Араб[о аз [амон рeзе, ки ба Эронзамин rадам гузоштанд, uасб кардани вилоят[ои дар ин сeи Омударё воrеъгардидаи Осиёи Миёна, яъне Мовароунна[рро маrсади асосии худ rарор доданд. Чи навъе ки дар «Таърихи Бухоро»-и Наршахb (асри Х) ва «Мeъxам-ул-булдон» ном асари xуuрофидони араб - Ёrут (асри ХIII) дида мешавад, араб[о аз номи асосгузори дини ислом Му[аммад [адис[о оварда, пешни[од мекарданд, ки забт намудани Мовароунна[р вазифаи муrаддас ва бошарафи пайравони дини ислом аст.
Дар ин ваrт Мовароунна[р [амон [олати парешонии сиёсиро, ки [анeз дар аср[ои IV–V сар зада, дар авохири [укмронии [айтоли[о ва хоrонии турк боз [ам бештар rувват гирифта буд, аз сар мегузаронид. То чb андоза будани ин парокандагиро аз ин xо [ам фа[мидан мумкин аст, ки дар ла[заи ба хоки кунунии Тоxикистон дохил шудани араб[о дар ин сарзамин миrдори зиёди мулк[ои мустаrил ва ниммустаrил вуxуд доштанд.
Дар Фарuона мулк[ои шимолb ва xанубии ин сарзамин, дар но[ияи Eротеппа – Уструшан (Истаравшан) бо пойтахти худ - Бунxикат (дар rарибии Ша[ристони [озира) воrеъ буданд. Сарга[и Зарафшон бо во[а ва домана[ои rаторкe[и Туркистон ва Зарафшон ба [айъати мулки Буттом дохил мешуд. Дар шимоли он мулк[ои Масчо[ ва Парuар (Фалuари имрeза), дар rисмати uарбb ша[ри Панx – Панxакенти [озира воrеъ гардида буданд.
Дар но[ияи {исор мулки Чаuониён сар то сари водии дарёи Сурхон (Чаuонруд) ва rисмати uарбии водии {исорро бо ша[ри бузурги худ - Чаuониён (наздикии Де[нав) дар бар мегирифт; дар шарrтари Чаuониён–А[орун ва Шумон; дар байни дарёи Кофарни[он ва Вахш – Вашгирд бо пойтахти худ Вашгирд (Файзобод); дар сарга[и Кофарни[он (дарёи Ромит) ва Вахш мулки Кумед арзи вуxуд мекард.
Дар но[ияи Reрuонтеппа тамоми па[нои водиро мулки Вахш фаро мегирифт ва мулки Rубодиён бо ша[ри асосии худ - Rубодиён дар xараёнго[и поини дарё[ои Вахш ва Кофарни[он воrеъ буд
Дар но[ияи Кeлоб – Хатлон (Хаталон – байни Панx ва Вахш бо пойтахти худ - {улбук ва ша[ри Мунк (Балxувон) арзи вуxуд мекард. Ба Хатлон дар ваrт[ои гуногун дигар мулк[о, аз rабили Вашгирд, Rубодиён ва u. низ дохил мешудаанд.
Дар но[ияи Uарм мулки Рошт бо пойтахти худ ша[ри Рошт (Uарм) ва мулки Дарвоз бо пойтахти худ - Rуррон воrеъ шуда буд.
Дар вилояти кe[истони Бадахшон мулк[ои Вахон, Шуuнон ва Рeшон, ки бо Бадахшон алоrаи зич доштанд, мавxуд буданд.
{окими [ар як мулк худашро мустаrил [исоб мекард ва унвони махсус дошт. Набудани итти[од ва ягонагb дар байни [окимони Мовароунна[р кори мутта[ид намудани халr[ои Осиёи Миёнаро барои зарба задан ба истилокорони араб хеле душвор мекард.