Таъсиси генерал-губернатории Туркистон ва пешравии минбаъдаи reшун[ои подшо[b

{укумати подшо[b барои идора кардани rисмати ишuолшудаи Осиёи Миёна дар соли 1867 бо фаро гирифтани вилоят[ои Сирдарё ва {афтруд генерал-губернатории Туркистонро таъсис намуд. Дар сари он генерал-адютанти подшо[b К.П.Кауфман rарор гирифт. E ба ин вазифа бо «ярлиrи заррини» Александри II таъин шуда, со[иби ваколати нома[дуде буд. Вай [аr дошт, ки бо давлат[ои [амсоя музокироти дипломатb барпо намояд, xанг эълон кунад, сул[ бандад ва монанди ин[о.

Кауфман ва [амкорони e ба ташкили системаи идораи кишвари Туркистон шурeъ намуда, дар он муассиса[ои гражданb ба вуxуд оварданд ва дар айни замон, наrша[ои ба дарунтари Осиёи Миёна лашкар кашиданро низ му[айё сохтанд.

Дар аввали соли 1868 [укмрони Хerанд-Худоёрхон бо [укумати подшо[b муо[идаи сул[ баста, ба империяи Россия тобеъ гардидани худро эътироф кард. Ба тоxирони рус иxозат дода шуд, ки дар саросари давлати хонии Хerанд озодона хариду фурeш кунанд. Он[о барои кушодани корвонсарой[ои махсус ва нига[ доштани гумошта[ои худ дар [амаи ша[р[ои хония [уrуr пайдо намуданд.

Дар худи [амон соли 1868, пас аз тобеъ кардани Хerанд аскарони рус та[ти фармонде[ии генерал Кауфман дубора ба тарафи Бухоро, ки дар садади танг карда баровардани [арифи нави худ аз замин[ои ишuолb буд, [аракат карданд.

Вале аз му[орибаи назди Xиззах таrдири яке аз калонтарин ва rадимтарин ша[р[ои Осиёи Миёна –Самарrанд [ам [ал шуд.

Чанде пештар аз ин воrеа [окими Самарrанд – дастнишондаи амири Бухоро а[олии ша[рро ба муносибати шeриши халr, ки бар зидди зулму шиканxа[ои феодалb сар зада буд, ба ма[румият ва мусибат[о дучор гардонид. Бинобар ин а[олb ба сарбозони амири Бухоро ёрb расондан нахост. Аскарони [укумати подшо[b сарбозони амирро торумор намуда, 2 маи соли 1868 ба Самарrанд дохил шуданд.

Аз по афтодани Самарrанд дар байни сарбозон ва табаrаи ашрофияи Бухоро парешонb ба амал овард. Умаро ва сипо[иёни вилоят[о ба мулк[ои худ фирор карданд. Кауфман ро[и пойтахти аморат – ша[ри Бухороро пеш гирифт ва охирин ша[ри калони дар сари ро[и пойтахт воrеъгардида – Каттаreрuонро ишuол кард. Амир Музаффар охирин rувваи худро xамъ намуда, дар Зирабулоr исте[ком гирифт.

Дар мо[и июни соли 1868 аскарони [укумати подшо[b дубора ба сарбозони амири Бухоро зарбаи rатъb расониданд. Амир Музаффар пас аз маuлубияти назди Зирабулоr имконияти муrобилатро тамоман аз даст дода, аз тахти салтанат фуруд омадан хост. Вале баъдтар, аз ин нияти худ баргашта, бо таклифи сул[хо[она ба назди генерал Кауфман элчb фиристод. Ва худаш ба Бухоро рафта, дар интизори xавоб нишаст.

