Тасвир[ои рeи санг, ки барои дарк намудани тафаккури башари rадим ва тасаввуроти нисбат ба му[ит пайдокардаи e кeмак мерасонанд, мавриди таваxxe[и му[аrrиrони таърихи бостон rарор гирифтаанд.
Дар бисёр но[ия[ои Осиёи Миёна [азорон тасвир[ои дар сахра[о кандашуда мавxуданд, ки маш[уртарини он[о тасвир[ои Саймалитош дар Фарuона[106] ва Лангаркишт дар Помири uарбb мебошад[107]. Дар Тоxикистон [ам чандин ма[алли ин rабил ёдгори[оро метавон ном бурд. Чунончи, дар rадди со[или Зарафшон ва шоха[ои он[108], дар силсилакe[и Rурама[109] ва дигар ма[ал[о миrдори зиёди тасвир[ои рeи санг пайдо гардидаанд. Дар Помир таrрибан 50 ма[алли чунин ёдгорb rайд шудааст[110]. Аксари ин тасвир[ои рeи санг ба даврони таърих ва rисман ба замони скифу сармат[о тааллуr дорад. Аз тадrиrи он[о масъала[ои хеле xолибе ба миён меоянд, ки э[тимол, чанд насли донишмандон – археолог[о ва санъатшиносон ба [алли он[о машuул хо[анд шуд.
Вале аз [ама xолибтар rадимтарин тасвир[ои рeи сахра[о офаридаи одамони асри санг мебошад. Ин rабил тасвир[о [амагb фаrат дар якчанд нуrта[о дучор омадаанд. Он[о чи аз xи[ати мавзeъ ва чи аз xи[ати тарзи офариниши худ аз чунин осори [унарии давра[ои баъд фарr мекунанд. Яке аз фарr[ои му[ими тасвир[ои rадима ин аст, ки он[о бо ранг кашида шудаанд.
Тасвир[ои хеле диrrатангези Заравутсой (воrеъ дар Ўзбекистон) кай[ост, ки шe[рати xа[онb пайдо кардаанд. Дар байни ин тасвир[о хусусан са[наи шикори говони ва[шb, ки шикорчиён рeи худро бо або пeшидаанд, xолиби таваxxe[ мебошад. Дар натиxаи тадrиrоти сол[ои охир маълум гардид, ки ин сурат[о ба давра[ои неолиту энеолит тааллуr дошта, э[тимол, баъзе rабат[ои rадимтари он[о ба замони мезолит [ам рафта мерасида бошанд[111].
Чунин ба назар мерасад, ки rадимтарин тасвири рeи санг дар Осиёи Миёна сурат[ои маuораи Шахта мебошад, ки дар Помир кашф шудааст. Дар девори маuораи начандон калоне, ки дар баландии 4200м аз сат[и ба[р воrеъ гардидааст, сурат[ои ба ду ранг кашидашуда ма[фуз мондаанд. Тасвири одамони ба зери rаноти мурuон пано[бурда, гуроз[о ва хирс[о хеле хуб намоён аст. {айвон[о дар ла[заи захмb шудан аз тири шикорчиён тасвир шудаанд. Бино ба сабки нигориши ин сурат[о, rазоват кардан мумкин аст, ки он[о назар ба сурат[ои Заравутсой rадимтаранд ва метавонанд ба давра[ои аввали неолит ё худ мезолит нисбат ёбанд[112].
Сурат[ое, ки аз ду ма[алли дигари кe[истони Осиёи Миёна – дар на[ри Сариxас[113] ва Куртикисои наздики маuораи Шахта ёфт шудаанд, ба давра[ои баъдтар, ба а[ди охири неолит ё биринxb тааллуr доранд[114].