Халrи тоxик ба итти[оди бузурги миллат[ои сотсиалистb, ки Иттифоrи Республика[ои Советии Сотсиалистиро ташкил додаанд, дохил мешавад. Вай [амро[и бародари калони худ – халrи кабири рус ва дигар халr[ои бародари мамлакатамон та[ти ро[барии Партияи Коммунистии Иттифоrи Советb бо rадам[ои устувор ба сeи коммунизм пеш меравад.
Аз rадимулайём ришта[ои гусехтанашавандаи дeстию [амкорb халr[ои Иттифоrи Советиро ба [ам пайваста, муборизаи якxояи зидди золимон ва истилогарон он[оро мутта[ид сохтааст. Инро дар тимсоли робита[ои таърихии eзбек[о, тоxик[о, туркман[о, rирuиз[о, rазоr[о, rараrалпоr[о ва дигар халr[ои республика[ои Осиёи Миёна метавон возе[у равшан мушо[ида намуд.
Тадrиrи таърихи халrи тоxик барои донистани манбаъ[ои равобити анъанавии халr[ои Осиёи Миёна кeмак хо[ад расонд. Хусусан тоxикон ва eзбекон, ки ташаккули халrияти он[о дар асоси умумии нажодb rарор гирифтааст, бо [амдигар алоrаи хеле наздик доранд. Чунон ки eзбекон аз сарвати мадании халrи тоxик ба[раманд мегардиданд, [амин тариrа, тоxикон низ аз комёби[ои маданияти халrи eзбек файзёб буданд; хусусияти маданияти моддb, урфу одат, санъат ва [унар[ои халrии тоxикон ва eзбекон чунон наздиканд, ки го[о дар байни он[о фарr гузоштан мумкин намешавад. Таърихи давра[ои rадимтарин, rадим ва [амчунин давраи асримиёнагии ин халr[о хеле шабе[ ва аксаран яксон буда, илова бар ин сайри тараrrиёти он дар як сарзамин ба вуreъ пайвастааст. Бо вуxуди ин, ду халr ташаккул ёфт, ки имрeз ба миллат[ои сотсиалистии тоxик ва eзбек мубаддал гардидааст.
Бинобар [амин [ам омeзиш ва та[rиrи таърихи тоxикон, са[ми ба худ хоси он[о ба ганxинаи тамаддуни башарb бо омeзиш ва та[rиrи таърихи [амаи халr[ои Осиёи Миёна, бо ошкор намудани он чb ки он[оро мутта[ид сохтааст, алоrаи xудонашаванда дорад. Дар асоси чунин омeзиш реша[ои амиrи таърихии [амкории бародаронаи халr[ои Осиёи Миёнаро муайян кардан имконпазир хо[ад шуд.
Чунон ки маълум аст, таърихи тоxикон, мисли [амаи халr[ои Осиёи Миёна, бо таърихи бисёр халr[ои шарrи хориxb, rабл аз [ама, {индустон, Покистон, Афuонистон, Эрон, кишвар[ои араб ва як rатор мамлакат[ои дигар алоrаманд аст. Мо - таърихшиносони советb ба робита[ои таърихии халr[ои Осиёи Миёна ва шарrи хориxb, ки он[оро дар мубориза барои сул[ ва пешрафти иxтимоb мутта[ид месозад, ба[ои баланд меди[ем.
Дар асар[ои олимони буржуазb гузаштаи халr[ои Шарr, аз он xумла тоxикон, [амчун силсилаи беинти[ои xангу xидол[о ва табаддулоти дарборb тасвир ёфта, бештар наrлу ривоят[о дар бораи подшо[он, [окимон ва сипа[солорон оварда мешаванд; го[-го[ дар байни ин наrлу ривоят[о баъзе маълумоти роxеъ ба таърихи маданиятро дучор омадан мумкин аст. Муаррихони буржуазb rонунияти таърихиро дар ин [олат ё умуман рад мекунанд ё худ аз нуrтаи назари идеалистb тафсир меди[анд.
