Xараёни воrеа дар Юнону Бохтар тамоман дигар буд. Барои фа[мидани он ва фа[мидани вазъияти умумии Осиёи Миёна ба воrеа[ое муроxиат кардан даркор, ки дар шимолу шарrи хоки Осиёи Миёна ба вуreъ омадаанд ва дар маъхаз[ои rадимии Хитой сабт шудаанд. {амсояи хунн[ое, ки дар хоки Муuулистон зиндагb мекарданд, йуxb ном халrе буд. Аллакай дар нимаи дувуми асри III пеш аз милод йуxи[о хеле rувват гирифтанд ва [окими хунн[о маxбур гардид, ки писари худро ба он[о гарав ди[ад[308]. Вале баъд авзоъ дигар шуд. Шанюйи хунн[о Маодун (ё Модэ) xамъияти хунн[оро аз xи[ати [арбию маъмурb ба як тартиби муназзам дароварда, ин мардуми кeчманчиро ба rувваи раднопазире табдил дод.
Маодун ду бор ба Хитой [амла кард, император[ои Хан аз номи вай ба ларза меомаданд. Соли 176 пеш аз милод яке аз сарлашкарони хунн[о йуxи[оро шикаст дод[309]. Писари Маодун–Шанюй Лаошан соли 174 пеш аз милод йуxи[оро торумор кард, [окими он[оро кушта, аз косахонаи сари вай барои худ xоми шароб сохт. Йуxи[ои торуморшуда ба тарафи uарб ба Туркистони шарrb ва Осиёи Миёна кeчиданд[310]. Вале дар ин xо мардуме зиндагb мекарданд, ки хитои[о он[оро «усунb» мегуфтанд ва [амин усуни[о ба андозае худ зери таъсири хунн[о буданд. Аз афти кор, бо та[рики [амин хунн[о усуни[о ба xанги зидди йуxи[о бархостанд, вале шикаст хeрданд. Баъд йуxи[о сэ ном rабила[оеро торумор карданд, ки он[о рe ба xануб гурехтанд ва аз «rантара» (яъне аuба[ои Помири xануби шарrb) гузашта, ба Гибин (яъне rисми шимолу uарбии {индустон) расиданд. Дар навбати худ усуни[о rувват гирифта, йуxи[оро торумор карданд ва он[о низ маxбур шуданд рe ба тарафи Да[я – Бохтар гурезанд[311].
Олими Европаи uарбb Г.Халоун менависад, ки «санаи [ар ду сафари йуxи[оро аниr муайян кардан душвор аст». Олими Япония И.Кувабара тахмин мекунад, ки йуxи[о ба шимоли Осиёи Миёна дар миёнаи сол[ои 172-161 пеш аз милод омада, дар миёнаи сол[ои 139-129 пеш аз милод ба xануб, ба тарафи но[ияи Аму гузашта рафтаанд ва ин гап[ои e ба [аrиrат наздиктар мебошанд[312]. Зимнан ба но[ияи Самарrанди [озира он[о дар миёнаи сол[ои 133-129 пеш аз милод расидаанд[313].
Йуxи[ое, ки ба Осиёи Миёна омаданд, да-йуxb, яъне «йуxи[ои кабир (калон)» ном доштанд. Йуxи[ои дар Туркистони шарrb маскунро «йуxи[ои саuир» мегуфтанд.
Дар маъхаз[ои атиrb ин воrеа[о тамоман ба тарзи дигар тавсиф шудаанд. Бисёр гап[оро он[о умуман намедонистанд, зеро воrеа[ои гeша[ои дурдасти Осиё барои он[о пeшида буд. Страбон (ХI, 8, 2) менависад: «Аз ин кeчманчиён махсусан он[ое маш[ур гардиданд, ки аз юнониён Бохтарро кашида гирифтанд, яъне аси[о, пасиан[о, тахори[о ва сакараул[о, ки аз но[ияи со[или дигари Яксарт кeчида омаданд ва макони он[о дар шафати сар-замини сакои[о ва инчунин хоки суuдиён xой дошт, ки дар дасти сакои[о буд». Дар муrаддимаи китоби ХLII-вуми Помпей Трог чунин иборае [аст: «Аси[о – шо[и тахори[о ва аxали сараук[о», дар китоби ХLI дигар иборае [аст, ки аз xумла, чунин гап[о дорад: «...Бохтар ва Суuдро сараук[о ва асиан[о ном rабила[ои скиф[о ишuол карданд».
Буду шуди маълумот [амин – дигар гап нест. Ягон хел йуxи[о, [атто номбар нашудаанд. Дар айни [ол, комилан равшан, ки [ам маъхаз[ои хитоb ва [ам сарчашма[ои uарбb аз худи [амон як воrеа[ое сухан меронанд, ки боиси заволи Юнону Бохтар шуданд. Инак, дусад сол инxониб, аз миёна[ои асри ХVIII, ин ду гурe[ маъхаз[оро ба якдигар «мувофиr» карданb мешаванд ва барои ин тамоми халrу rабила[ое, ки дар он маъхаз[о зикр шудаанд, байни худ ва бо дигар ном[ои этникb (ва географии) Осиёи Миёна муrоиса менамоянд. Аммо то ба [ол ягон аrидаи муайян нест.
Кай[о боз тахмин мекунанд, ки дар матни Страбон котибон хато кардаанд ва аслан «аси[о, пасиан[о...» не, балки «аси[о, ё пасиан[о» будааст, ки мувофиrи rоида[ои китобат чунин са[в аз э[тимол дур нест. Агар чунин бошад, ин ду номи [амон як халr аст. Халrе, ки Страбон «сакараул[о» номидааст, бешуб[а, айнан [амон «сараук[о»-и Помпей Трог мебошад. Бисёр забоншиносон ин ду номро муrоиса карда ва дигар маъхаз[оро истифода бурда, иддао мекунанд, ки номи дурусти он халr «сакараук[о» мебошад, ки аз калимаи он[о таxдиднамудаи «сакаравака» (яъне «сакои[ои тез[аракат»)[314] пайдо шудааст.
Инак гуфта[ои болоиро xамъбаст менамоем: