық өзгерістермен; D) тұтынылған көлемдегі өзгерістер қорытындысымен;

Апта. Сабақтың тақырыбы: Экономикалық институттар: меншік және кәсіпкерлік.

Келесі сұрақтарға жауап беріңіз 1. Меншік пен меншік қатынастарының мәні неде? 2. Меншіктің экономикалық және құқықтық мазмұны қандай? …

Меншіктің анықтамасы қандай?

B) рухани игіліктерді пайдаланумен байланысты қатынастар; C) өндіріс жағдайлары мен нәтижелеріне байланысты… D) адамдар мен кез-келген зат арасындағы құкықтық қатынастар;

Меншіктің қандай нысандары бар?

A) жеке, аралас;

B) қоғамдық, дербес;

C) мемлекеттік, жеке;

D) ұжымдық, жеке;

E) мемлекеттік, акционерлік;

Жеке меншіктің қайшылығы неде?

B) қоғам мүддесінің жеке мүдделерге қарағанда ескерусіз қалуы; C) жеке мүдделер арасындағы бәсекенің күшеюі; … D) меншік кұқықтарын сақтау қиындықтарының болуы;

Жеке иемденудің қанша түрі бар?

A) екі;

B) үш;

C) төрт;

D) бір;

E) бес.

Р меншіктің қандай түрлері заңмен қорғалады?

A) жеке;

B) мемлекттік;

C) акционерлік;

D) муниципалды;

E) барлық меншік түрі.

Жымдық меншік дегеніміз не?

B) еңбек ұжымының өндіріс факторлары мен нәтижелерін ортақтасып иемденуі; C) мемлекет меншігінің жеке меншікке айналуы; D) меншікті жеке адамның басқаруы, билік етуі;

Ртүрлі меншік нысандарының қажеттігі немен түсіндіріледі?

B) нарықты тауарлармен толықтыруға мүмкіндік береді; C) оларды өзара алмастыру мүмкін емес; D) дамыған елдердің тәжірибесінен өткен;

Жеке меншіктің артықшылығы неде?

B) басқа меншікпен салыстырғанда әлеуметтік- экономикалық әсері жоғары; C) басқа меншікпен салыстырғанда… D) басқа меншікпен салыстырғанда қоғамдық қажеттіліктерді толық…

Апта. Сабақтың тақырыбы: Қоғамдық шаруашылықтың нысандары. Тауарлы өндіріс Ақша.

Келесі сұрақтарға жауап беріңіз 1. Натуралдық шаруашылықтың тауарлы… 2. Тауарлы шаруашылықтың пайда болу шарттары қандай?

Оғамдық шаруашылықтың даму формалары

B) натуралды, тауарлық, аралас шаруашылықтар; C) жоспарлы шаруашылық; D) нарықтық шаруашылық;

Деноминация дегеніміз не?

B) құнсызданған ақшаны жойып, орнына жаңа валюта шығару; C) ескі ақша белгілерін жаңаға айырбастау, баға… D) ақша жүйесінің элементтерін өзгерту жолымен ұлттық ва­люта құнын…

Нның еңбектік теориясын негізін жасаған экономистер.

B) К. Маркс, Ф. Энгельс; C) А. Маршалл, Дж. М. Кейнс; D) П. Самуэльсон, М. Фридмен;

Девальвация дегеніміз не?

B) жаңа ақша шығару; C) ақша жүйесінің элементтерін өзгерту; D) инфляцияға қарама-қарсы ұғым;

Мемлекет иелігінен алу мен жекешелендірудің әлеуметтік –экономикалық салдары неден көрінеді?

17. Тауарға сіңген еңбектің екі жақты қасиетінің ғылыми өзектілігі неде? 18. Ақша дегеніміз не. Ақша нысандарының формаларын… 19. Ақша қандай қызметтерді атқарады?

Монополия кезінде.

B) MR< P; C) МС=Р; D) MR=P=MC;

Тепе-теңдік кезінде ресурстарды тиімді бөледі.

B) олигополия; C) жетілген бәсеке; D) монополистік бәсеке;

Жетілген бәсеке рыногында кездеспейтін қандай жағдай?

B) ресурстардың мобильділігі; C) жарнама; D) сатып алушылардың көптігі;

Нұсқа.

А) шаруашылық қызметі; В) адамдардың мақсаттары мен шектеулі ресурстарының… С) шаруашылық жасау туралы ғылым;

Көрінбейтін қол” жеке өндірушілер мен тұтынушылардың дербес іс - әрекетін солай қылып бағыттайды, нәтижесінде барлық жүйе ұзақ мерзімді экономикалық тепе – теңдік жағдайында болады деген тұжырымды кім ұсынды?

