· экогуманизм– табиғатта адам болмысын қарастыру, табиғат адамның рәміздік болмысы – дейді.
· «экологиялық пессимистер»(Дж. Форрестер, Д.Медоус, Р.Хейлбронер, П.Эрлих) – халық санының өсуін шектемей, адамзат алдындағы келелі мәселелерді шешу қиынға соғады, - дейді.
· Экологиялық императив– «Зиян етпе!» - табиғатқа қатысы бар әрбір субъект өзінің жүріс-тұрыс, тәртібі нормасы ретінде жалпылық экологиялық заңдылықты ұғынуы керек.
· Биотика– адамның өмір мен өлімге қатынасы.
§5. Демография(грек., демос – халық, графе – жазамын) – Жер шарындағы халықтардың саны, тууы, өлімі, өсімі, дамуы туралы ілім. Бұл терминді 1855 жылы француз А.Гийар енгізді.
· ағылшын экономисі, діндар Томас Роберт Мальтус (1766 – 1834) теориясы: «Тіршілік ету тәсілдері-арифметикалық прогрессия (1, 4, 7, 10...) түрінде, ал туылу – геометриялық прогрессия (1, 3, 9, 27, 81...) түрінде жүреді. Бұл процесс тағдырға жазылған, сондықтан адам санының өсуін шектеу керек. Қасіретке ұшырған адамзатқа жақсылық жасамау керек». (Т.Р. Мальтус «Халық саны заңы туралы тәжірибе», 1798 ж.).
· Лев Николаевич Гумилев (1912 – 1992) – этногенездің пассионарлық теориясын қарастырды. Пассионарлық (лат., passion – ынтықтық, құлшыныс, жігер). «Этногенез-табиғат процесі, биосфераның тірі затының биохимиялық энергиясының флуктуациясы. Осы энергияның тұтануы – планетаның әртүрлі аймағында болатын пассионарлық түрткі, дүмпу, яғни этностың шаруашылық қызметіне жағрапиялық әсер етеді».
(Л.Н. Гумилев. Еуразия тарихынан. М., 1993 ж., 26-б.).
Лев Гумилев әрбір этнос мына фазалардан өтеді дейді:
пайда болу – акмэ (кемеліне жету) – мертігу – инерция – обускурация (ауысу) – құрдымға кету. Жетекші этнос құлдырап жойылғанда оның айналасындағы этностар оның эстафетасын іліп әкетеді. Тарих осылай дамиды.
Адамзаттың сан жағынан өсу динамикасы:
· б.з.д. 1 жылы – 230 млн;
· 1000 жылы - 275 млн;
· 1850 жылы - 1 млрд;
· 1900 жылы - 1,6 млрд;
· 1930 жылы - 2 млрд;
· 1961 жылы - 3 млрд;
· 1976 жылы - 4 млрд;
· 1987 жылы - 5 млрд;
· 2000 жылы - 6 млрд;
· 2025 жылы - 8 млрд (болжам).
Тақырып бойынша тест тапсырмалары:
1. Адамды қоғамда және қоғамды зерттейтін философияның бөлімі:
А) Антропологиялық Философия.
В) Әлеуметтік Философия.
С) Құқық Философиясы.
D) Тарих Философиясы.
Е) Дін Философиясы.
2. Адам және қоғамның өмірлік іс-әрекетінің табиғи түрі:
А) Табиғат.
В) Фауна.
С) Флора.
D) Биосфера.
Е) Геосфера.
3. Табиғат философиялық түсініктің объектісі ретінде:
А) Географиялық орта.
В) Жаратылыстану .
С) Пантеизм.
D) Натурфилософия.
Е) Табиғаттану.
4. Қоғамды бейнелейтін жиынтық:
А) Қоғамдық қатнастар.
В) Адамдардың іс-әрекеті.
С) Комуникация.
D) Байланыстар.
Е) Сезімдер.
5. Әлеуметтік философияда жекелік түсінікпен және қоғамдық идеялардың субъектісі құндылықтар және қатынастар ретінде қарастыратын:
А) Адам.
В) Тұлға.
С) Индивид.
D) Гомоноид.
Е) Жекелік.
6. Қоғамдағы ең үлкен топ:
А) Халық.
В) ұлт.
С) Тап.
D) Мемлекет.
Е) Партия.
7. Қоғам және адамның әрекетінің табиғи негізі:
А) Табиғат
В) Фауна
С) Флора
D) Биосфера
Е) Географиялық орта
8. Әлеуметтік дүниенің суретін бейнелеуші және түсіндіруші әлеуметтік философия функциясы:
А) Онтологиялық.
В) Герменевтикалық.
С) Дүниеге көзқарастық.
D) Социогуманитарлық.
Е) Дүниені пайымдау.
9. В.И.Вернадский жүзеге асырған концепция:
А) Тарихтың “сұрақ - жауабы”.
В) Әлеуметтік утопия.
С) Географиялық орта.
D) Ноосфера.
Е) Әлеуметтік дарвинизм.
10. Қоғамның бір бөлігі ретінде мәдениетті қарастыратын философиялық тарау:
А) Философиялық антропология.
В) Онтология.
С) Гносеология.
D) Аксиология.
Е) Әлеуметтік философия.