Тамоми [уxxат ва мадрак[ои фаровони оид ба таърихи Осиёи Миёна нишон меди[ад, ки кeшиш[ои як rатор муаррихони буржуазb, аз xумла муаллифони ба Ватани советb хиёнат карда, ба хизмати империалистон гузашта, ки таърихи халr[ои ин сарзаминро холb аз зиддият[ои синфb ва мубориза[ои синфb вонамуд карда, онро фаrат чун арсаи задухeрд ва низоъ[ои ирrу нажод[ои мухталиф ба rалам доданb мешаванд, бе[уда ва бенатиxа аст. Ин rабил муаррихон бар хилофи далел[ои илмb ирrро бо халr айният дода, «назария»-и [аннотонаи мумтозии ин ё он ирrи «асил»-ро пеш меронанд. Дар айни замон он[о ба як типи нажодии помирb-фарuонb нисбат доштани eзбекон ва тоxиконро инкор мекунанд. Умуман кeшиши аз нуrтаи назари ирrият тавзе[ додани таърихи Осиёи Миёна, [амчунин дигар кишвар[о, зарарнок ва аз xи[ати илмb тамоман беасос аст.
Шар[у баёни [аrиrатан илмии [одиса[ои [аёти иxтимоb, иrтисодb, сиёсb ва мадании халr[ои гуногун фаrат дар партави таълимоти марксистb-ленинb доир ба таърихи xамъият имконпазир мегардад. К.Маркс механизми тараrrиёти xамъиятиро до[иёна муайян намуда, гуфтааст: «Одамон дар исте[солоти xамъиятии [аёти худ ба муносибат[ои муайян ва зарурии ба иродаи худашон вобастанабудае – ба муносибат[ои исте[солие дохил мешаванд, ки ин муносибат[о ба зинаи муайяни инкишофи rувва[ои исте[солкунандаи моддии он[о мувофиr меоянд. Маxмeи ин муносибат[ои исте[солb сохти иrтисодии xамъиятро, базиси реалиеро ташкил мекунад, ки бар болои ин базис надстройкаи [уrуrb ва сиёсb пойдор мегардад ва шакл[ои муайяни шуури xамъиятb ба ин базис мувофиr меоянд. Тарзи исте[солоти [аёти моддb сабабгори умуман протсесс[ои сотсиалb, сиёсb ва маънавии [аёт мегардад. Шуури одамон [астии он[оро муайян намекунад, балки, баръакс, [астии xамъиятии он[о шуури он[оро муайян мекунад. Rувва[ои исте[солкунандаи моддии xамъият дар зинаи муайяни инкишофи худ ба муносибат[ои исте[солии мавxуда ё худ – ки ин фаrат ифодаи [уrуrии [амин муносибат[о аст – ба муносибат[ои моликият, ки дар дохили [амин муносибат[о он rувва[о то [ол инкишоф меёфтанд, зид меоянд. Ин муносибат[о, ки пештар шакли инкишофи rувва[ои исте[солкунанда буданд, акнун кишани он[о мегарданд. Он го[ давраи револютсияи сотсиалb фаро мерасад. Бо таuйир ёфтани асоси иrтисодb дар тамоми надстройкаи бузург ба таври каму беш тез табаддулот ба амал меояд»[72]. Илми марксистb-ленинb чунин мавrеи му[ими базис – маxмeи мураккаби муносибат[ои исте[солии ин ё он мар[алаи тараrrиёти таърихиро ба асос гирифта, rонуни амали мутаrобили базис ва надстройка, роли фаъоли надстройка ва шакл[ои муайяни шуури xамъиятии алоrамандии он, маданияти маънавb ва моддиро ошкор менамояд. Бе[тарин сарват[ои маданияти маънавb ва моддb, ки дар давоми [азорон сол аз таxрибаи xамъиятию таърихии инсоният рeидаанд, самараи фаъолияти моддb, илмb ва бадеии башарият, дониши пешrадам, назария ва шакл[ои мутараrrии тафаккури эxодb, яъне мероси маданb, бо тамоми маъни[ои умумисотсиологии он чун василаи муrтадир дар та[аввулоти амиrи xамъияти [озира хизмат мекунад. Ин аст, ки мо ба омeхтан ва та[rиrи амалии гузаштаи таърихии uании халr[о пардохта ва ба он таxдиди назар намуда, дар ро[и пешрафти [аrиrии иxтимоb ва ташаккули шахсияти мутаносиби коммунистb аз он нерeи тозаи маънавb [осил мекунем.