А) У. Петти В) Ф. Кенэ С) К. Маркс Д) К. Менгер Е) А. Смит

5. К. Маркс ашқан буржуазиялық қоғамның негізгі заңы:

А) құндылық В) қосымша құн С) сұраным және ұсыным

Д) меншік құқы теориясы Е) ұтымды күту

Жылы Дж. М. Кейнстің шығарған кітабы аталады

В) “саяси экономияның принциптері” С) “жұмыспен қамту, процент және ақшаның жалпы… Д) “капитал”

Алғашқы (төменгі) қажеттілік, бұл қажеттілік

А) тамаққа, киімге; В) білімге; С) өнерге;

Д) өндіріске; Е) әшекейлік бұйымдарға

20. Қажеттілікті қанағаттандырылатын құрал…

А) игілік; В) түрткі; С) мүдделер; Д) өндіріс; Е) айырбас.

Ндірістің жеке факторы

А) еңбек; В) капитал; С)жер; Д) машиналар; Е) кәсіпкерлік қабілет.

Табыс әкелетін факторы

Д) шикізат және материалдар; Е) кәсіпкерлік қабілет. 23. Жер, өндіріс факторы ретінде өзінің иесіне… А) рента; В) еңбек ақы; С)пайда; Д)процент; Е)дивиденд.

Нұсқа

A) Адамдардың мақсаттары мен шектеулі ресурстарының арасындағы қатынастарға байланысты, олардың… B) Шаруашылық қызметі. C) Шаруашылық жасау туралы… D) Статистика. E) Демография.

Не бар немесе не болу керек» – бұл қандай экономиканың оқыту пәні?

D) Нормативті экономика. E) Интерэкономика. 7. Микроэкономикада оқытылады: A) Нарықтағы тауарларға сұранысты анықтайтын факторлар.

Нарықтық механизмнің жұмыс істеуінің шарты болып табылады

B) Алуан түрлі меншік нышандарының болуы және шарушылық субъектілерінің дербестігі. С) Орталықтандырылған жоспарлы экономика. D) Патриархалді шаруашылық. Е) Сыртқы саудаға монополия.

Апта. Сабақтың тақырыбы: Капитал (қорлар). Ауыспалы айналым мен айналым.

Үй тапсырмасы Келесі сұрақтарға жауап беріңіз 1. Акшаның капиталға айналуы қандай жағдайда жүзеге асады?

Жаттығу 1. Қайтарым (қор қайтарымдылығы) көрсеткіші және сыйымдылық (қор сыйымдылығы) көрсеткіші нені біл-діреді?

Қор қайтымдылығы
Қор сыйымдылығы

Жаттығу 2.Егер өндірілген өнім көлемі 1000000 теңге, кезсң ішінде негізгі өндірістік қорлардың құны 700 мың теңге, қор қайтарымдылығын табыңыз?

Жаттығу 3.Егер өндірілген өнім көлемі 950 мың теңге, кезең ішінде негізгі өндірістік қорлардың құны 500 мың теңге, қор қайтарымдылығын табыңыз?

Нұсқа 2

Жаттығу 1.Егер өндірілген өнім көлемі 800 мың теңге, кезең ішінде негізгі өндірістік қорлардың құны 500 мың теңге, қор сыйымдылығын табыңыз?

Жаттығу2. Егер өндірілген өнім көлемі 900 мың теңге, кезең ішінде негізгі өндірістік қорлардың құны 600 мың теңге, қор сыйымдылығын табыңыз?

Жаттығу 3.«Электронике» фирмасының негізгі капиталы 30 млн. теңгеге бағаланады. Оның қызмет ету мерзімі 5 жыл. 3-жылдан кейін техникалық жаңару нәтижесінде осындай құрал-жабдыққа деген рыноктық баға 20%-ке төмендеді. Мұндай жағдайда фирманың негізгі капиталы қалай болады жоне оның шығыны ше?

6-апта. Сабақтың тақырыбы: Өндіріс шығындары.

Үй тапсырмасы

Келесі сұрақтарға жауап беріңіз

1. Өндіріс шығындары қалай жіктеледі?

2. Бухғалтерлік жоне экономикалық шығындар дегеніміз не?

3. Тұрақты, өзгермелі және жалпы шығындар ұғымын түсіндіріңіз.

4. Орташа шығындар мен шекті шығындарды анықтау не үшін қажет?

5. Фирманың шекті шығыны мен шекті табысы нарықтық бағамен неліктен салыстырылады?

6. Фирма қандай жағдайда экономикалық тепе-тендікке жетеді?

Дәріс сабағындағы тест тапсырмалары

Нұсқа 1

1. Орташа жалпы шығын детеніміз өнім бірлігін өндіруге жүмсалатын:

A) тұрақты және айнымалы шығындар;

B) тұрақты шығындар;

C) өзгермелі шығындар;

D) шекті шығындар;

Е) өзгермелі және шекті шығындар.

Ысқа мерзімді кезеңдегі өзгермелі шығындарға төмендегілердің қайсысын жатқызуға болады?

B) фирманың алған несиесінің пайызы; C) кәсіпорынның сактандыру жарналары; D) басқарушы қызметкердің еңбекақысы;

Ндіріс құрал-жабдықтары дегеніміз не?

B) еңбек ресурстары; C) еңбек заттары мен қүралдары; D) материалдық ресурстар;

ЖҰӨ дефляторы неге тең?

