Чунон ки дар боло rайд карда шуд, [укумати подшо[ии рус саъй менамуд, ки бо ро[и иrтисодb ва дипломатb мавrеи худро дар Осиёи Миёна муста[кам карда, нуфузи [укмфармои худро дар Бухоро, Хева ва Хerанд пойдор гардонад. Дар охири сол[ои чилум ва ибтидои сол[ои панxо[уми асри ХIХ кeшиш[ои Британия дар ро[и вусъат додани тиxорат ва дасиса[ои сиёсии он Петербургро ба ташвиш андохта, дар вай хавфи xиддии аз даст рафтани бозори осиёи миёнагии мол[ои рус ва дар [удуди xанубии Россия устувор гардидани мавrеи [арифони хатарнокро ба вуxуд овард. Аз ин рe, [укумати подшо[b барои инкишофи минбаъдаи муносибат[о бо давлат[ои хонии Осиён Миёна [аракат намуда, дар айни замон ба маrсади барrарор кардани [укмронии худ дар он сарзамин иrдомоти [арбb низ ба амал овард.
Дар соли 1847 қeшуни [укумати подшо[b ба со[ил[ои ба[ри Арал расид. Дар ин xо бо унвони Раим исте[коме бино карда шуд, ки баъд[о номи Rалъачаи Аралро ба худ гирифт. Ин исте[ком ва дигар rалъа[ои со[или ба[ри Арал барои он сохта шуда буданд, ки [аракати бемонеаи корвон[ои тиxоратb ба дарунтари Осиёи Миёна таъмин гардад. Дар худи [амин ваrт дастаи дигаре, ки аз xониби Сибир ба Осиёи Миёна [аракат мекард, ба {афтруд расид. Ба ин тариrа, rувва[ои [арбии [укумати подшо[b аэ ду тараф – аз Оренбург ва Омск ба замин[ои яйлоrии аз rазоқ[о ва rирuиз[о кашидагирифтаи давлати хонии Хerанд наздик шуданд.
Ишuоли rалъаи Оқмачити Хerанд (исте[коми Перовский, Rизил Eрдаи [озира), ки соли 1853 пас аз му[осира ва [амлаи дастаи xанговарони рус та[ти фармонде[ии генерал-губернатори Оренбург В.А.Перовский ба вуreъ пайваст, дар ро[и [аракати минбаъдаи reшун[ои [укумати подшо[b мар[алаи му[имме гардид. {амон сол аввалин ро[и обии Россия ба Осиёи Миёна кушода шуд ва кишти[ои рус ба шино кардан аз ба[ри Арал ба самти сарга[и дарё[ои Сир ва Аму шурeъ намуданд. Пас аз ин rад-rади со[ил[ои дарёи Сир як rатор нуrта[ои муrовимат сохта, хатти исте[комоти Сирдарё ба вуxуд оварда шуд. Дар тарафи шарrии Осиёи Миёна хатти исте[комоти Сибир ба он мутобиrат менамуд. А[олии ма[аллb rазоr[о ва rараrалпоr[о, ки дучори зулму тааддии давлат[ои Хerанд ва Хева гардида буданд, ба reшун[ои [укумати подшо[ии рус фаъолона кeмак мерасониданд.
Петербург дар баробари ба амал овардани иrдомоти [арбb саъю кeшиш[ои худро дар бобати ба васила[ои дипломатb «кушодани» ро[и васеи ба Хева ва Бухоро дохил шудани мол[ои рус низ идома медод. Баъди тамом шудани xанги Қрим, ки як муддат диrrати доира[ои [укмрони империяи Россияро аз Осиёи Миёна дур карда буд, соли 1858 ба аморати Бухоро ва хонии Хева бо сардории полковник Н.П.Игнатев намояндагии дипломатb фиристода шуд. Гуфтушуниди ин намояндагb дар давлати хонии Хева ягон натиxае надод. Аммо дар аморати Бухоро ба Игнатев муяссар шуд, ки баъзе муваффаrият[о ба даст оварад. Амир Насрулло, ки бо хони Хerанд xанг мекард, бо умеди пуштибонb дидан аз давлати Рус [айъати сафоратро ба хушb пазируфт ва барои савдогарони рус имтиёз[ои муайяне ваъда дод. Лекин амалb намудани мувофиrати [осилшуда ни[оят дараxа душвор гардид. Худи Игнатев [ам фа[мид, ки [укумат[ои хонb (rабл аз [ама, [укумати Хева) ба мушо[ида[ои пешина а[амияте намеди[анд: дар Хева [атто матни rарордодеро, ки дар натиxаи ба давлати хонb ташриф овардани П. Никифоров ва Г. Данилевский баста шуда буд, ёфта натавонистанд...
