Не[зати Абeмуслим

Абeмуслим аслан аз оилаи барзгар баромада, бар тибrи баъзе маълумот, дар аввал[о uулом будааст. Абeмуслим дар наздикии бузургтарин ша[ри Хуросон – Марв rарорго[и худро таъин намуда, [амчун «як шахси боэътимоди хонаводаи пайuамбар» барои сафарбар кардани а[ли шиа ва дигар одамони норозb бо тамоми xиддият кор мебурд. Ин унвони боэътимодро ба Абeмуслим Аббосиён дода буданд, зеро амалиёти таблиuотии e ба манфиати он[о равона шуда буд. Ваrте ки замина [озир шуд, 9 июли соли 747 Абeмуслим байраrи сиё[ро, ки аз они Аббосиён буд, барафрошта, халrро ба муборизаи ошкоро даъват намуд.

Даъвати Абeмуслим дар байни [ам араб[о ва [ам халr[ои мутеи хилофат муваффаrияти калоне пайдо кард. Муаллифи арабизабон Абe[анифаи Диноварb чb навъ афзудани rувва[ои аскари Абeмуслимро ба ин тариrа фасе[ тасвир менамояд: «Мардуми {ирот, Фушанx, Марворруд, Толиrон, Марв, Нисо, Абевард, Тeс, Нишопур, Сарахс, Балх, Чаuониён, Тахористон, Хатлон, Кеш ва Насаф бо аxала ба назди Абeмуслим [аракат мекарданд. {амаи он[о ба аломати [амрайъb либоси худро ранги сиё[ заданд, инчунин нимаи гурз[ои чeбиашонро сиё[ карданд... Ин мардум савори аспу хар ва ё пиёда хар[ои худро пеш давонида ва ба он[о «Харро Марвон!» – гeён фарёд зада, яъне халифаи Марвон ибни Му[аммадро тамасхуркунон ба хар нисбат дода, ба ин xониб меомаданд ва иддаи он[о 100 000 нафар буд».[1066] Даста-даста араб[ои Яман, ки шeриши он[о чанде пеш фурe нишонда шуда буд, дар та[ти байраrи Абeмуслим гирд меомаданд. {атто uуломон, ки аз ин не[зат ба сабук шудани [олати табо[и худ умедвор буданд, ба rувваи [арбии e [амро[ мешуданд.

Rоиммаrоми Хуросон - Наср ибни Сайёр, ки тамоми бори вазнини муборизаи зидди Абeмуслим ба зиммаи e афтода буд, дар бобати мутта[ид кардани араб[о ба муrобили ин не[зат хеле кeшиш[ои бефоида ба харx дод. Аъёну ашрофи тоифа[ои xудогонаи араб, ки пай дар пай барои [окимият мубориза мебурданд, дар ин ваrт ба xа[ду талоши худ бештар вусъат дода буданд. Дар дохили rабила[ои араб протсесси таrсимоти синфb босуръат ба амал омада, бисёрии араб[о, алалхусус он[ое, ки аз табаrа[ои фаrир буданд, ба та[ти байраrи Абeмуслим rарор мегирифтанд.

Дар аввали соли 748 Наср ибни Сайёр маxбур шуд, ки пойтахти Хуросон ша[ри Марвро ба rиёмкунандагон гузошта, тарафи Нишопур аrиб нишинад. Лекин яке аз сарлашкарони Абeмуслим, ки таъrиб кардани Наср ибни Сайёрро e[дадор шуда буд, дар наздикии Нишопур ба rувваи [арбии e зарбаи [алокатовар расонид ва гуфтан мумкин аст, ки [атто худи [амин му[ориба uалабаи асосии шeришро таъмин намуда, таrдири хилофати Умави[оро [ал кард. Агарчанде халифаи Марвон тамоми rувваи дар ихтиёраш бударо ба кор дароварда, шeришчиёнро шикаст дод ва Имом Ибро[ими Аббосро дар пеши назари умум ба rатл расонид, лекин ин [ам хилофати Умави[оро аз суrут наxот дода натавонист. Шeришчиён дар Ироr ба reшун[ои e якчанд зарбаи сахт дода, бузургтарин маркази хилофат - ша[ри Димишrро ишuол намуданд.

Ба [амин тариr, он лашкаре, ки Абeмуслим дар вилоят[ои шарrии хилофат асосан аз а[олии Осиёи Миёна ва аз араб[ои мухолифи сиёсати Умави[о ташкил дода буд, дар соли 750 rувва[ои [арбии охирин намояндаи хонадони Умавияро торумор карда, хилофати ин силсиларо аз миён бардошт.

Ба сари [окимият Аббосиён омаданд. Лекин Аббосиён, чунон ки интизор мерафт, дар бораи оммаи асосии шeришчиён, ки бо ташаббус ва фаъолияти он[о ба тахти хилофат со[иб шуда буданд, чизе фикр накарданд. Ваъда[ои ба халr додаи он[о иxро нагардид, Абeмуслим [ам, ки rоиммаrоми Хуросон таъйин шуда буд, дар ин бора хомeш монд.

Ваrте ки суuдиён дар бораи вафо кардан ба а[ди худ, [атто ният надоштани Аббосиён ва Абeмуслимро яrинан донистанд, дар Бухоро бо сардории Шарик ибни Шайх шeриш намуданд. Абeмуслим ба муrобили шeришчиён reшуни да[[азора фиристод. Аммо шeриш то дараxае пурrувват буд, ки фаrат бо кeмаки бухорхудот Rутайба ибни Туuшода, ки ба муrобили а[олии за[маткаши Бухоро лашкари бо нафароти reшуни фиристодаи Абeмуслим баробар бударо равона сохт, фурe нишондани он имконпазир гардид.

Абeмуслим дар мубориза бар зидди императори Хитой, ки аз xанг[ои дохили хилофат истифода намуда, хост [укмронии худро дар Осиёи Миёна барrарор кунад, низ [амчун [омии uаюри хилофати Аббосиён фаъолият нишон дод. Дар соли 751 дар му[орибаи шадиде, ки дар со[или на[ри Талас, наздикии ша[ри кунунии Xамбул рух дод, reшуни араб[о бо сардории яке аз сарлашкарони Абeмуслим ба торумор намудани лашкари императори Хитой муваффаr гардид.

Бо вуxуди он ки Абeмуслим чи бо душманони хориxb ва чи бо xунбиш[ои дохилии зидди Аббосиён мубориза бурда, он[оро самимона тарафдорb мекард, Аббосиён ба вай он rадар бовар надоштанд ва хавф мебурданд, ки e рeзе ба тахти хилофат даъво хо[ад кард. Ин хавф ба дараxае расид, ки дар соли 755 халифа Абexаъфар ал-Мансур (754-775) Абeмуслимро ба [узури худ талабида, eро дар rасри худ а[дшиканона rатл намуд.[1067]