A) нақты Ж¥Ө-нің номиналды Ж¥Ө-ге қатынасына;

В) номиналды ЖІӨ-нің нақты ЖІӨ-ге қатынасына;

C) нақты ЖІӨ-нің номиналды ЖІӨ-ге қатынасына;

D) номиналды Ж¥Ө-нің нақты Ж¥Ө-ге қатынасына;

E) ЖІӨ-ге байланыссыз.

Төмендегі өрнектердің қайсысы ЖІӨ-ді шығыс бойынша есептеу әдісін көрсетеді?

A) Y = C + I+ G+NX;

B) Ү = W + Р+ NX + A;

C) Ү = Т + A + NX;

D) Y = R+ I+ T + A;

E) Y = W + P+ R+ I+ T + A;

Лттық есептеу жүйесінің басты көрсеткіштері қандай?

B) жалпы ішкі өнім (Ж ІӨ). ұлттық байлық (ҰБ); C) таза ұлттық өнім (Т¥Ө), ұлттық… Д) ұлттық табыс және ұлттық байлық ;

Жұмыс құні деген үғым қай қоғамда пайда болған?

B) капиталистік; C) феодалдық; D) кұл иеленушілік;

1.

Жыл	Номиналды Ж¥Ө (млрд.долл.)	Дефлятор %-бен 1982-100	Нақты Ж¥Ө

2.Айталық, ЖҰӨ 500 млрд. теңгеден 450 млрд. теңгеге, ал ЖҰӨ дефляторы 125 % - дан 100% - ға төмендейді. Мұндай жағдайда нақты ЖҰӨ мөлшері:

A) өзгермейді;

B) жоғарлайды;

C) төмендейді;

D) бұл мәліметтер негізінде есептелмейді;

E) көрсетілген жауаптар дұрыс емес.

3. Елдің өткен жылғы көрсеткіштерінің мәні келесідей:

ЖІӨ - 600; жеке сектордың таза инвестициясы-105; мемлекеттік шығыстары-120; үй шаруашылығының тұғынуы- 350; тікелей салық түріндегі мемлекеттік бюджет түсімдері - 70; жаңама салықтар — 60; кэсігюрындар субсидиялары- 55; экспорт - 250; импорт - 210.

Амортизациялық қорды, үй шаруашылығының иелігін-де қалатын табысты, мемлекет бюджетінің жағдайын анықтау қажет.

4. Есепті жылда елдің әлеуметтік-экономикалық даму нәтижелері келесі макроэкономикалық көрсеткіштер арқылы көрінді (ақшалай түрде):

Ж¥Ө 100

Негізгі қордың амортизациялануы 10

Үй шаруашылық тауарлар мен қызметтерді алуға

жүмсаған шығындар 50

Тауарлар мен қызметтерді мемлекеттің сатып алуы 15

Таза экспорт (-4)

Жаңама салықтар 5

Трансферттік төлемдер 2,5

Табу керек: таза ұлттық өнімді; ұлттық табысты; жеке қолда бар табысты.

5. Кестедегі мәліметтер бойынша қосылған құнның мөлшерін анықтаңыздар және кестені толтырыңыздар:

 

өндіріс сатылары	өнімді сатудан түскен табыс	Қосылған құн
1. Қой жүнін қырқушы кәсіпорын 2. Жүн өңеуші кәсіпорын
3. Жүннен жасалған киімді тігуші
тігін кәсіпорын
4. Жүннен жасалған киімді көтерме
сату кәсіпорны 5. Жүннен жасалған киімді бөлшек
сату кәсіпорны
Барлығы:

6. ЖҰӨ мен ЖІӨ-ге мысал келтіріңіз.

7. XX ғасырдағы ғылыми-техникалық революцияға тән қазіргі көріністерін және ерекшеліктерін сипаттаңыз.

8. Төмендегі кестені толтырыңыз:

Технологиялық өндіріс әдісі
негізгі кезеңдері	ерекшеліктері

9. Әлемде индустриалдық саясат жүргізудің мол тәжірибесі жинақталғаны белгілі, мысалдар келтіріңіз.

10. Төмендегі кестені толтырыңыз:

ҚР Индустриалдық-инновациялық даму стратегиясы
Кезеңдері	Мақсаттары мен міндеттері	Күтілетін нәтижелері

12. Кестеге талдау жасаңыздар:

I	П
Тұтыну шығындары	Жалақы
Инвестициялар	Ренталық төлемдер
Тауарлар мен қызметтерді	Процент
мемлекеттщ сатып алуы	Кәсіпорындардың,
Таза экспорт	фирмалардың пайдасы

а) кестенің І-ші бөлімінде ЖҰӨ есептеудің қайсы әдісі қолданылған?

ә) кестенің ІІ-ші бөлімінде ЖҰӨ есептеудің қайсы әдісі қолданылған?

 

7-апта. Сабақтың тақырыбы: Экономикалық тепе-теңдік және экономикалық өсу.

Үй тапсырмасы

Келесі сұрақтарға жауап беріңіз

1. Макроэкономикалық тспе-теңдікті сипаттайтын көрсеткіштер қандай?

2. Тұрақты макроэкономикалық тепе-тендік болмайды, нсліктсн?

3. Тұтыну мен жинақтау функцияларының маңызы қандай?

4. Инвестицияның ерекше маңызы неде және оның қандай түрлері бар?

5. Экономикалық даму мен экономикалық өсудің айырмашылықтары қандай?

6. ҚР экономикасының өсуін тұрақтандыру қандай мәселелерді шешуді қажетсінеді?

7. ҚР тұрақты экономикалық өсудің факторлары қандай?

8. Экономикалық өсу сапасын қандай белгілер анықтайды?

9. Экономикалық өсудің мақсаттары қандай?

10. Интенсивті экономикалық өсудің факторлары қандай?

11. Экономикалық өсудщ экстенсивті факторы ретінде халық саның өсірудің өзектілігін қалай түсіндіресіз?

12. Экономикалық өсу модельдерінің ішінде Қазақстан үшін ең қолайлысы қайсы?

Дәріс сабағындағы тест тапсырмалары

Нұсқа 1

1. Жиынтық ұсыныстың өсуі мынаған әкеледі:

A) баға еседі;

B) баға төмендейді;

C) бағаға әсер етпейді;

Д) салық төмендейді;

Е) өндірістік қор өседі.

2. Кейнстік теория бойынша экономика тепе-тең жағдайда болады, егер:

A)мемлекеттік бюджет теңестірілген болса;

B) жиынтық сұраныс жиынтық ұсынысқа тең болса;

C) экономикада ақша ұсынысының динамикасы тұрақты болса;

Д) А) және В) жауаптары дұрыс;

Е) дұрыс жауабы жоқ.

3. Егер кәсіпкерлікке салық өсетін болса, онда:

A) жиынтық ұсыныс қысқарады, ал жиынтык сұраныс өзгермейді;

B) жиьштық сұраныс қысқарады, ал жиынтық ұсыныс өзгермейді;

C) жиынтық ұсыныс та, жиынтық сұраныс та қысқарады;

Д) жиынтық ұсыныс қысқарады, ал жиынтық сұраныс өседі

Е) дұрыс жауабы жоқ.

4. Өндірістің төмендеуіне әкелетін жағдай:

A)кәсіпкерлікке салықтың өсуі;

B) субсидияның қысқаруы;

C) ресурс бағасының өсуі;

Д) пайыздық ставқаның өсуі;

Е) жоғарыдағының барлығы.

5. Ұлттық экономика тепе-теңдік жағдайға жетеді, егер:

A) жиынтық сұраныс жиынтык үсыныска тең болса;

B) елде ақша айналымының жылдамдығы тұрақты болғанда;

C) мемлскеттік бюджет тепе-тең болса;

D) елде инфляция деңгейі тұрақтанса;

E) ақша ұсынысы тұрақты болса.

Нұсқа 2

1. Мемлекет экономикада араласатын қысқа мерзімді экономикалық тепе-теңдік үлгісін жасаған кім:

A) Ф. Кенэ;

B) К. Маркс;

C) Л. Вальрас;

Д) Дж. Ксйнс;

Е) В. Леонтьев.

Макроэкономикалық тепе-теңдіктің қандай үлгісі қазіргі рыноктық экономикадағы нақты тепе-теңдікке сәйкес келеді?

A) Ф.Кенэнің экономикалық кестесі;

B) К.Маркстің ұлғаймалы үдайы өндіріс схемасы;

C) Л.Вальрастың үлгісі;

Д) В.Леонтьевтің «өндіріс шығындары» үлгісі;

Е) жоғарыдағылардың ешқайсысы дүрыс емес.

Экономикалық өсу қандай көрсеткішпен өлшенеді?

B) еңбек өнімділігінің өсімінің қарқынымен; C) ақша капиталы өсімінің қарқынымен; D) инфляцияның өсу қарқынымен;

AD - AS» үлгісіндегі экономикалық өсу қалай қорінеді?

B) AD қисығының оңға жылжуы; C) AD қисығының солға жылжуы; D) AS қисығының оңға жылжуы;

С = 100 + 0,8 Ү тұтыну функциясы берілген.

Y	С	S	MPC	MPS	M

а) көрсетшгсн таіэыс мәліметімен түғыну шьіғысы мең жинақтауды есептеңіз

б) тұтыну графигін құрыңыз;

в) тұтынуға шекті бейімділік пен жинақтауға шекті бейімділікті есептеңіз; ^ч

г) шығынның мультипликаторын есептеңіз.

Айталық сізде номиналды қ^ны 100 000 теңге құнды қағаз бар. Баға деңгейі 5%-ға жоғарылады. Сіздің қаржылық байлығыңыз қалай өзгереді және бұл ағымдағы табысты тұтынуға қалай әсер етеді?

3. Экономика төмендегі мәліметтермен бейнеленген:Ү=С + І;С= 100 + 0,2 Ү; 1=60 ақша бірлігі.

а) табыстың тепе-тең деңгейін;

б) тұтыну мен жинақтаудың тепе-тең деңгейін анықтаңыздар.