Чунон ки маълум аст, муборизаи синфb rувваи ба [аракатоварандаи тараrrиёти таърихии xамъияти антагонистb мебошад. Аз ин рe, шeру ошeб[ои халrb [ар го[ xамъияти осиёимиёнагиро ба ларза меоварданд. К.Маркс ва Ф.Энгелс навиштаанд: «Озод ва uулом, патритсий ва плебей, помешик ва крепостной, усто ва шогирд - хулоса, золим ва мазлум нисбат ба якдигар дар антагонизми доимb буданд, муборизаи пай дар паи го[ пин[онb ва го[ ошкор мебурданд, ки ин мубориза [амеша бо азнавсозии револютсионии тамоми бинои xамъиятb ё бо [алокати умумии синф[ои муборизакунанда анxом меёфт»[73]. Барои таърихшиносон чунин нишондоди В.И.Ленин баuоят му[им аст, ки марксизм ба кашф кардани rонунияти ин [одиса[ое, ки «ба назар печдарпеч ва [арxумарx менамоянд», ро[ нишон дод, яъне вай назарияи муборизаи синфиро кашф кард[74]. Илми таърихшиносии советb гузаштаи халrи тоxик ва дигар халr[ои Осиёи Миёнаро ма[з аз [амин нуrтаи назар та[rиr менамояд.
{анeз сол[ои 20-ум роxеъ ба масъала[ои xудогонаи таърихи маданb ва сиёсии Осиёи Миёна тадrиrоти зиёде ба миён омад. Очерк[ои В.В.Бартолд оид ба таърихи тоxикон, rирuиз[о ва туркман[о, асари умдаи e «Таърихи [аёти мадании Туркистон», бе[тарин асар[ои таърихb ва адабиётшиносии асосгузори адабиёти советии тоxик устод Садриддин Айнb, инчунин як идда тадrиrоти А.А.Семёнов ва М.С.Андреев ма[з дар [амон ваrт таълиф ва нашр гардида буданд.
Дар сол[ои 30-юм методологияи марксистb дар тадrиrоти таърихшиносон мавrеи асосиро ишuол менамояд. Донишмандони таърих мадрак[ои илмии пештар бадастомадаро аз дидго[и материализми таърихb дубора аз назар мегузаронанд (дар ин маврид махсусан хидмати А.Ю.Якубовскийро бояд хотиррасон кард), маъхаз[ои нав пайдо мешаванд, дар [удуди Тоxикистон нахустин экспедитсия[ои археологb ба кор шурeъ карданд.
Сол[ои пас аз xанг давраи бозёфт[ои хеле зиёди маъхаз[ои мухталиф ва пуранвои таърихb ба шумор меравад. Дар ин давра архив[ои rадима, санад[ои асримиёнагb, материал[ои оид ба сиккашиносb, археология, палеоантропология, забоншиносb ва uайра ба даст меоянд. {амаи ин ба амиrтар гардидани тадrиrот ва пурратар омeхтани rонунияти протсесси таърихb имконият фаро[ам меоварад. Дар баробари тадrиrи баъзе масъала[ои ало[ида таърихчиён ба таълифи баъзе асар[ои калони монографb ва маxмeа[о сар карданд.
Дар соли 1947 муаллифи ин сатр[о асари xамъбасткунандаи «Таърихи мухтасари халrи тоxик»-ро таълиф намуда, худи [амон сол ба забони тоxикb ва сипас, се маротиба (охирин бор дар соли 1955) ба забони русb чоп карда буд, ки [ар дафъа бо тас[е[у илова[о аз нав та[рир меёфт. Ин асар дар асоси та[лили марксистb тараrrиёти таърихии халrи тоxикро аз давра[ои rадимтарин то соли 1917 ба таври мухтасар баён менамояд. Илова бар ин муаллиф дар таълиф ва та[рири асари сеxилдаи коллективии «Таърихи халrи тоxик», ки сол[ои 1963–1965 дар Москва аз тарафи Академияи фан[ои Тоxикистон нашр гардид, бевосита иштирок дошт. Дар сол[ои баъд e кори худро дар тадrиrи проблема[ои таърих ва маданияти халrи тоxик давом дод. Материал[ои фаровони бадастомада танзим ва та[лилу xамъбасти худро таrозо мекарданд.
Ин асар, ки бо унвони «Тоxикон. Таърихи rадимтарин, rадим ва асри миёна» ба диrrати хонанда пешни[од мешавад, аз ду китоб иборат буда, давраи тeлониро аз замони пайдоиши xамоаи инсонb дар сарзамини Осиёи Миёна то uалабаи Револютсияи Кабири Сотсиалистии Октябр дар бар мегирад.
