Сипас, ахбори маъхаз[о моро ба да[сола[ои охири асри III пеш аз милод меоварад. Дар ин мобайн Порт давлати муrтадир гардид. Барои муста[кам кардани [окимияти худ Ашкониён баробари rувваи яроr, инчунин асли[аи идеологиро [ам кор мефармуданд. Дар танга[ои он[о дар па[лeи номи подшо[ унвони «teos», яъне «Худо» пайдо шуд, ки ин далели баробари Худо боло бардоштани шо[ мебошад ва ин яке аз хусусият[ои идеологияи сиёсии Шарrи rадим аст. Аршаки[о барои исботи худодод будани [окимияти худ [ангоми тоxгузорb маросимоти оташпарастиро истифода мебурданд, ки аз он rадимтарин урфу одат[ои эронb бармеояд.[266]
Яке аз мавзeъ[ои маъмули расми рeи танга[ои портb расми мардест, ки дар xои нишастааш дасташро рост карда, камонро дошта истодааст. Аrидае [аст, ки ин гуна тасвир кардани камонро бояд як навъ инвеститура шуморид. Диrrати му[аrrиrон инчунин ба [амин xи[ати масъала низ xалб карда шуд, ки мавзeи расми рeи танга[ои Ашкониён ва расми рeи зарф[ои нуrра, ки аз reрuони давраи скиф[о дар маxрои миёнаи Дон дар наздикии Воронеж ёфта шуд, ба [амдигар хеле шабо[ат доранд[267]. Агар тавзе[и ба rарибb пешни[одшудаи расми рeи он зарф[оро rабулкарда эътироф намоем, ки он расм тасвири ривояти скифии пайдоиши скиф[о ва шо[они он[о мебошаду дар айни [ол, инчунин манзараи инвеститураро [ам инъикос менамояд, пас гуфтан мумкин, ки шабо[ати он ду расм исботи возе[и расми рeи танга[ои портb мебошад. Зиёда аз ин, агар чунин маълумоти муаррихони антиrаро ба назар гирем, ки Ашкониён худ аз шимол ва кeчманчb буданд, пас шояд чунин иддао [ам карда тавонем, ки [ам дар зарфи скифb ва [ам дар тангаи ашконb [амон як чиз тасвир шудааст.[268]
Тиридот [удуди Портро вусъат дода, ба он чанд но[ия[ои Эронро [амро[ кард, чанд rалъа сохт, шумораи лашкари худро афзуд. Вале таrрибан соли 211 баъди 37 соли [укмронb вафот кард. Ба тахти салтанат писараш Артабони I нишаст.
Дар ин сол[о мавrеи Селевкиён боз муста[кам шуд. Подшо[и Селевкиён Антиохи III кeшид, ки [укми худро ба тамоми мулк[ои пешинаи шарrии Селевкиён xорb намояд, алалхусус, ки Тиридот барин лашкаркаши ботаxрибаи кордон кай[о фавтида буд. Мувофиrи маълумоти, зо[иран, муболиuаомези Юстин (ХLI, 5, 7) Антиохи III бо лашкари сершумор–100 [азор пиёда ва 20 [азор савора ба юриш баромад[269]. Порт[о мардона муrобилат мекарданд, вале душман зeр буд ва он[о маxбуран аrиб нишастанд. Он[о як rисми хоки худро аз даст доданд ва маxбур шуданд, ки дар бораи иттифоr бо Cелевкиён муо[ида банданд[270].
Ро[ ба хоки давлати Юнону Бохтар кушода шуд. Рафти воrеа[ои минбаъдаро Полибий ба rалам додааст. Дастаи пешгарди лашкари Евтидем, ки 10 [азор савора дошт, ба лаби дарёи Арей ({арируд) оварда шуд. Вазифаи он[о [амин буд, ки ба убури лашкари Селевкиён монеъ шаванд. Убурго[ро рeзона дидбонb мекарданду шабона андаке аз дарё дуртар хайма зада rарор мегирифтанд ва, аз афти кор, дар канори дарё тан[о посбононро мегузоштанд. Антиохи III инро фа[мида дар торикии шаб номаълум лашкари худро ба канори дарё оварду rариби[ои суб[ rисми зиёди лашкари худро аз дарё гузаронд. Бохтариён хабари xосусони худро шунида ба тарафи дарё тохтанд. Антиохи III шахсан худаш дар сари лашкар истод. Лашкари савораи бохтариён ба се гурe[ таrсим шуда, ба сари Селевкиён фурe рехтанд ва аз [ар ду тараф одами зиёде кушта шуд. Сарчашма[о rайд кардаанд, ки [уxуми саворагони бохтарb хеле кироb буд. Полибий менависад, ки ваrте гурe[и дувум ва севуми лашкари бохтариён ба [уxум гузашт, Селевкиён «аз ин тазъиrи муд[иши душман ба танг омаданд». Вале Антиохи III лашкари э[тиётии худро ба кор андохту rисми асосии лашкари бохтариён дур монд. Дар натиxа лашкари Селевкиён uолиб омад ва тан[о rисми ночизи саворагони бохтарb, ки душман он[оро дунболагирb мекард, то ба rувваи асосии лашкар рафта расид, ки ба он худи Евтидем сардорb мекард. Евтидем маxбур шуд, ки ба тарафи rалъаи Зариаспа – Бактарам аrиб нишинаду дар паси девор[ои муста[ками он пано[ барад (Полибий, Х,49, 1–15).