 

Жазбаша сұрақ

1.Мына екі жағдайды салыстырыңыз және шекті пайдалылық теориясы тұрғысынан түсіндіріңіз. Саяхатқа шыққан турист топтан артта қалып, шөлде адасты. Ол үшін осы жағдайда бір стакан су немесе алтын бұйымның қайсысы ең бағалы болмақ?

2.Шекті айдалылық теориясының төмендеу заңына сәйкес тұтынылатын игіліктер саны өскен сайын осы игіліктердің әрбір бірлігінің пайдалылығы мен қажеттіліктермен қанағаттану азаяды. Мысалы, тұтынушы нанды тағам ретінде күнде тұтынады. Бірақ адамның нанға қатысты қажеттілігі азаймайды. Неліктен? Осындай жағдай наннан басқа қандай тұтыну игіліктеріне тән?

3.Қазақстан Республикасы экономикасында бірнеше монополия қызмет етуде. Олардың кейбірі жалпы тепе-теңдікті бұзады. Мысалы, Казтелеком басылым өнімдерінің бағаларын айтарлықтай көтерді. Осы жағдай басылым өнімдеріне жазылу мен басылым өнімдерінің таралу көлемін айтарлықтай азайтты. Осы жағдайда ұлттық шаруашылықтың тепе-теңдігінің бұзылу себебі басылым өнімдерінің көлемінің азаюы емес, басылым өнімдерін тарату қызметіне бағалардың өзгеруі болып табылады. Мемлекет нарықтық экономиканың заңдарын бұзбай қандай шара қолдана алады?

4.Қазақстан Республикасы мемлекеттік бюджеттінің кірістер бөлігінің маңызды көзі болып мұнай экспортынан түсетін табыс болып табылады. Бюджеттің осы кіріс көзін макроэкономикалық тепе-теңдікті қамтамасыз ететін құрал ретінде қарастыруға бола ма?

5.Сұраным мөлшеріне табыс эффектісі ( сатып алушының өзгеріссіз ақшалай табысы мен тауар және қызметтер бағаларының деңгейі төмендеген жағдайында ) және алмастыру эффектісі ( сатып алушылардың қымбат тұратын тауарларды басқа арзандаған тауарлармен алмастырған жағдайда ) қалай әсер ететінін түсіндіріңіз және мысалдар келтіріңіз.

6. ТМД елдерінде экономикалық өсуді қамтамасыз етуде кедергі келтіріп отырған кәсіпорындардың бір біріне қарыз болуы. Осыған қатысты көптеген экономистер аз мөлшерде ақша эмиссиясын қолдануды ұсынады. Осы шараның экономикалық, сонымен бірге әлеуметтік –саяси салдарларын назарда ұстағанда сіздің көзқарасыңыз қандай?

7. Бұрынғы Кеңес Одағында экономикалық тепе-теңдік тұрғындардың тұт.ынысының төменгі деңгейін өндіріс саласына арналған инвестицияның жоғары деңгейімен орынын толтыру негізінде қамтамасыз етілді. Осы жағдайға қысқа уақыт және ұзақ уақыт кезеңдеріне қатысты баға беріңіз.

8.Мына жағдайлар бойынша сұраныс заңының ерекшеліктерін түсіндіріңіз. а)Инфляция - ақша бірлігінің сатып алу қабілетінің төмендеуі. Осы құбылыс товарлардың барлық ақшалай бағаларының өсуіне әкеледі. Бірақ нарықтық экономика өздігінен, инфляцияға байланыссыз көптеген факторлардың әсерінен бағалардың үнемі қозғалысын тудырады. Осы жағдайда сұраным мөлшерінің өзгеруін шақыруға тиісті белгілі бір товарға бағаның өсуі бағаның нарықтық немесе инфляциялық өсуімен болғандығын қалай анықтауға болатындығына қатысты мәселесі туындайды. Товар бағасының осы екі түрде өсуінің қосылуы – инфляциялық және нарықтық сұраным заңының іс-әрекетін күрделендіреді. Сонымен қатар олар қарама-қарсы бағыттарда жиі әсер етеді , яғни инфляция товардың ақшалай бағасының көтерілуіне , ал техникалық прогресс пен нарықтық конъюнктура оның төмендеуіне мәжбүр етеді.

9. Ірі фирмалар өздерінің іс-әрекет көлеміне қатысты тиімді жағдайда, яғни шағын фирмалармен салыстырғанда шығындарға қатысты артықшылықта болады. Сонымен қатар шағын фирмалардың да белгілі бір жағдайларда тиімді жұмыс жасауына мүмкіндіктер болады. Осындай салада шағын фирмалардың өміршеңдігін қандай жағдайлар туғызады?

10.Фирма іс-әрекетінің жалғыз экономикалық тиімді көлемі қандай жағдайларда болады?

11.Нарықтық сұраныс пен ұсынымның өзгеру процесі сала ішінде үлкен және шағын фирмалардың ролдерін қайта бөлуге әсер етеді?

12.Мысалға, Қазақстан Республикасында жағымды инвестициялық ахуал қалыптасты. Осыған қатысты елге шетел инвестициясының тартылуы өсуде. Осы жағдай шетелдіктердің біздің экономикамыздың үстінен бақылау жасауын білдіре ме? Ел экономикасына шетел инвестициясын тартуды көбейтудің ел үшін қандай ұтысы және ұтылымы болуы мүмкін? Осы көрсетілген тенденцияға экономика сферасында үкімет қандай шаралар арқылы әсер ете алады?