Империяи Россия ба хулосае омад, ки барои расидан ба маrсад[ои сиёсb ва иrтисодии худ дар Осиёи Миёна бояд rувва[ои мусалла[ро ба кор андохт. Ин ният аз он сабаб [ам rувват мегирифт, ки пас аз xанги Rрим нисбат ба давлат[ои тараrrикардаи аврупоb заифтар будани Россияи подшо[b аён гардид ва Осиёи Миёна [амчун бозори каму беш замонатдори мол[ои саноатии рус дар пеши назари доира[ои [укмрон ва со[ибкорони мамлакат а[амияти махсусе пайдо намуд. Ваx[и охирb бо тараrrиёти сареи муносибат[ои капиталистb дар Россияи нимаи дувуми асри ХIХ, хусусан пас аз бекор кардани [уrуrи крепостноb хеле сахт алоrаманд буд. Корхона[ои нави саноатb ба вуxуд меомаданд. Му[имтарин со[аи саноат – бофандагb, ки бо таъмини пахта вобаста буд, бо суръати тамом вусъат меёфт. Тараrrиёти иrтисодb ба даст овардани бозор[ои нави фурeши мол, манбаъ[ои нави маводи хом ва васила[ои нави алоrаро талаб мекард.
Илова бар ин, амалиёти фаъолонаи давлати Рус дар Осиёи Миёна на фаrат хавфи аз тарафи Англия истило шудани ин сарзаминро бартараф мекард, балки, баръакс, Россияро ба [удуди мулк[ои шарrии Британия наздиктар менамуд. Ба [амин восита Петербург қусури шикасти xанги Rримро гирифтанb ва мавrеи худро дар Европа муста[кам карданb буд. Аз ин рe, сар даровардан ба дарунтари Осиёи Миёна бо маrсад ва манфиат[ои [ам помешикон ва [ам доира[ои буржуазии империяи Россия мувофиrат мекард.
Мо дар баробари таъкид намудани омезиши сабаб[ои иrтисодb ва сиёсие, ки Петербург дар муайян кардани наrшаи фаъолияти худ нисбат ба давлат[ои Осиёи Миёна он[оро ба асос мегирифт, мавrеи дараxаи аввал доштани омил[ои иrтисодиро бояд дар назар дошта бошем[1717]. В.И.Ленин дар маrолаи «Боз доир ба масъалаи назарияи реализатсия» ма[з дар давраи баъди исло[от бештар авx гирифтани мустамликакунии кишвар[ои канориро бесабаб хотирнишон накардааст. E менависад: «Xануб ва xануби шарrи rисмати Россияи Европоb, Кавказ, Осиёи Миёна, Сибир як навъ мустамлика[ои капитализми рус мебошанд ва на фаrат ба rад, балки ба бар ба андозаи бузург тараrrb ёфтани капитализми русро [ам таъмин мекунанд»[1718].
Бинобар ин бесабаб нест, ки масъалаи дар Осиёи Миёна устувор гардидани мавrеи империяи Россия таваxxe[и аз [ад зиёди доира[ои тиxоратию саноатиро ба худ кашида, дар ташкилот ва орган[ои матбуоти он[о мавrеи му[окимаи пурxeшу хурeше гардидааст.
Ишuолгари[ои мустамликавb фаrат ба [укумати мутлаrаи подшо[b, помешик[о, дворянин[ое, ки дар хизмати гражданb ва [арбb мансаб[ои калонро со[ибанд, ба як тeдача капиталистон, фабрикант[о ва пудратчи[о фоиданок аст[1719].
Дар сол[ои шастуми асри ХIХ, ба сабаби он ки дар натиxаи сар задани xанг[ои дохилb дар шимол ва xануби Америка ба Европа кашондани пахтаи америкоb rатъ гардида, бe[рони саноати бофандагии Европа ва Россия ба амал омад, истилои Осиёи Миёна [амчун манбаи маводи хоми пахта а[амияти махсус касб намуд. Масалан, то соли 1861 як пуд пахтаи Бухоро дар ярмаркаи Нижегород 4-5 сeм арзиш дошта бошад, нархи он дар соли 1862 ба 7 сeму 50 тин ва дар соли 1864 ба 23-24 сeм расид.