Ба давраи Кушониён системаи мутараrrии пулb, ни[оят гуногун будани rимати танга[о ва хеле зиёд будани шумораи он[о хос мебошад. {амаи ин далолат мекунад, ки дар мамлакат исте[соли мол ва гардиши он дар амал буд. Ба ин муносибат чунин xи[ати масъала xолиби диrrат аст, ки rисми зиёди танга[ои кушонb танга[ои мис буд. Ин нукта ша[одати он аст, ки дар [аёти рeзмарра муомилоти пул xараён дошт[450]. Дар баёни xанба[ои таърихи давлати Кушон rайд шуда буд, ки танга[ои Кушониён вобаста ба давра[ои гуногун хеле таuйир меёфтанд. Дар айни замон бояд гуфт, ки нумизмат[о то ба [ол асосан тан[о ба масъала[ои Кушониён ва тадrиrу таснифи танга[ои Кушониён ва расму хати рeи он танга[о ва u. машuул буданд. Xанбаи иxтимоию иrтисодии ин масъала ал[ол амалан тадrиr нашудааст.
Дар баробари савдои дохилb савдои хориxb [ам хеле равнаr меёбад. Плиний (ХII, 84) хабар меди[ад, ки аз {индустон, Туркистони шарrb, аз Арабистон ба империяи Рим моли бисёр (ба арзиши 100 млн сестерсий) оварда шуд. Як rисми ин мол аз хоки давлати Кушон, аз xумла, аз Осиёи Миёна рафтааст. Ба rавли Плиний (ХХХIV, 145), ба империяи Рим аз Сарика о[ан меоварданд, ки rимати баланд дошт. М. Хвостов тахмин мекунад ки ба империяи Рим о[ани оддb не, балки маснуоти о[анb бурда мешуд[451]. Гуфтан мумкин, ки аrаллан як rисми ин мол[о, аз xумлаи он маснуоти о[анb, дар [аrиrат, моли Осиёи Миёна буд. Дар давра[ои сонитар дар аср[ои миёна аз хоки Осиёи Миёна бисёр о[ан ва маснуоти о[анb ба хориxа ба фурeш мерафт, ки инро географ[ои аср[ои IХ–Х-уми араб [ам бор[о rайд кардаанд.
Мадраке [аст, ки тоxирони Бохтар ба хоки империяи Рим масалан, ба яке аз марказ[ои калонтарини тиxорат – ша[ри Искандарияи Миср рафта буданд, аз дигар тараф, тоxирони Рим ба Осиёи Миёна меомаданд[452].
Дар Осиёи Миёна маснуоти римb, инчунин танга[ои римb[453] ни[оят бисёр ёфт шудаанд ва ин бозёфт[о возе[ исбот менамоянд, ки робитаи Рим ва Осиёи Миёна хеле амиr ва пуравx буд. Ба Осиёи Миёна оварда шудани мол[ои римb (аниrтараш ба[ри миёназаминb) боиси он гардид, ки исте[соли ин гуна мол[оро дар Осиёи Миёна [ам ба ро[ монданд[454].
Асар[ои санъати римb ба та[аввулоти санъати Осиёи Миёна, аз xумла, ба ташаккули санъати Rанда[ор, ки дар шимолу uарби {индустон, дар Афuонистон ва аз афти кор, дар xануби Осиёи Миёна инкишоф ёфт, таъсири калон расонданд.
Бо Хитой [ам робитаи савдо буд. «Ро[и абрешим», ки бо воситаи он ба uарб корвон[ои абрешим мерафт, аз Осиёи Миёна мегузашт[455]. Маълум, ки як rисми он абрешим дар худи Осиёи Миёна фурeхта мешуд, бинобар [амин, агар ба гапи Флор (3, II) бовар кунем, аллакай дар миёна[ои асри 1-уми пеш аз милод порт[о байраr[ои абрешимb доштанд. Uайр аз абрешим аз Хитой ба Осиёи Миёна оина[ои биринxb, ашёи локb ва u. оварда мешуд. Аз Осиёи Миёна [ам ба Хитой бисёр мол бурда мешуд[456].
Дар китоби дувуми «Ма[аб[арата» - «Саб[апарва», ки дар нимаи дувуми асри IV милодb таълиф шудааст, инъоме зикр гардидааст, ки ба подшо[и панди[о Юд[ишт[ира (rарорго[аш дар rарибии Де[лии [озира будааст) намояндагони халr[ои гуногун пешкаш кардаанд ва дар байни ин халr[о халr[ои Осиёи Миёна [ам будаанд. Ин халr[о ба подшо[и мазкур, аз афти кор, [амон молеро пешкаш кардаанд, ки одатан ин гуна мол[оро барои фурeш меоварданд. Шояд ба [амин сабаб аз кишвари Бахлb (яъне Бохтар) «кампал[ои пашмини хуштар[у хушранги нарму мулоим», матои гуногун, пeсти гeсфанд, асли[а ва санг[ои rиматба[о овардаанд; «шакои[о» (сакои[о), «тук[ар[о» (тахор[о), «канки[о» (канuуй[о) асп[оеро инъом кардаанд, ки «метавонистаанд ро[и дуру дарозеро тай намоянд» («Ма[аб[арата», 11, 47).
Мадрак[ои археологb далолат мекунанд, ки бо rабила[ои сармат[ои наз-ди Урал ва со[ил[ои Волга [ам робитаи савдоb вуxуд дошт. Аз сарзамини он[о [амон ро[и савдо мегузашт, ки Осиёи Миёнаро бо Кавказ ва но[ия[ои со[или ба[ри Сиё[ мепайваст.
Дар боло rайд кардем, ки бохтари[о то Искандарияи Миср рафта будаанд, Суuдиён низ дар xой[ои аз [удуди Суuд ни[оят дур марказ[ои калони савдо таъсис карда буданд. Дар Дунхуан (Туркистони шарrb) катиба[ои асри IV пеш аз милод ба даст омадаанд, ки ба забони суuдb навишта шудаанд. Дар яке аз катиба[о гуфта мешавад, ки дар Друан 100 нафар самарrандии озод (ё худ асилзода) [астанд. В.В.{еннинг бо асоси комил тахмин мекунад, ки шумораи суuди[о (бо uуломон ва а[ли хонаводаашон) дар ин ша[р бояд камаш [азор нафар бошад. Дар баъзе мактуб[о дар бораи мол[о, нарх[о ва u. маълумот [аст. Суuдиёне, ки дар Туркистони шарrb зиндагонb мекарданд, бо хешу аrрабои дар Самарrанд будаи худ робитаи зич доштанд[457].