Аз он матни то замони мо расидаи Полибий як пораи калонаш гум шудааст. Пас аз он анxоми му[осираи Бохтар тасвир шудааст. Байни душманон гуфтушуниди дурударозе оuоз ёфт. Евтидем, аз xумла, созиш карданро барои [амин [ам хеле зарур мешумурд, ки «дар сар[ад... лашкари бешумори кeчманчиён истодааст, ки барои [ардуи мо хавф доранд ва агар он xо[илон аз сар[ад гузаранд, мамлакат, бешак, истило мешавад». Аз навишта[ои Полибий маълум мегардад, ки подшо[и Селевкиён [ам бесамарии му[осираро дида, ба умеди чунон [алли масъала буд, ки маrбули тарафайн бошад. Гуфтушунид хеле давом кард. Барои анxоми он Евтидем ба rарорго[и Антиохи III писараш Деметрийро фиристод. «Подшо[ (Антиохи III –Б.U.) eро хуш rабул кард ва дид, ки вай [ам ба сурат ва [ам ба сират шоистаи тахту тоx аст, бинобар ин аввалан ваъда дод, ки яке аз духтарони худро ба вай нико[ хо[ад кард ва сониян, розb шуд, ки ба унвони подшо[ии падараш кордор нахо[ад шуд. Дигар шарт[о дар созишномаи хаттb дарx ёфта, иттифоrи rасамb баста шуд. Антиох барои ро[ тeшаи фаровон бардошта ва фил[ои xангии Евтидемро бо худ гирифта, аз rарорго[аш хест» (Полибий, ХI, 34, I– 11). Дар бораи дигар шарт[ои созишнома маълумоти аниrе дар даст надорем. Фаrат [аминаш маълум, ки Евтидем ба Антиохи III пешкаши бисёр, аз xумла, фил[ои xангии худро дода, ба [ар [ол со[ибихтиёрии расмии Юнону Бохтарро ниго[ доштааст. {амаи ин бо шарофати xасорату мардонагии му[офизони Бохтар ба даст омад, зеро му[осираи шадид [ам умеди он[оро аз uалаба канда натавонист.
Як xои ривояти Полибий xолиби диrrат аст. Rисми зарбазани лашкари Евтидем саворагони Бохтар буданд – худи [амон 10 [азор аскарони савора буданд, ки аввалин зарбаи лашкари Селевкиёнро рад карданд ва rариб буд, ки худ ба [уxум гузашта, uолиб оянд. Ба аrидаи В.Тарн, сабаби бисёр будани аскарони савораи Бохтар [амин, ки ба туфайли кадом як тадбир[ои сиёсии Евтидем аъёну ашрофи Бохтар ба кор[ои идораи давлат xалб шуда будаанд[271]. Вагарна, [атто тасаввур имкон надорад, ки ба саворагони Бохтар чунин супориши му[имро додан мумкин буд, зиёда аз ин, агар иrрор накунем, ки аъёну ашрофи Бохтар ба дафъи [амлаи Селевкиён [аrиrатан майл доштанд, мо шар[ дода наметавонем, ки чаро он[о дар xанг ин гуна амал карданд[272].
Антиохи III аз му[осираи Бохтар даст кашида рe ба xануб рафт ва аз {индукуш гузашта, ба {индустон даромаду «дар он xо бо подшо[и [инду[о Софагасен тар[и дeстb баст» (Полибий (ХI, 34, I–II) номи яке аз шо[они сулолаи Моравиён–Суб[агонасонро чунин ба rалам додааст). Антиохи III ро[и {индустонро пеш гирифта, кeшиш дошт як rисми хоки давлати Моравиёнро, ки дар он ваrт хеле суст шуда буд, тасхир намояд, вале ин кeшиши вай барор нагирифт. Дар айни [ол, вай бо ин [аракати худ ба [окимони Юнону Бохтар гeё ишора кард, ки минбаъд куxо[оро тасхир кардани он[о мумкин аст.