Дар асри VI хеле дур аз [удуди Осиёи Миёна дар Олтой зери унвони «Хоrонии турк» (сол[ои 551-744) итти[оди давлатие пайдо шуд, ки дар таърихи Осиёи Миёна роли му[им бозид. Турк[о дар сарчашма[о бо ном[ои гуногун маълуманд, вале бояд гуфт, ки ин ном[о ба [амдигар хеле айният доранд. Хитои[о он[оро «тутсзюе» мегуфтаанд (гумон меравад, ки талаффузи rадимии он tiuet kiwat буд ва ин худи [амон тюркют мебошад, ки он номи турк[о дар забони жож[ои муuулзабон аст. Мувофиrи катиба[о худи турк[о худро тюрк мегуфтанд, суuдиёну форс[о он[оро «турк» меномиданд. Роxеъ ба этимологияи ин калима олимони гуногун аrида[ои гуногун доранд[666].
{окими турк[о Бумон аввал теле ном rабилаеро мутеъ сохта, rувват гирифту баъд зидди итти[оди rабила[ои жож[о, ки то ин дам бар турк[о [укмронb мекарданд, ба xанг даромад ва дар Муuулистону Олтой давлати пурrувват таъсис дод. Вусъати минбаъдаи ин давлат дар давраи яке аз валиа[д[ои Бумонхоrон Мe[он (сол[ои 553-572) хеле авx гирифт. Ба лашкаре, ки сeи uарб ра[сипор гардид, бародари Мe[он Истам сарварb мекард. Соли 555 вай ба «Дарёи uарбb» расид (э[тимол, ба[ри Арал бошад). Катибаи калони Кeлтегин хабар меди[ад, ки «он[о (яъне, Мe[ону Истам – Б.U.) халrи худро то таги Темурrапиr маскун намуданд»[667]. Темурrапиr («Дарвозаи о[анин») номи асримиёнагии убурго[и кe[иест, ки аз Суuд ба Тахористон мебурду худаш дар кe[[ои Бойсун воrеъ буд. Даста[ои пешгарди лашкари турк[о ба сар[ади Эрон мерасанд, дар uарб то худи ба[ри Сиё[ рафта, Босфори Rиммериро ишuол мекунанд. Империяи бени[оят калони кeчманчиён пайдо мешавад, ки аз худи Корея то со[ил[ои ба[ри Сиё[ масо[ати азимеро фаро мегирифт. Хитой амалан вассали турк[о шуд ва [ар сол товони ни[оят калон медоду бо [амин xонашро халос мекард. Дар назди ин «фавrулдавлат»-и турк[о дигар ду давлати калонтарини он давра - Эрон ва Византия ба [арос меомаданд.
Вале итти[од насиби ин давлати бузурги турк[о нашуд. Xанг[ои байни[амдигарb авx гирифтанд ва дар ибтидои асри VII (сол[ои 600–603) хоrонb ба ду rисм – ба Хоrонии шарrии турк[о ва ба Хоrонии uарбии турк[о таrсим шуд (Осиёи Миёна дар [айъати Хоrонии uарбии турк[о монд). Сол[ои 630–682 Хоrонии шарrии турк[о тамоман аз rувват рафт ва амалан дигар вуxуд [ам надошт. Дар охири асри VII дар муборизаи зидди Хитой Хоrонии дувуми шарrии турк[о таъсис ёфта, зуд rувват мегирад. Ин давлат, алалхусус, дар а[ди Моxо ё худ Rапаганхоrон (сол[ои 691–716) хеле пурrувват мешавад. Боз ливои турк[о дар таги девори rалъаи Пекин ба xавлон меояд ва боз лашкари Rапаганхоrон [уxумкунон аз дарёи Хуанхэ мегузарад. Турк[о дар саросари шимоли Хитой [укмронb мекарданд, да[[о, сад[о [азор сокинони онро мекуштанд ё ба дашт[о гирифта мебурданд, сарвати беандозае uорат мекарданд. Рe ба uарб ба Осиёи Миёна [ам тохтутози худро оuоз менамуданд.
Дар охири асри VII ва миёнаи асри VIII араб[о но[ия[ои асосии Осиёи Миёнаро ишuол намуда, [укмронии сиёсии турк[оро дар ин кишвар аз байн бардоштанд.