Мо дар асоси материал[ои археологb инкишофи тадриxии rувва[ои исте[солкунандаи xамъияти давраи палеолити Осиёи Миёнаро мавриди тадrиr rарор додем. Аммо масъалаи такомули тадриxии иxтимоии ин xамъият ни[оятдараxа мураккаб аст. {атто rонуният[ои асосии тараrrиёти он дар асар[ои мутахассисони сотсиология низ ба таври мукаммал омeхта нашудааст, муло[иза ва хулоса[ои пешни[одшуда мавзeи ба[су мунозира[ои тундутез гардидаанд[91]. Масъалаи оид ба хусусият[ои инкишофи xамъияти а[ди палеолити Осиёи Миёна умуман ба миён гузошта нашудааст.
Агар гeем, ки xамъияти инсонb бисёртарин rисмати ваrти худро дар мар[илаи асри санг гузаронидааст – ин сухани умумb хо[ад шуд. Дар ин маврид xоиз аст, ки барои возе[тар ифода ёфтани матлаб rиёси бор[о истифодашударо биёварем. Инак, шартан фарз кунем, ки тамоми [аёти xамъияти инсонb то Револютсияи Кабири Сотсиалистии Октябр [амагb як сол давом кардааст. Дар он сурат ба одам табдил шудани маймун дар аввали мо[и январ ба вуreъ пайваста, давраи [укмронии палеолит rариб тамоми солро то 25-уми мо[и декабр фаро мегирад ва тамоми таърихи xамъияти синфии Осиёи Миёна ба[узур дар ним соати охири пеш аз соли нав «uунxоиш» меёбад!
Ташкилоти иxтимоb дар палеолити поин хеле сода ва ибтидоb буд. Коллектив[ои аз [ама rадим ва нав ташаккулёфтаи одамонро Ф.Энгелс «гала» номидааст[92]. В.И.Ленин паи [ам «галаи ибтидоb» ва «коммунаи ибтидоb»-ро номбар мекунад[93].
Давраи галаи ибтидоb давраест, ки xамъияти инсонb ташаккул ёфта, асоси асос[ои он фаро[ам меояд. Дар охири палеолити миёна ва боло ташкилоти rабилавии xамъият – коммуна[ои ибтидоb бо тартиби rавмию насабb пайдо мешавад. Ин сохти rавмии модарb буд, ки зан дар он мавrеи хеле баландро ишuол мекард[94]. Муносибати оилавb дар доираи нико[и гурe[b сурат мегирифт.
Исте[солот коллективb бошад [ам, вале дараxаи rувва[ои исте[-солкунанда ни[оят паст буд. «Ин навъи ибтидоии исте[солоти кооперативb ё коллективb, албатта, на оrибати умумb кардани восита[ои исте[солот, балки натиxаи заифии шахсияти xудогона буд»[95]. Rувва[ои исте[солкунанда дар як xо намонда, ба о[истагb такмил меёфт. Тараrrиёти беш аз пеши rувва[ои исте[солкунанда ва ташкилоти xамъиятb боиси мураккабшавии шакл[ои маданияти инсонb мегардид. Бояд гуфт, ки ёд гирифтани тариrи [осил кардани оташ, сохтани манзил[ои оддb, ривоxи шикори [айвоноти калон ва ба ин васила гузаштан ба зиндагонии муrимb – [амаи ин rадам[ои му[ими тараrrиёти прогрессивии xамъияти инсониро нишон меди[ад. Чунон ки аз мадфани писарбачаи тешиктошb аён мегардад, дар [амон ваrт[о аввалин аломат[ои русуми дафн, нахустин падида[ои дин ба зу[ур омада будаанд.