Китоби якум аз чор фасл иборат аст. Фасли якум ба тавсифи сохти xамоати ибтидоb дар Осиёи Миёна бахшида шудааст. Дар фасли дувум [аёти rавму rабила[ои мухталиф – аxдоди тоxикон дар давраи инкишофи муносибат[ои uуломдорb тавзе[ меёбад. Дар фасли севум таrдири таърихии Осиёи Миёна дар давраи зу[ури муносибат[ои феодалb мавриди баррасb rарор гирифтааст. Фасли чорум вазъияти Осиёи Миёнаро дар давраи тараrrиёт ва барrарории сохти феодалb баён мекунад. Китоби дувум фасл[ои панxум ва шашумро дар бар кардааст: фасли панxум таърихи халrи тоxикро аз ибтидои асри ХVI то миёнаи асри ХIХ ва фасли шашум аз [амро[шавии Осиёи Миёна ба Россия ва тараrrb ёфтани муносибат[ои капиталистиро то uалабаи Револютсияи Кабири Сотсиалистии Октябр тавсиф менамояд. Маълумоти мухтасари манбаъ[ои таърихb, рeйхати адабиёт ва маъхаз[ои иrтибосшуда, фе[ристи ном[ои тамоми асар дар охири китоби дувум оварда мешавад. Чун дар ин xо номи асар[о ба сурати мукаммал зикр ёфтаанд, дар повараr фаrат ба ихтисораи он[о ишора хо[ад шуд.
Муаллиф, бешак, ба тадrиrи муфассали [амаxонибаи тамоми масъала[ои таърихи халrи тоxик накeшидааст. Асли маrсади вай воrеа ва [одиса[ои асосии таърихиро бо тадrиrи проблема[ои хеле му[им, мураккаб ва баъзан мубо[исавb пайвастан аст.
Бисёр xи[ат[ои таърихи давра[ои rадимтарин, rадим ва аввали асри миёнаи тоxикон [оло чунон ки бояду шояд омeхта нашудааст, аммо материал[ои нав хеле фаровонанд. Аксар ваrт масъала[ои марбут ба ин xи[ат[оро ба таври rатъb [ал кардан имконпазир намегардад. Бинобар ин муаллиф баробари шар[и прагматии факт[о фарзия[ои [амкасбони советb ва хориxиро аз назар гузаронида, мушо[ида ва нуrтаи назари худро саре[ан баён менамояд. Табиист, ки дар ин сурат наrл нисбатан тафсил ёфта, истинод ба сарчашма[о ва ишора ба тадrиrоту нашрия[ои таърихшиносb, бостоншиносb, сиккашиносb, забоншиносb, катибашиносb ва адабиётшиносb зиёдтар хо[ад гардид.
Дар ин китоб, ки асосан материал[ои дар осори илмb ба дараxаи кофb тавзе[ёфтаро дар бар мегирад, мо ба rадри имкон аз такрори муаллифони дигар худдорb намудем. Чунончи, инро дар фасли давраи асри миёна, ки таърихи сиёсb ва rисман мадании он тавассути тадrиrоти чанд насли шарrшиносони рус ва советb, пеш аз [ама, В.В.Бартолд, А.Ю.Якубовский, А.А.Семёнов, Е.Э.Бертелс, П.П.Иванов ва дигарон ба таври муфассал омeхта шудааст, метавон мушо[ида намуд. Ба ин сабаб истинод ва ишора[ои повараrи ин фасл нисбат ба фасл[ои дигар маxмeb ва хулосавист.
Баъзе проблема[ое, ки дар ин китоб мавриди та[лил rарор гирифтаанд, аз ин[о иборатанд: дараxаи тараrrиёти маданият ва иrтисодиёти Осиёи Миёна дар асри биринxb ва робита бо rабила[ои {индустон, Эрон ва кишвар[ои дигар; масъалаи ориёb ва асоси нажодию забонии тоифа ва халr[ои rадимаи Осиёи Миёна, {индустони шимолb, Афuонистон, Эрон ва дашт[ои байни Европа ва Осиё; пайдоиш ва инкишофи xамъияти синфb; зу[ур ва та[аввули оини зардуштb, синтези маданияти Осиёи Миёнаю Эрон, {индустону Юнони Rадим; пайдоиш, хронология ва маданияти Кушониён. Ба тавсифи сохти иxтимоию иrтисодии Осиёи Миёнаи rадима боби махсусе бахшида шуда, дар баробари та[rиrи таърихии ин проблемаи мураккабтарин тамоми материал[ои мавxуда, ки [иссае аз он[о нахустин бор ба ин муносибат бардошта шудаанд, ба риштаи та[лил кашида мешаванд.
