Маратх мемлекетінің құрылуы.

XVII ғ. Ортасына қарай ұлы Моғол державасы Үндістанның солт. және орталық бөлігін алып жатты. Оның құрамына ауған жерлері (Кабул, Пешевар), 1653ж дейін Кандагар кірді. Оңтүстігінде моғол державасы мұсылмандар династиясы билеген Би Джапур және Гоконгпен, солт. шығысында Непал Княздығымен, шығысында Тибет және Ассаммен шектесті. Моғол мемлекеті әскери-феодалдық мемлекет болып саналды. Билік басында Падишах отырды. Ол салық, әкімшілік, әскери, сот билігін жүргізді. 1658-1707ж Аурангзеп билеген тұста мемлекет 19 облысқа (субаға) бөлінді. Оны Субадарлар биледі. Оны Падишах тағайындады. Барлық жоғарғы қызметтер мұсылмандардың қолында болды. Падишах барлық жердің иесі болып саналды. Феодалдардың иелігінде Джоггер, Замендар, Инам, Вакф жерлері болды. Джагир жерлері әскербасыларына қызмет үшін берілді. Олардың саны 4 мыңға жетті. Замендар жерлері Джагирден айырмашылығы жалдамалы әскер ұстауға құқығы болмады.

XVII ғ ортасында Пенджабда антифеодалдық щаруалар көтерілісі басталды. Оны діни секта мүшелері-сикхтар жүргізді. Діни секталардың негізін салушысы-гуру Намак болған. Еуропада 1600ж құрылған ірі сауда компанияларының бірі Ост-Инд компаниясы Елизавета королеваның хартиясы бойынша Үндістанда сауда жүргізуге монопольді құқық алды.

XVII-XVIIIғ жібек, мақта, мата өндірісін, тау-кен және кеме жасау өндірісінде мануфактура көзі пайда болды. Осы кезден бастап Үндістан мен Англия буржуазиясы арасында алғашқы қайшылықтар басталды.

1671ж. Раджа Рам бастаған джадтар көтерілісі басталды. Олар моғолдарға қарсы 30 жылға жуық күрес жүргізді. 1723ж Рам қайтыс болып, оның мұрагері Бадам Синх моғолдарға сатылып, қозғалыс қимылы өзгереді. Ол Падашахтың жәдігер қызметіне орналасып,Бхарат Пур джадтық князъдығының негізін салушы болады.

Махараштра маратх халқы орналасқан аудан. Маратх феодалы ірі мұсылман феодал ақсүйекткрін жойып өз мемлекетін құруға тырысты. XVIIғ II жартысында маратх шаруалары мен феодалдары бірігіп, ұлт-азаттық соғыс бастады. Ұйымдастырушы-Шиваджи Бхонся. Ол 1657ж моғолға қарсы щықты, 1664ж моғолдардан Сурат портын басып алды. Аурангзеп маратхтарға көп әскер жіберген соң Шиваджи бітім сұрауға мәжбүр болды. 1665ж келісім бойынша басып алған территорияларын жоғалтып, ұлы моғол еліне қызмет етуге келісті. 1670ж Шиваджи жаңа соғыс бастап, 1674ж марахтардың билеушісі болып, салтанатты түрде таққа отырды. Ол өлген соң, Аурангзеп Махараштра, Уалконд, Бижапур қалаларын басып алды. Маратх халқы наразылық білдіреді. (1686-1687) Моғолдар маратх феодалдары арасына іріткі салып, тұтқыннан немересі Шахуды босатады. Осылай қырқыс соғысбасталды. Нәтижесінде Шаху жеңіп, ол маратх мемлекетін басқарады. Бірақ іс жүзінде мемлеетті пешва (бас министр) Брахман, Баладжи, Биливанатх басқарды. Ол өлген соң, билікке ұлы Баджи Рао I келді. Осылайша, певш әулетінің негізі қаланды. Оның тұсында маратх феодалы моғолдардың әлсіздігін пайдаланып, Гуджарат, Мальва, Бульдекханды басып алды. 1739ж Иран билеушісі Надир шахтың Делиге жорығы моғол мемлекетінің құлауын тездетті. 1747ж бастап Үндістанға ауған мемлекетін құрушы Ахмет шах Дуррани жорықтар бастады. 1758ж маратх пешв/і Пенджабқа жорық жасап, Дуррани әскерлеріне соққы берді. Бұл ауған шахымен соғысқа алып келді. 1761ж Панипаттағы шайқаста маратхтар жеңілді. XVIIIғ 40 ж ағылшындар мен француздар арасында Үндістанды Басып алу Бәсекелесі басталды. 1756-63ж 7 жылдық соғыс аяқталған соң, Париж бітімі бойынша Француз Ост-Инд компаниясы үндістанда сауда жасауға, Пандишери қаласын иеленуге және Инд өзенінің жағалауында әскер ұстауға құқыө алды. 1765ж Ост-Инд компариясы Дивани құқығын алды.(Бенгалияда салық жинауға құқық). Осылайша, Ост-инд компаниясы Үндістанды шикізат көзіне айналдыра бастады. 1757-80ж ағылшындар тонау жолмен Үндістаннан 38 млн. Фунт стерлинг көлемінде тауар, құнды металл тонады. 1784ж Пит басқарған ағылшын өкіметі Ост-Инд компаниясының құқығын шектейтін китта заңын шығарды. Заң бойынша Үндістанды басқару 6 адамнан тұрды, Барлық билік ағылшындар қолында болды. Ост-Инд компаниясына қарсы қүш көрсететін сипай әскерлері мен полиция құрылды. Сонымен қатар Англия субсидияр келісімін орнатты. Ол бойынша князъдық территорида өз жерін ұстап, субсидия төлеуге міндет болды. Компанияның бұл келісіміне ағылшындар қарсы шығып, Майсур князъдығына қарсы соғыс басталды. Бұл соғыс1677ж басталды және ағылшындар үшін сәтсіз болды. Олар бітімге қол қойып, әскери одақ құруға келісті. Бұл одақ ұзаққа бармады. 1780ж ағылшындар Майсурға басып кірді. Соғысты Типу сұлтан жүргізді. 1784ж бейбіт келісімге қол қойылды. Ол бойынша ағылшындар Типу әскерлерін Карнаттакадан шығаруқа, ал өз әскерлерін Малабар территориясынан шығаруға келісті. 1790ж III антимайсур соғысы басталды. 1792ж майсур үлкен контребуция төлеп, территориясы ағылшандарға өтті. Жеңіліске ұшыраса да, Типу ағылшындарға қарсы соғысты тоқтатпады. Ол одақ іздеп, Ауған әмірі мен Франциядан көмек сұрады. 1799ж Типу әскері қиратылды. Майсур князъдығы ағылшын қоластына өтіп, басқару жүйесіне бақылау орнатылды.