13.Ішкі және сыртқы экономикалық мәселелерді шешуде Қазақстан Республикасы үшін шетел капиталын тартудың қандай әдістері ең тиімді болыып табылады? Тікелей шетел инвестициясы ма? Халықаралық коммерциялық банктердің заемдары ма? Халықаралық қаржы мекемелерінің сыртқы заемдары ма?

14.Ұлттық есепшоттың негізінде шешілетін міндеттердің бірі негізгі экономикалық өзара байланыстарды және экономиканың құрылымын көрсету болып табылады. Осыған қатысты қандай көрсеткіштерді анықтау қажет?

15.Ұлттық есепшоттың негізгі міндеті қаржы ресурстарының қалыптасуы мен қолданылуын көрсету болып табылады. Осыған қатысты үй шаруашылығының және ұсақ кәсіпорындардың ( ұсақ фирмалардың, шағын магазиндер мен шеберханалардың иегерлері үй шаруашылығы болып табылған жағдайда) қандай шығындары сізге белгілі? Үй шаруашылығының кіріс көздерін атаңыз.

8-апта. Сабақтың тақырыбы: Экономикалық циклдар. Инфляция және жұмыссыздық.

Үй тапсырмасы

Келесі сұрақтарға жауап беріңіз

1. Экономикалық цикл дегеніміз не?

2. Экономикалық циклдың болу себептері қандай?

3. Циклдың қандай түрлерін білесіз?

4. Циклдық толқулардың әртүрлі мерзімді қамту себептері неде?

5. Жұмыссыздар дсп кімдерді айтамыз?

6. Жұмыссыздық деңгейін қалай анықтауға болады?

7. Жұмыссыздықтың табиғи деңгейінің мәні қандай жағдаймен анықталады?

8. Инфляцияның пайда болу себептері қандай факторларға байланысты?

9. Инфляцияның түрлерін жіктеп, ерекшеліктерін түсіндіріңіз.

10. Филипс қисық сызығының мәні неде?

Дәріс сабағындағы тест тапсырмалары

Нұсқа 1

1. Өнеркәсіптік циклдың мәнін келесі сатылардың болуы сипаттайды:

А) дағдарыс, тоқырау, жандану, өрлеу;

ВІ экспансия, рецессия;

С) төмендеу, өсу;

Д) жандану, өрлеу, бум, максималды құлдырау нүктесі;

Е) дағдарыс және құлдырау.

2. Циклдық даму- бұл:

A) макроэкономикалық тепе-тендіктің келесі тепе-теңдікке қөзғалысы;

B) экономикалық жүйеге кездейсоқ құбылыстардың әсері (им­пульс, шок);

C) төлем қабілеттілігі бар сұраныспен салыстырғандатовардың артық өндірілуі;

Д) өндіріс тоқырауының салыстырмалы кезеңі;

Е) экономиканың шеңбер бойымен көзғалысы.

3. Инфляция- бұл:

A) ақшаның құнсыздануы;

B) ақшаның сатып алу қабілетінің тусуі;

C) сұраныс және үсыныстың теңсіздігі;

Д) халықтың өмір сүру денгейінің төмендеуі;

Е) барлық жауаптар дұрыс.

4. Болжамсыз инфляция әдетте:

A) экономикалық шығындалудың болмауынан;

B) экономика тиімділігінің төмендеуімен;

C) табыс және байлықтың қайта бөлінуімен сипатталады;

D) Д) дұрыс жауаптары В), С);

Е) өндірістің құлдырауынаи.

5.Үдемелі инфляция кезецінде пайыздық қойылым;

A) төмендейді, өйткені ақша бағасы түседі;

B) төмендсйді, ойткені жұмысбастылық деңгейі түссді;

C) өседі, өйткені ақша бағасы түседі;

Д) өседі, ойткені жұмысбастылық деңгейі түседі;

Е) төмендейді, ойткені өндіріс деңгейі қүлдыраған (түскен).

6. Ұсыныс инфляциясы:

A) жиынтық сүраныс қисығының солға жылжуы;

B) жиынтық сүраныс қисығының оңға жылжуы;

C) жиынтық үсыныс кисығының солға жылжуы;

Д) жиынтық үсыныс кисығының оңға жылжуы;

Е) жиынтық үсыныс қисығының солға, темен жылжуы.

7.Артық сұраныс нәтижесіндегі инфляция:

A) жиынтық сұраныс қисығының солға жылжуы;

B) жиынтык, сұраныс қисығының оңға жылжуы;

C) жиынтық ұсыныс қисығының солға жылжуы;

Д) жиынтық ұсыныс қисығының оңға жылжуы нәтижесінде пайда болады;

Е) барлық жауаптар дұрыс емес.

Нұсқа 2

Экономиканың жандануы кезінде...