Таърих ва маданияти аввали асримиёнагии Тахористон ва Суuд хеле батафсил тадrиr шуда, ба таuйироти прогрессивии [аёти xамъият: тараrrиёти rувва[ои исте[солкунанда ва пешрафти фавrулоддаи маданияти бадеb боис гардидани пайдоиш ва инкишофи муносибат[ои феодалb муrаррар карда мешавад. Дар [аrиrат [ам, Осиёи Миёна дар давра[ои кушонb, аввали асри миёна ва баъдтар [ам яке аз му[имтарин марказ[ои мадании шарr [исоб меёфт.
Дар боб[ое, ки ба пойдоршавb ва инкишофи муносибат[ои феодалb бахшида шудаанд, диrrати асосb ба комёби[ои наве, ки илми советb дар давоми зиёда аз ду да[солаи охир дар ин со[а ноил гардидааст, нигаронида мешавад. Дар ин xо, пеш аз [ама, тадrиrи тараrrиёти rувва[ои исте[солкунанда ва муносибат[ои исте[солb, rонуният[ои [аёти иrтисодb ва падида[ои муайяни он дар назар дошта шудааст.
Дар китоб ба ошкор намудани хусусият[ои хоси [ар як давра ва тадrиrи xараёни инкишофи созмон[ои xудогонаи иxтимоию сиёсb диrrати махсус дода шуд. Муаллиф аз маълумоти ришта[ои гуногуни илм ва сарчашма[о ба таври васеъ истифода бурд, ки он[о rабл аз ин чи дар тасвири манзараи умумии таърих ва чи дар тавсифи тараrrиёти xамъияти Осиёи Миёнаи асримиёнагb ни[оят кам ё тамоман мавриди истифода воrеъ нашуда буданд. Маданияти асримиёнагии халrи тоxик мухтасар, вале бо фаро гирифтани тамоми xаб[а[ои он: адабиёт, илм, санъат, [унари меъморb ва маданияти моддb баён ёфт.
Муаллиф xараёни пайдоиши rавму нажод[оро низ ба тадrиr гирифта, барои нишон додани ро[и ташаккули халrи тоxик ба xамъ ва та[лили [амаи мадрак[ои ба илми имрeза маълуми манбаъ[ои хаттb, забоншиносb, палеоантропологb ва антропологb, этнографb ва адабиётшиносb саъю кeшиш намуд. Ба ташаккули халrи eзбек [ам rисмати махсус бахшида шуд – дар ин xо, мисли дигар rисмат[ои китоб, натиxа[ои тадrиrоти [амкасбони eзбекамон, ки мабдаи rадимаи пайдоиши rавми eзбек, дараxаи баланд ва бикрияти маданияти халrи eзбекро ба таври rонеъкунанда нишон додаанд, мавриди истифодаи васеъ rарор гирифт.
Дар асар шар[у тафсири оrибати ба давлати [ахоманишb, империяи юнону маrдунb ва хилофати араб [амро[ карда шудани Осиёи Миёна, ки дар адабиёти илмии мо, аз xумла, дар таълифоти худи муаллиф мавxуд буданд, то андозае вусъат пайдо намуд. Бояд гуфт, ки дар ин бобат ду навъ шар[у тафсир маъмул аст: яке – ситоиши истилогарон ва паст задани савияи маданияти халr[ои Осиёи Миёна, ки хоси илми буржуазист; дигаре – та[rиrу тавзе[и дар илми советb муrарраршуда аст, ки дар он аз рeи инсоф диrrати асосb ба муборизаи озодихо[онаи халr[ои Осиёи Миёна бар зидди истилогарон ва нишон додани махсусият ва савияи баланди маданияти ма[аллии ин сарзамин нигаронида мешавад. Пештар муборизаи зидди аrида[ои буржуазb ва ба он[о муrобил гузоштани шар[у тафсири марксистb фаrат як rисми ин масъаларо – асосан воrеа[ои сиёсиро фаро мегирифт. Аммо xи[ат[ои иxтимоию иrтисодии масъала дар канор монда, uайрикофb тадrиr мешуд ё нодуруст баён меёфт. Муаллиф кeшиш намуд, ки ба тадrиrи [амаxонибаи ин масъала пардохта, онро бо материал[ои оид ба муносибат ва робита[ои иrтисодb ва таърихию мадании халr[о ва синтези маданb пурратар созад.
