Мардуми далер ва озодихо[и Хатлон (Хаталон) ба истилогарони араб муrобилати сахт нишон доданд. Он ваrт[о Хатлон тамоми хоки гурe[и район[ои Кeлоб ва водии Вахшро дар бар мегирифт ва дигар но[ия[ои xануби Тоxикистон аз xи[ати сиёсb ба вай итоат мекарданд. Подшо[и Хатлон дар ихтиёри худ 50 [азор reшун дошт.[1056]
Араб[о фаrат дар соли 725 ба муrобили Хатлон амалиёти xиддии [арбb сар карданb шуданд. Rоиммаrоми араб - Асад ибни Абдулло[ пас аз барrарор намудани Балх ба ин мулк лашкар кашид. Вале араб[о ба rувваи мутта[идаи подшо[и Хатлон ва хоrони турк рe ба рe шуда, ро[и гурезро пеш гирифтанд. Табарb хабар меди[ад, ки ваrти аз xанги Хатлон шармандавор шикаст хeрда, ба Балх баргаштани Асад ибни Абдулло[ а[ли Балх дар [аrrи e суруди тамасхуромез меофаранд, ки аз аввалин асари ма[фузмондаи тоxикb [исобидан мумкин аст:
Аз Хаталон омадия,
Ба рe табо[ омадия.
Обор боз омадия,
Хушку низор омадия.[1057]
Араб[о дар му[орибаи Хатлон чунон сахт шикаст хeрда буданд, ки дар муддати бештар аз да[ сол ишuол кардани онро [атто ба гeшаи хотир [ам намеоварданд. Фаrат дар соли 737 Асад ибни Абдулло[ ба Хатлон [уxум кард. Аввал[о дасти e rадре боло шуд. Вале хоrони турк аз [уxуми араб[о ого[b ёфта, бо rувваи зиёде ба кeмаки хатлони[о шитофт. Асад ибни Абдулло[ аrиб нишаста, ба воситаи дарёи Панx ба тарафи Кe[и Намак ([оло Хexа Мeъмин меноманд) пано[ бурд. Дар ваrти фирор араб[о аз rофила[ои худ тамоман ма[рум шуданд. Reшуни турк ва хатлони[о дар со[или чапи дарё [ам араб-[оро таъrиб мекарданд. Иттифоrчиён комилан имкон доштанд, ки rувва[ои бесарусомон ва [аросон гурехтаистодаи арабро тамоман маuлуб карда, Балхро ишuол намоянд. Вале он[о, ба ивази ин ки якxоя ва фавран ба reшуни араб[о зарба зананд, муддати дароз нигарон истода, мавзеъ[ои кама[амиятро забт мекарданд ва rувва[ои худро парешон менамуданд. Инак, ваrте ки дар Хористон байни reшуни иттифоrчиён ва араб[о му[ориба ба амал омад, даста[ои Асад на фаrат xон ба саломат бурданд, балки сарбозони хоrон ва хатлони[оро торумор [ам карданд. {окими Хатлон Бадр-Тархон[1058] ва сарбозони e ба му[осира афтода, бо аскарони араб xангро давом медоданд, вале дар охир маxбур шуданд, ки дар бобати сул[ бо араб[о гуфтушунид кунанд. Араб[о ваъда доданд, ки ба Бадр-Тархон даст намерасонанд. Ин дафъа [ам ваъдаи он[о дурeu буд. Бадр-Тархонро мисли Дивоштак а[дшиканона ба куштан доданд ва e ва[шиёна rатл карда шуд. Пас аз ин араб[о Хатлонзаминро ба та[ти тасарруфи худ дароварданд.
Як нафар аз зурёти [окимони Хатлон хост ба Фарuона фирор намояд. Вале ба таъrиби араб[о дучор гардида, ба Уструшан гурехт. E ва [амро[онаш бо худ бут[ои бисёреро ба Уструшан оварданд.[1059]
Чунон ки гуфта шуд, дар сари [укумати Уструшан афшин меистод. Афшин[ои Уструшан ба тарафдории де[rонон–мулкдорони хурд ва, махсусан, ба хайрхо[b ва муборизаи фаъоли заминдорони озодихо[ истинод намуда, истилогарони арабро то охири асри VIII ба rаламрави худ ро[ надоданд.[1060]
Дар соли 728 ва сол[ои 736–737 а[олии Тахористон ва Суuд бо [имояи reшуни хоrони турк бар зидди истлогарони араб сар бардоштанд. А[воли араб[о, хусусан, дар соли 737 хеле вазнин гардид. Тафсили ин rиёми озодихо[она чунин аст: дар а[ди хилофати {ишом (724–743) аксари а[олb исломро фаrат зо[иран rабул карда, xизя намедоданд. Дар натиxа даромади хазинаи давлати араб хеле кам шуд. Халифа ба маrсади дубора барrарор намудани даромади хазина амр кард, ки тамоми одамони мусулмоншуда боз андози иловагb – xизя ди[анд. Адо намудани он барои мардум душвор буд. Бинобар ин он[о ба унвони халифанома навишта, из[ори эътироз намуданд ва арз карданд, ки аз мусулмонон гирифтани xизя uайриrонунист ва мухолифи ваъдаи хилофат аст. Аммо талаби мардум аз тарафи {ишом рад карда шуд. Он го[ суuди[о аз ислом рeй гардонида, ба пайравb кардани аrида[ои динии rадимаи худ шурeъ намуданд. Илова бар ин, турк[оро ба ёрb даъват карда, ба муrобили [окимияти хилофат шeриш бардоштанд. Ин шeриш ба дараxае вусъат ёфт, ки uайр аз Самарrанд ва Дабусия тамоми хоки Мовароунна[р ба дасти шeришчиён даромад.
Рeз то рeз хавфноктар гардидани вазъияти Хуросон ва Мовароунна[р халифаи арабро маxбур сохт, ки дар як муддати кeто[ якчанд rоиммаrомро иваз кунад. Ни[оят, дар соли 738 Наср ибни Сайёр rоиммаrоми Хуросон ва Мовароунна[р таъин гардид. E ваrти зиёде ба кор[ои давлатии Хуросон машuул шуда, баробари он дар сол[ои 738–739 се маротиба ба Мовароунна[р лашкар кашид ва шeриш[ои а[олии Самарrанд, Чоч ва Форобро фурe нишонид. Наср ибни Сайёр фа[мид, ки фаrат бо ро[и xанг мутеъ кардани мардуми ин сарзамин мумкин нест. Аз ин рe, вай ро[и бо аъёну ашрофи ма[аллb созиш карданро меxуст, то ки барои дар итоат ниго[ доштани мамлакат аз rувваи он[о истифода барад. E духтари бухорхудотро ба занb гирифта, бо асилзодагони Мовароунна[р робитаи аrрабоb пайдо мекунад.
Вале ба [амаи ин ниго[ накарда, муборизаи мардуми Осиёи Миёна бар зидди истилогарон [амоно давом мекард ва ин сарзамин яке аз беэътимодтарин гeшаву канор[ои хилофат ба [исоб мерафт.