Мақсаты:Ұлттық есеп жүйесінің мәні мен мазмұнын ашу.
Міндеттері:
1.ҰШЖ түсінігі. ҰШЖ қолданылатын концепцияның негізі.
2.ҚР ҰШЖ шоттардың негізгі сипаты.
3. ЖІӨ түсінігі және оны есептеу әдістері. Тұрақты бағада ЖІӨ көрсеткіштерін есептеу.
4. МОБ. МОБ құру техникасы.
ҰЕЖ – макродеңгейде нарықты экономиканың дамуын сипаттау және зерттеу үшін барлық елдерде қолданылатын ақпараттар жүйесі. ҚР – ҰЕЖ-не 1993 ж. көшті. ҰЕЖ – бұл жыл ішіндегі табыстардың макроэкономикалық бухгалтерлік сандық көрініс алуы болып табылады.
ҰЕЖ маңызды элементі – ол шоттар. Шоттағы мәліметтер экономикалық операциялар топтарын (тұтыну, жинақ, экспорт және т.б.) ғана сипаттайтын жалпылама сандық сипаттама емес, сонымен қатар төтенше жағдайлар нәтижесінде активтердің өзгеруін көрсетеді. Шоттағы салалар баланстық әдіспен есептелінеді , яғни ресурстар бөлігіндегі (шоттың оң жағы) сомасынан пайдалану бөлігіндегі (шоттың сол жағы) сомасын шегеру арқылы.
Жалпы қосылған құн = Жалпы шығарылған өнім – аралық тұтыну.
Шот формасы Т – формалы келеді және баланстық статьясы келесі шоттың алғашқы статьясы болады.
ҚР келесі шоттар қолданылады:
- өндіріс шоты;
- табыстың пайда болу шоты;
- алғашқы табыстырды бөлу шоты;
- табыстарды қайта бөлу шоты (ақшалай формада);
- қолда бар табысты пайдалану шоты;
- капиталмен операциялар шоты;
- тауарлар мен қызметтер шоты;
- қаржылық шот.
Шоттар көрсеткіштерінің байланысы келесі мысалда көрсетілген:
Өндіріс шоты:
| Пайдалану | Ресурстар |
| 2. Аралық тұтыну | 1. Жалпы шығарылған өнім |
| 3. Жалпы қосылған құн (1-2) | |
| Барлық пайдаланғаны | Барлық ресурстар |
Табыстың пайда болу шоты:
| Пайдалану | Ресурстар |
| 2. Еңбекақы | 1. Жалпы қосылған құн |
| 3. Өндіріс салығы | |
| 4. Негізгі капиталды тұтыну | |
| 5. Пайда /аралас табыс (1-2-3-4) | |
| Барлық пайдаланғаны | Барлық ресурстар |
ҰЕЖ негізгі көрсеткіштерінің бірі ЖІӨ, бұл резидент өндіруші бірліктерінің өндірістік іс-әрекетінің ақырғы нәтижесі болып табылады.
ЖІӨ есептеу әдістері: 1) Өндірістік — өндіріс кезеңінде ЖІӨ есептеу. 2) Бөлу әдісі – табыстар негізінде есептелінеді. 3) Ақырғы тұтыну әдісі.
Салааралық баланс - макродеңгейде өндіріс және бөлу шоттарының құндық және табиғи көрсеткіштерінің өзара байланыс схемсы. Жан-жақты статистикалық бақылау: экономикалық санақтар және ішінара бақылау негізінде құрылады.
Салааралық баланс схемасында негізгі 3 бөлігін (квадранттар) бөледі.
| 1 квадрант (аралық тұтыну) | 2 квадрант (ақырғы тұтыну) |
| 3 квадрант (жалпы қосылған құн) |
Негізгі әдебиеттер: 4,5,7
Қосымша әдебиеттер:6,9,12