Инсоният ма[з ба тавассути ривоxи исте[солот ва маданият, мубодилаи комёбb, дониш ва таxриба[ои амалb ба пешрафти худ ноил гардидааст. Муборизаи муттафиrонаи халr[о, ки дар xараёни он дeстb ва бародарии он[о ба вуxуд омада, беш аз пеш устувор мешуд, дар муrобили тохтутоз[ои харобиовар ва uоратгаронаи eрду[ои Искандари Маrдунb, Чингизхон, Темур ва дигар истилогарон монеаи сахте гардида буд. {амкорb дар ро[и пешрафти иxтимоb, алоrа[ои мусолиматомези тиxоратию иrтисодb ба инкишофи синтези маданb мусоидат менамуд. Ба ин маънb санъати Юнони Rадим, санъати Rанда[ор, ки дар худ бе[тарин офарида[ои мардуми {индустон, Осиёи Миёна, Порт ва Юнонро пайвастааст ва адабиёти арабизабонро бо фазилат[ои байналмилалии он метавон хотиррасон кард. Иртиботи наздик ва uанb сохтани маданияти якдигар боиси тавлиди сарват[ои муштараки маданb гардид. Дар айни замон анъана[ои ма[аллb, хусусият ва xи[ат[ои ба худ хоси маданияти халr[о, аз он xумла а[олии давра[ои rадим ва асри миёнаи Тоxикистон ва умуман халr[ои Осиёи Миёна, ки маданияти олb ва ба дараxаи баланди тараrrиёт расидаро ба вуxуд овардаанд, ма[фуз монд.
Харита[ои таърихb аз китоби «Таърихи халrи тоxик (x. I– II, М., 1963–1964) иrтибос шудаанд. Тасвир[оро Эрмитажи давлатb, Институти санъатшиносии РСС Ўзбекистон, Институти таърихи ба номи А[мади Дониши Академияи фан[ои РСС Тоxикистон, музеи Британия, ташкилоти бостоншиносии Франсия дар Афuонистон ва дигар муассиса[ои илмии советb ва хориxb ва инчунин донишмандони xудогона лутфан дар ихтиёри муаллиф гузоштанд.
Таълифи асар дар соли 1970 анxом ёфта буд. Бинобар ин, дар он асосан [амон манбаъ[о ва тадrиrот[ое, ки то охири соли 1969 ва аввали соли 1970 дастраси муаллиф буданд, мавриди истифода rарор гирифтанд. Он чb ки баъдтар, то аввали соли 1977, ба даст омад, дар нашри тоxикии асар rисман истифода шуд.
Нашри русии китобро олимони советb ва хориxb ба некb истиrбол карданд ва таrриз[ои зиёд далели ин аст. Вале баъди нашри русии китоб аллакай панx сол[75] гузашт, ки ин дар айёми инкишофи босуръати илм муддати кам нест. Дар ин сол[о маъхаз[ои мухталиф ва пуранвои таърихb пайдо шуд, археолог[о [ам ба бисёр кашфиёт[ои бе[амто ноил шуданд. Оид ба давра[ои гуногун бисёр асар[ои илмии тадrиrотb интишор гардиданд. Худи муаллиф низ тадrиrи [аматарафаи масъала[оеро, ки дар китоб дарx шуданд, идома дода, [удуди хронологии онро аз нимаи аввали асри ХVIII то uалабаи Револютсияи Кабири Сотсиалистии Октябр расонид. Дар натиxа зарурат пеш омад, ки баъзе нукта[ои асар таuйир дода шуда, баъзе xой[ои он мукаммал ва баъзе фасл[ои он муфассалтар карда шавад. Вале гуфтан даркор, ки бандубасти асар таuйир наёфт ва фаrат ба сабаби афзудани [аxм китоб ба ду rисм xудо карда шуд.
Муаллиф ба [амаи он[ое, ки бо масли[ат, илова ва rайду эрод[ои муфиди худ ба e кeмак карданд, алалхусус ба А.Е. Бертелс, И.С. Брагинский, Э.А. Грантовский, Е.А. Давидович, А.М. Мирзоев, И.М. Оранский, В.А. Ранов, В. А. Ромодин, албатта, ба му[арири нашри русии китоб Б.А. Литвинский ва му[аррири нашри тоxикии китоб А. Мухторов ташаккури самимb из[ор менамояд.
| |
ФАСЛИ ЯКУМ
СОХТИ XАМОАТИ ИБТИДОB
ВА ЗАВОЛИ ОН
ДАР САРЗАМИНИ
ОСИЁИ МИЁНА
| |
| |