Орыс-жапон соғысы және І д.ж.с. қарсаңы арасындағы Жапония.

XIXғ. 80жж. Жапонияда өнеркәсіп тез дами түсті. Көптеген мемлекеттік өнеркәсіптер жеке меншікке беріле бастады. 1872ж. бірінші темір жол Токио-Йокогама салынды. Жапония ірі капиталистік елдерден артта қалды. Бұл елдің сыртқы саудасына әсер етті. Бұл жағдай саяси партиялардың құрылуына әкелді. 1888ж. Риккендзюто (конституциялық-либералдық партия), 1882ж. Койсинта (реформалық партия). 1889ж. Жапонияда конституция қабылданды, ол монархиялық құрылысты нығайтты. Император соғыс жариялауға, бейбіт келісімдер жүргізуге, заң шығаруға және оны бекітуге, парламентті шақыруға және оны таратуға, армия мен флотты басқаруға құқық алды. Парламент 2 палатадан тұрды. Жоғарғы палатаға ақсүйектер мен ірі салық төлеушілер кірді. Ал Төменгі палатаға 25 жастан асқан азаматтар кірді.

1875ж. орыс-жапон келісімі орнап, Сахалиннің оңтүстік жартысы орыстармен Курил аралына айырбастырылды. 1895ж. 17 сәуірде Симосикиде Қытай мен Жапония арасында келісімге қол қойылып, Қытай Кореяның тәуелсіздігін мойындады.. Жапонияға Тайвань, Пискадор, Ляудунь түбегі берілді, 300 млн йена контрибуция төленді. Янцзы және Усун өзендерінде Жапонияның кемелеріне жүзуге рұқсат етілді. Вэй Хэй Вэй территориясы уақытшыға берілді. Жапония Қытайда өндіріс орындарын ашуға, машина жасауға рұқсат алды.

Осы соғыстан кейін Жапония дүниежүзілік сахнада империалистік күш ретінде таныла бастады. 1894ж. теңқұқықсыз келісімдерді қарастыруға қол жеткізді. 1900ж. Қытайдағы шетел державаларына қарсы көтерілген Ихэтуань көтерілісін басып тастауға көмектесті. 1901ж. үкіметті әскери топ өкілі Кацуро Таро басқарды (1847-1913жж). Оның өкіметі 1902ж. Ұлыбританиямен орыстарға қарсы бағытталған әскери-саяси келісім орнатып, АҚШ-тан қаржылай көмек алуға қол жеткізді. 1904-05жж. Орыс-жапон соғысы жүрді. 1905ж. тамызда Портсмут бейбіт келіссөз басталып, 5 қыркүйекте оған қол қойылды. Келісім бойынша Жапония Кореяға өз протекторатын орнатты. Сахалин аралының оңтүстік бөлігі мен Оңтүстік Маньчжур темір жолы Жапонияға берілді. 1905ж. қарашада Жапония протекторатын орнату келіссөздері жүргізілді. 1910ж. Корея басып алынып, Жапония отарына айналды. 1911ж. Англия мен АҚШ Жапониямен барлық кедендік құқық шектеулерін алып тастау мақсатында келіссөз жүргізді. Англия мен АҚШ Жапонияны Ресейді әлсірету үшін қолданды, өздерінің катиталдарын енгізуді көздеді.

1890ж. ел ішінде жағдай шиелінісіп, жұмысшы қозғалыстары өрістеді. 1901ж. Жапон социал-демократиялық партиясы құрылды. 1903ж. халық газеті шығарылды. Халықтың сана-сезімін ояту үшін үгіт-насихат жүргізілді. Бірінші дүниежүзілік соғыс қарсаңында елде қозғалыстар күшейіп, 1914ж. 50-ге жуық ереуілдер болды.

ХІХ ғ. аяғында Жапонияда жұмысшы және кәсіподақ ұйымдары құрыла бастады. Жұмысшы қозғалысының дамуы үкіметтің репрессиялық әрекеттер жүргізуіне әкелді. Ямагата кабинеті 1900 ж. басында тәртіпті қорғау туралы заң қабылдады. Полициялық заң ереуілдерге, кәсіптік одақтарға және жұмысшы табының басқа д ұйымдарына тыйым салды.

1901 жылы мамырда Катаяма және социалистік қозғалыстың әйгілі қайраткері Котокуның басшылығымен Социалистік партия (Сякай минсюто) құрылды. Күрестің заңсыз әдістерін мойындаған оның бағдарламасы социалистік емес, реформалық сипатта болды. Әрі, бұл әлі де болса жапон социалистік қозғалысының теориялық жағынан әлсіз және пісіп жетілмегендігін көрестеді. Бірақ партия үкімет тарапынан тыйым салынды.

Партияның таратылғандығына қарамастан, социалистер жұмысшылар арасында насихат жүргізді. Елде социалистік қозғалысқа тыйым салынғанмен, әртүрлі саяси ағымдар әрекеті жанданды.

Елде орыс-жапон соғысының аяқталуы Жапон тарихында жаңа кезеңді ашты. Жапонияның ірі отарлық елге айналуы оның халықаралық статусын өзгертті. Бірінші рет Жпония ұлы державалар қтарына қосылды.

Портсмут бітіміне қол қойылғаннан кейін Жапон билеуші топтары келісімдегі барлық ережелерді Қытай және Корейде өзінің позициясын күшейту үшін пайдалануға кірісті. Келісім бойынша Жапонияға жалға Порт-Артур және Қиыр (жапонша Дайрен), Куанчэнцзы темір жолын берді. 1905 жылы Қытай мен Жапония арасында Пекин келісіміне қол қойылды. Барысында бірқатар жаңа порттар ашылып, Мукден-Аньдун темір жолын салуға концессия берілді.

1906 жылы жартылай үкіметтік Оңтүстік-Манчжүр темір жолы (ОМТЖ) компаниясы құрылды. Жапонияның капиталы өздерінің тауарларын енгзіп, Оңтүстік Манчүрия рыногын бақылауға алды.

Соғыс нәтижесі сондай-ақ Корейді басып алуының аяқталуы үшін де қолданылды. Ресей Портсмут келісімі бойынша Жапонияға Корейде еркін әрекет жасауға мүмкіндік беруге мәжбүр болды.

1905 жылы желтоқсанда жапон үкіметі Корейде бас резидент қызметіне Ито Хиробумиді тағайындады. Резидент елдің ішкі және сыртқы істерін басқарды. Корей королі жапон үкіметінен жасырын түрде Гаагадағы өткен халықаралық конференцияда Корейдің тәуелсіздігі мен егемендігін қайт қалпына келтіруді өтінді. 1909 жылы корей патриотының жапон резидентін өлтіруін сылтау етіп, жапондықтар елде террор ұйымдастырды. Ал, 1910 жылы Корейдің өз бетінше тәуелсіз мемлекеттігін жойды. 1910 жылы 22 тамызда жапон императорының пайдасына өздерінің егеменді құқығынан бас тартқаны туралы актісіне қол қойды.

Соғыс және де экономиканы милитаризациялау елдің өнеркәсіп салаларын дамытуға септігін тигізді. Жапон империализмі біртіндеп орныға бастады. 1913 жылы Досикай партиясы құрылды. 1907 ылы шілдеде Жапония Ресеймен келімге қол қойды. 1911 жылы одақтастық ағылшын-жапон келісімін созу барысында оның тек стіне өзгерістер енгізілді. 1910-1912 жылдары жапон-ағылшын қатынасына қол қойылды.