Маркази Суuд ша[ри Самарrанд буд. Ша[р дар димнаи Афросиёб xой дошт.[901] Вусъати димна 219га аст. Дар Афросиёб Н.И. Веселовский, В.В. Бартолд, В.Л.Вяткин [африёт гузаронидаанд. {африёте, ки А.И. Тереножкин дар Афросиёб гузаронд, асоси он дониш[ои [озиразамоне гардидаанд, ки роxеъ ба Афросиёб вуxуд доранд. Тадrиrоти муфассали археолог[ои eзбек, ки бо ро[барии мар[ум В.А.Шишкин ва Я.Г.Uуломов дар Афросиёб гузаронда шуд, боиси кашфиёт[ои калон гардид. Вале бисёр масъала[ои таърихи аср[ои VI–VIII Самарrанд ал[ол равшан нест.
Ба аrидаи А.И.Тереножкин, ин давра давраи тараrrиёти Самарrанд буд.[902] Дар rисми шимолии ша[р арк ва дар rисми xанубии он ша[ристон xой дошт. Дар ин давра xануби ша[р, ки хеле калон шуда рафта буд, ду rатор девор дошт (тeли девор[ои атрофи ша[ристон rариб 2км буд), дар шимол ша[р бо xари[ои со[или дарёи Сиёб ма[дуд мешуд. {ар ду rатори девори ша[р дар масофаи 8-10 м дур аз [амдигар мутавозb тeл мекашид ва девори дарунb нисбат ба девори берунb хеле муста[камтар буду бурx[ои он [ам шо[мотвор xой-гир буданд. Ин девори дуrатора (онро девори дувум [ам мегeянд) ба rисми му[офизатшавандаи ша[р, инчунин [амон ма[алла[ои атрофи ша[рро низ дохил мекард, ки дар аср[ои IV–V сохта шуда буданд. Вале дар аср[ои VI– VII, баъди он ки девори дуrатора сохта шуд, ша[р боз вусъат ёфта, аз [удуди девор[о берун рафт ва rад-rади канали асосb ба тарафи xануб па[н шуд.
Инак, Самарrанд дар аср[ои VI-VII хеле муста[кам шуда буд. Бе исботи иловагb [ам равшан, ки ду rатор девор ша[рро нисбатан дастнорас мекард. Дарвозаи xанубии ша[р дар xое сохта шуда буд, ки он бо ду девор, ба шакли нимдоира ба [ам пайваст мешуд ва агар душман аз дарвоза ба дарун дарояд, ба як ро[рави сарбастае меафтоду аз чор тараф тирборон карда мешуд. Дарвозаи шарrb аз ин [ам муста[камтар буд - дар ду тарафи ин дарвоза ду бурxи баланд меистоду аз дарун боз як девор буд, ки гузарго[и пин[онb дошт.[903]
Сол[ои 1965–1968 ва дар сол[ои минбаъда, тахминан дар мобайни димнаи Афросиёб комплекси азими меъморb – rасри [оким кашф гардид. Аз ин xо зиёда аз сb хона ёфт шуд. Майдони умумии [африёт аз 1 га зиёд аст. Яке аз толор[ои асосии кашфшуда толори ша[нишини 1 мебошад. Ин толори калони чоркунxаест, ки андозааш 11х11 м буда, даромадго[аш аз тарафи шарr аст. Шифти толор ба сутун[о такя мекунад. Rад-rади таги девор суфаи васеъ тeл кашида, рeбарeи даромад суфа хеле пеш мебарояд ва дар он xо тахт меистодааст. Девор[ои худи толор, долон[ои беруни он ва девор[ои дигар хона[ои [амшафати он саросар аз расму сурат пур мебошанд. Аз толори дигар, ки тар[аш мисли толори асосb бошад [ам, нисбат ба он андак хурдтар аст, асбоби ашёи чeбини кандакорb ва [айкалча[ои чубини нимсeхтаи раrrоса[о ёфт шуд.[904]
Яке аз калонтарин марказ[ои Суuди Бухоро димнаи Варахша буд. Онро сол[ои 1938-1939 ва 1949-1954 В.А.Шишкин тадrиr кард. Rисми асосии димнаи Варахша теппаест, ки шаклан таrрибан секунxа мебошад. Вусъати он 9 га ва баландиаш таrрибан 10м аст. Баландии хароба[ои арк бошад, аз 9,5м зиёд нест (аслан баландии он 30м будааст). Ин иморати калоне буд, ки (андозаи тараф[ояш 31м) та[курсии яклухти похсагb дошт. Дар uарбтари арк rасри бухорхудот[о воrеъ буд. Ин rаср иморату бинои зиёди хурду калон дошту [амаи он[о ба саломхонаи бузурге мепайваст, ки дар тарафи uарбии rаср воrеъ буд. Толор[ои ташрифот rатор-rатор xой доштанд. Баъзеи он[о хеле калон буд. Девор[ои rаср пур аз наrшунигори аxоиб ва расму сурат[ои пурмазмун буд. Рeбарeи rаср, аз афти кор, маъбаде сохта будаанд, [авли[ои ша[риён дар rисм[ои шимолb, шарrb ва uарбии Варахша xой дошт.[905]
Аз дигар ша[р[ои во[аи Бухоро Пайкандро ном бурдан мумкин, ки вусъати он ба 20га мерасид. Ин ша[р [ам rалъа ва арк дошт.[906]
Кофирrалъа [907] ва табаrа[ои болоии Тали Барзу[908] [ам ба димна[ои но[ияи Самарrанд нисбат доранд.
Ба шарофати [африёти чандинсолаи Б.Я.Ставиский дар сарга[и Зарафшон [ам бисёр бошишго[[о ва rалъа[о кашф ва тадrиr гардиданд. Масалан, 12км дуртар аз Rалъаи Муu дар канори де[аи Мадм Б.Я.Ставиский ва Ю.Ёrубов Гардони {исор ном димнаеро тадrиr карданд ва он rасри калонест, ки дар болои теппае xой гирифтааст. Rаср дар сeхторе нобуд шуда будааст. Худи rаср бино[ои бисёр, аз xумла, саломхона ва намозго[ доштааст. Аз ин xо намуна[ои аxоиби чeб[ои кандакорb ба даст омад. Дар водии Моuиён [ам бисёр асар[ои rадима тадrиr шудаанд. Умуман, дар сарга[и Зарафшон зиёда аз 50 осори давра[ои аввали аср[ои миёна ёфт шудааст.[909]
Ва ни[оят, бинобар тадrиrоти С.К.Кабанов, дар Суuди xанубb дар но[ияи Rашrадарё [ам дар аввал[ои аср[ои миёна бисёр ша[р[ои калон воrеъ будаанд.