Ба [амин тариr, дар зарфи сол[ои 1864–1868 ду давлати Осиёи Миёна – хонияи Хerанд ва аморати Бухоро ба маuлубият дучор гардиданд. Аммо [укумати подшо[b корро то ба [амро[ кардани хоки ин ду давлат ба империяи Россия бурда нарасонид. {ам хонияи Хerанд ва [ам аморати Бухоро дар зо[ир [амчун давлати мустаrил боrb монданд. Ин кор чи бо муло[изаи дипломатb ва чи бо муло[изаи дохилии сиёсb карда шуда буд. {укумати подшо[b, аз як тараф, аз мудохилаи Англия ва, аз тарафи дигар, аз [уxуми [окимони вилоят[ои xудогонаи Осиёи Миёна хавф дошт.

Генерал-губернатор Кауфман таклифи амир Музаффарро доир ба сул[ rабул намуд ва 23 июни соли 1868 муо[ида имзо карда шуд. Мувофиrи ин муо[ида, як rисми аморати Бухоро, ки аскарони [укумати подшо[b ишuол карда буданд, ба Россия гузашт. Бухоро аз [уrуrи бо ихтиёри худ муносибат кардан бо давлат[ои хориxb ма[рум гардид. Амир Музаффар ба пардохтани 500 [азор сeм барои хароxоти [арбии Россия ризоият дод. {амин тариrа, амири Бухоро ба вассали фармонбардори [укумати подшо[b мубаддал гардид. {укумати подшо[b ба [уrуrи аз хоки аморат гузаронидани хатти телеграф, ташкили почта, киштиронb дар дарёи Аму со[иб шуд, амир бошад, таъмини сохтмони бандар[о ва посбонb кардани он[оро ба e[да гирифт. Ба со[ибкорони давлати Рус имкон дода шуд, дар [удуди аморат молу мулки uайримута[аррика ба даст дароваранд; фуrарои Бухоро низ дар навбати худ [амин гуна [уrуrро нисбат ба Россия со[иб шуданд. Ба савдогарони рус барои озодона тиxорат кардан дар [удуди аморат иxозат дода шуд, илова бар ин, муrаррар гардид, ки аз моли он[о на бояд бештар аз 2,5% боx ситонда шавад.

Тадриxан но[ия[ои сарга[и Зарафшон, ки аслан тоxикнишин мебошанд, ба та[ти назорати империяи Россия дохил шуданд. Дар мо[и августи соли 1868 ба [айъати музофоти Зарафшони кишвари Туркистон ша[ри Панxакент низ [амро[ гардид. Ба[ори соли 1870 сардори музофоти Зарафшон генерал Абрамов ба мулк[ои ниммустаrили кe[истонии Моuиён, Фон, Киштут, Фалuар, Мастчо[, Яuноб ва uайра юриш намуд, ки дар таърих бо номи «Экспедитсияи Искандаркeл» (апрел-июли с. 1870) сабт гардидааст.

Аз тарафи муrобили дастаи генерал Абрамов, ки мо[и апрели соли 1870 аз Самарrанд баромада буд, дастае та[ти фармонди[ии Деннет аз Eротеппа [аракат мекард. Маrсади ин юриш аз назар гузаронидани Искандаркeли сарга[и Зарафшон буд. Абрамов дар маълумоти ба Кауфман фиристодааш таъкид мекард, ки саросари ин ма[ал аз ангиштсанг ва беша фаровон аст.

Барои тадrиrи захира[ои табиии сарга[и Зарафшон ба [айъати экспедитсияи Искандаркeл олими табиатшинос А.Ф.Федченко, геолог Д.К.Мишенков, наrшабардор (баъдтар арбоби намоёни [арбию сиёсb) Л.Н.Соболев ва донишмандони дигар низ дохил гардида буданд. Ба ин восита доира[ои илмb ва тиxоративу саноатии Россия тавонистанд бо сарват[ои табиии ин кишвари душворгузари кe[истонb ошно бишаванд.

Дар натиxаи ин юриш ма[ал[ои пони[одаи даста[ои [арбии подшо[b ба номи «Туман[ои кe[истонb» ба музофоти Зарафшон [амро[ карда шуданд.