Кадфизи II дар сиёсати пул исло[оте ба амал оварда, танга[ои тиллоро ба муомилот андохт. Одатан, чунин аrида маъмул буд, ки вазни танга[ои тиллоии Кадфизи II дар асоси меъёри вазни танга[ои римb – «динариус ауреус» муrаррар шуда буд, вале гуфтан лозим, ки дар байни танга[ои Кадфизи II динор[ои дучанда, динор[ои муrаррарb, нимдинори[о ва чорякидинори[о [ам буданд (вазни як динор rариб 8 г). Аз охири асри ХIХ масъалае му[окима мешуд, ки ин меъёри вазн ба меъёри вазни танга[ои тиллоии римb, ки Август сикка мезаду вазни он[о [ам 8 г буд, чи rадар робита дорад. Дар са[ифа[ои адабиёти хориxb ва русb дар ин асос бор[о даъво мешуд, ки вазни танга[ои тиллоии худро Кадфизи II аз вазни танга[ои Август гирифтааст ва зиёда аз ин, танга[ои тиллоии Кадфизи II дар замоне баромадаанд, ки ба давраи а[ди Август хеле наздик мебошанд. Вале [аминаш маълум, ки Август соли 14 пеш аз милод мурдаасту танга[ои аз [ама сервазнтари вай хеле пештар – аз сол[ои 19 пеш аз милод сикка зада мешуданд. Баъд аз сари Август вазни танга[ои тиллоии римb тадриxан кам шуда, пас аз исло[оти соли 64 милодb 7,3 г муrаррар карда шуд. Лохвизен де Леев дар ин асос ба хулосае омад, ки Кадфизи II танга[ои худро пеш аз ин исло[от, яъне пеш аз соли 64 милодb сикка мезадааст[394].
Вале ба rарибb Д.Макдоуэлл нишон дод, ки ин масъала са[ли мумтанеъ аст. Аввалан, дар Рим танга[ои сервазни тиллоb баъди сари Август [ам сикка зада мешуданд ва ин кор то худи соли 97 милодb давом кард. Сониян, танга[ои тиллоии вазнашон rариб [аштграммb дар а[ди Август фаrат аз соли 19 то соли 12 милодb бароварда мешуданд ва зимнан, баъдтар он[о аз муомилот баромаданду дигар дар хазина[ои мансуби нимаи якуми асри I милодb дучор намешаванд. Дар он ваrт дар Рим фаrат танга[ое роиx буданд, ки вазни он[о аз вазни танга[ои Кадфизи II кам буд. Илова бар ин, ([ар кадом схемаи хронологиро кор фармоем [ам) мутлаrо имкон надорад, ки а[ди Кадфизи II ба охири асри I пеш аз милод бурда шавад.
На фаrат муло[изаи мазкури Д.Макдоуэлл, балки чунин хулосаи вай [ам xолиби диrrат аст, ки навигари[ои Кадфизи II дар ин со[а айнан нусхабардории rонуну rоида[ои Рим набуд ва буда [ам наметавонист. {ам дар Рим ва [ам дар Кушон ин танга[ои тиллоb сарвати андак набуд. Зотан, ин танга[о ба сабаби гуногунии вазни худ ба xои [амдигар ро[ намерафтанд, вале тоxироне, ки бо муомилоти моли бисёр машuул буданд, ин танга[оро дар тиxорати байналхалrb кор мефармуданд, зеро дар ин хели тиxорат масъалаи муовиза душвор нест. Ба аrидаи ин му[аrrиr, танга[ои тиллоии Рим ва Кушон на он гуна танга[ое буданд, ки «дар як ва [атто дар кишвар[ои [амxавор па[лу ба па[лу гардиш карда тавонанд»[395].
Вале сарфи назар аз ин, мо ба маълумоти фаровони роxеъ ба равобити ти-xоратии империяи Риму {индустон, аз xумла, давлати Кушон, ба бозёфт[ои сершумори танга[ои Рим дар хоки {индустон[396], ба таъсири ба[снопазири усули сикказании римb ба тарзи сикказании кушонb чашм пeшида наметавонем [397]. Вале [амаи ин касро ба андешае водор менамояд, ки сабаби дар муомилоти пулии Кушониён роиx шудани танга[ои тилло э[тиёxоти тиxорати байналхалrb буд ва дар бобати муrаррар шудани вазни танга[ои тиллоии Кушониён таъсири меъёри танга[ои Рим бошад [ам, аммо гуфтан мумкин, дар ин бобат нусхабардорb xой надошт.
Е.В.Зеймал таъкид кардааст, ки дар як давлати бекарони муrтадир мутта[ид шудани мулк[ои парешону пароканда ва ба туфайли [амин хеле афзудани имконияти иrтисодиёти мамлакат яке аз замина[ои асосии исло[оти мазкур гардиданд, ки дар айни он аз танга[ои нуrра даст кашида, танга[ои тиллоро xорb намуданд[398]. Ба фикри мо, ин даъвои Е.В.Зеймал, бешуб[а, дуруст аст.
«Маълум ки шо[они давлати Кушониёни Кабир аз сикка задани танга[ои нуrра тамоман даст кашида буданд,– менависад Е.А.Давидович,– вале ин масъала тадrиrоти махсусро таrозо дорад, аммо дар ин масъала [атман ду xи[атро ба эътибор гирифтан лозим – аввал, тамом шудани нуrра дар кон[ои нуrра ва сонb, барои э[тиёxи сиккахона[о ба rадри кофb xамъ нашудани нуrра. Аз афти кор, аз [ама дурусташ [амин, ки таъсири [ар ду омил ба назар гирифта шавад ва а[амияти он омил[о бо давра[ои гуногуни таърихb – бо шароити таuйирёбандаи сиёсb (давра[ои омадани йуxи[о, давра[ои вуxуди панx мулки тобеъ, давра[ои вуxуд доштани панx мулки мустаrил, давлати Кушониёни Кабир; васеъ шудани [удуди мамлакат) ва иrтисодb ([атман равнаr ёфтани исте[солоти молb, ки хеле зиёд шудани миrдори пулро талаб мекард) вобаста карда шавад.
Баъди суrути давлати Юнону Бохтар дар муддати мадид исло[оти пулии Кадфизи II як дигаргунии сифатие мебошад, ки ба туфайли, умуман, инкишоф ёфтан ва дигар гаштани шароити сиёсию иrтисодb ва xузъан равнаr ёфтан ва пеш рафтани сикказанb ва муомилоти пулb, ба амал омада буд»[399].