A) өндірістің нақты көлемі жоғарылайды;

B) өндірістің номиналды көлемі жоғарлайды;

C) өндірістің номиналды көлемі өзгеріссіз қалады;

Д) өндірістің нақты көлемі төмендеп, номиналды көлемі оседі;

Е) өндірістің нақты көлемі және номиналды көлемі азаяды.

2. Тоқыраудың негізгі сипаты:

A) өндіріс бір орныңда қөзғалысыз болады;

B) тауар қоры біртіндеп азая бастайды;

C) инвестициялық сұраныс кысқарады;

D) тұтыну сұранысы төмендейді;

E) сауда өте баяу.

3. Жұмыссыздықтың түрін атаңыз:

А циклдық, фрикциондық, қүрылымдылық;

B) ашық жэнс жабық;

C) тұрақты жэнс табиғи ;

Д) пөтенциалды;

Е) мезгілдік.

Жұмыспен толыққамтамасыз етілген жағдайда фрикциондық жұмыссыздық деңгейі қандай болу керек?

B) 1 %- тен кем емес; C) 2 % -тен жоғары болуға тиіс; Д) барлық жауаптары дүрыс;

Экономикадағы циклдық дамудың себептері не болып табылады?

Экономикалық циклдың фазалары қандай белгілермен сипатталады?

Азіргі кезеңдегі экономикалық цикл немен сипатталады?

Азақста Республикасының дағдарысқа қарсы саясатын қалай түсінесіз?

Экономикалық өсу дегеніміз не және оның қандай типтерін білесіз?

Экономикалық өсудің қазіргі типтерінің ерекшелігі неде?

Мультипликатор – акселератор моделінің көлемі мен өндірістік қызметтерінің мәні қандай?

Экономикалық және әлеуметтік прогрестің көрсеткіштері қандай?

Экономикалық өсудің факторларына ҒТП-тің жетістіктерін пайдалану қалай әсер етеді?

Азақстан Республикасындағы экономикалық өсудің негізгі белгілері қандай?

24.Нарықтық экономикада мемлекет Қандай экономикалық қызмет атқарады? Сіздің ойыңызша,… 25.Қазақстан Республикасы жағдайында мемлекеттік… 26.Ұлттық банктің негізгі міндеттері қандай? Ұлттық банкті мемлекеттің…

Нарықтық қатынаста мемлекет қандай мәселелермен шұғылдануы тиіс?

B) тиімді пайдалануды ескере отырып, шектеулі табысы бар нақты тұтынушыларға көмектесумен; Q қанша және не өндіру қажеттігін анықтау; Д) халық пен әлеуметтік жеке топтың талғамынсыз қоғамға қажетті…

Нарықты мемлекеттік реттеудің әдістері қандай?

B) ақша несие баға саясаты; C) фискалды салық саясаты; D) экономикалық;

Салық салу және шығындар саласындағы үкіметтің саясаты қалай аталады?

В) монетарлы саясат; C) фискалды саясат; Д) табысты бөлетін саясат;

Экономикадағы циклдық дамудың себептері не болып табылады?

Экономикалық циклдың фазалары қандай белгілермен сипатталады?

Азіргі кезеңдегі экономикалық цикл немен сипатталады?

Азақста Республикасының дағдарысқа қарсы саясатын қалай түсінесіз?

Экономикалық өсу дегеніміз не және оның қандай типтерін білесіз?

Экономикалық өсудің қазіргі типтерінің ерекшелігі неде?

Мультипликатор – акселератор моделінің көлемі мен өндірістік қызметтерінің мәні қандай?

Экономикалық және әлеуметтік прогрестің көрсеткіштері қандай?

Экономикалық өсудің факторларына ҒТП-тің жетістіктерін пайдалану қалай әсер етеді?

Азақстан Республикасындағы экономикалық өсудің негізгі белгілері қандай?

24. Нарықтық экономикада мемлекет Қандай экономикалық қызмет атқарады? Сіздің ойыңызша,… 25. .Қазақстан Республикасы жағдайында мемлекеттік… 26. Ұлттық банктің негізгі міндеттері қандай? Ұлттық банкті мемлекеттің…

Импорттау функциясы 100+0,1Y түрінде берілген, экспорт- экзогенді айнымалы. Бұл жағдайда, егер табыс(Y) 500- ді құрап, сауда тапшылығы 50 болса, экспорт көлемі қандай?

а) 0 ә) 50 б) 100 в) 75.

Нұсқа 2

1. Импорттауға деген шекті икемділіктің артуы:

а) таза экспорттың артуына ықпал етеді

ә) ағымдық операциялар есебінің жағдайын жақсартады

б) импорттық өнімдермен бәсекелесетін ұлттық экономика салаларындағы жұмысбастылық деңгейін арттыруға ықпал етеді

в) капитал қоғалысы мен қаржылық операциялар есебінің сальдосының шамасына ешқандайәсер етпейді.

2. Егер импорт экспорттан артық болса, елдің капитал қозғалысының есебі оң болады, өйткені:

а) капитал қозғалысы есебінің оң сальдосы жинақтың инвестициядан артып кеткендігін білдіреді

ә) ел шетелден қарыз алады. Бұл оған экспортаумен салыстырғанда көп импорттауға және жинақтауға қарағанда көп инвестициялауға мүмкіндік береді

б) шетелдік экспорттаушылар жинақты өз өнімдерін экспорттаудан түсетін қаражат есебінен арттырады

в) инвестиция жинаққа тең болуы керек, сондықтан капитал қозғалысының есебі әрдайым оњ ға ие болуы тиіс.

3. Төмендегі мәмілелердің қайсысы Қазақстанның ағымдық операцияларының балансының оң сальдосын арттырады:

а)“Казхром” Т¦К Украинамен 1 млн. долл. сомасына өнім жеткізу үшін бартерлік мәміле жасады. ҚР осы сомаға Украинадан құбыр алмақшы.

ә) Қазақстан Германиядан Өскемендегі зауытты реконструкциялау үшін қажет жабдық сатып алуға 500 млн. долл. көлемінде қарыз алады

б) Қазақстан Үндістанға құны 1 млн. долл. тұратын єскери самолетті осы сомадағы банктік депозитке сатады.

4. Экономика төмендегі мәліметтермен сипатталады:

- тауарлық экспорт 214,0

- тауарлық импорт 338,3

- туризмнен түсетін табыс 55,2

- шетелдегі активтерден түсетін табыс 90,5

- туризмге кететін шығындар 58,2

- шетел инвесторларына төленетін пайыздар 65,8

- біржақты трансферттер 14,8

- капиталдың келуі 146,9

- капиталдың кетуі 29,5

Осы жағдайда төмендегідей тұжырым жасауға болады:

а) төлем балансының сальдосы нольге тең

ә) төлем балансының тапшылығы 117,4

б) төлем балансының активі 120

в) төлем балансын реттеу шін 110 көлемінде ресми валюталық резервтерді пайдалану керек

г) дұрыс жауап жоқ.

5. Халықаралық саудадағы тарифтік емес шектеулерге қайсысы жатпайды:

а) экспорттық квоталар

ә) санитарлық шектеулер

б) сапа стандарттарына қойылатын талаптар

в) экспорттық баж салығы.

6.Төмендегі аргументтің қайсысы импорттық тарифтерді енгізуді жақтайды:

а) ұлттық экономикадағы «жас» салаларды қорғау

ә) ішкі нарықтағы импорттық тауарларды сатуды арттыру қажеттігі

б) отандық өндірушілерді демпингтен қорғау

в) төлем балансының жағдайын жақсарту қажеттігі.

Ситуациялық тапсырмалар мен жаттығулар:

Нұсқа 1

1. А елінде Z тауарының бірлігін өндіруге 10 сағат, ал W тауарының бірлігін өндіруге 15 сағат жұмсалады. В еліндегі осы тауарларды өндіретін еңбек өнімділігі төмен салаларда Z тауарын өндіруге 18 сағат, W тауарын өндіруге 45 сағат жұмсалады.Осы елдер арасында өзара тиімді сауданың болуы мүмкін бе? Мүмкін болса, әр ел қандай тауарды экспорттайды?

2. А елінде Х тауарына деген сұраныс функциясы D=100-10P, ұсыныс функциясы S=-50+20P түрінде берілген. В елінде Х тауарына деген сұраныс функциясы D=50-5P, ұсыныс функциясы S=20+10P түрінде берілген. Егер Х тауары осы екі елдің ғана экспорт/импортында болса, А және В елдері арасындағы белгіленген сауда қатынастары жағдайында дүниежүзілік нарықтағы Х тауарының бағасы мен сату көлемі қандай болады?

3. Шағын ашық экономика Y тауарын әр бірлігі үшін 30 долл. тең әлемдік бағамен импорттайды. Y тауарының сұраныс және ұсыныс қисықтары бұл елде мына теңдеулермен берілген: D=500-5P; S=100+2P. Тауар бірлігі үшін 10 долл. көлемінде импорттық тариф енгізуден болатын экономикадағы жалпы зиянның көлемін анықтау керек.

4.Ел Х тауарын әр бірлігі үшін 60 долл. тең әлемдік бағамен экспорттайды. Х тауарының сұраныс және ұсыныс қисықтары бұл елде мына теңдеулермен берілген: D=400-5P; S=-50+5P. Тауар бірлігі үшін 10 долл. көлемінде экспорттық баж салығын енгізуге дейінгі және енгізуден кейінгі экспорттың көлемін анықтау керек.

5.Алдыңғы есептің шартын пайдалана отырып, экспорттық баж салығын енгізуден болатын мемлекет табысы мен тұтынушы ұтысын анықтау керек.

 

Аралық бақылау тесттері

Нұсқа

А) Статистика. В) Шаруашылық қызметі. С) Шаруашылық жасау туралы ғылым.

Нұсқа

А) Ғылыми абстракция. В) Қоғамдық практика. С) Экономикалық эксперимент. Д) Анализ және синтез. Е) Дедукция. 2. Мүліктің кепілдігімен қарыз беретін банк, аталады: А) Ипотекалық. В) Инвестициялық. С) Эмиссиялық. Д) Инновациялық. Е) Коммерциялық.