Жыццвы шлях Сiмяона Полацкага

Жыццвы шлях Сiмяона Полацкага. мя, дадзенае Полацкаму пры нараджэнн, стала вядома даследчыкам тольк пачатку нашага стагоддзя.

А вось наконт мя па бацьку па-ранейшаму меркаванн разыходзяцца як н дзна, пэную блытанну тут унс сам Полацк. Дог час называл Емяльянавчам. З лгкай рук аднаго з першых даследчыка яго жыцця дзейнасц. Татарскага. А той, у сваю чаргу, шо ад чалабтнай, накраванай некал Полацкм цару Аляксею Мхайлавчу Выехал на твое великого государя имя из Литовския земли брат мой единоутробный Иоанн Емеяльянов сын. А кал родны брат Емяльянавч, дык, лагчна, такое мя па бацьку ме сам Полацк.

Але ж адшуканы матэрыялы, у якх н называе сябе Гарылавчам. Магчыма, бацька ме два мен Урэшце рэшт цяпер пшуць Самул Гарылавч Не с проста з сапрадным прозвшчам Полацкага. Яно двайное Пятроск-Стняновч. Прада, сустракаецца варыянт Стняновч. Другое прозвшча бацькава, першае айчыма, як выхова Самула з маленства. Нарэшце, пра час нараджэння Полацкага. сць меркаванн, што н з явся на свет у снежн. Тольк якога года Пагадзлся на снежн 1629-га. Тут сапрады дапамог ужо сам Полацк.

У адным з яго верша сць разваг, як у 1656 годзе н пастрыгся манах Бых же аз инок в четвертой седмицы Лет моих, токмо кроме единицы. Седмица сумнення не выклкае сем. А далей дастаткова зусм простага матэматычнага падлку. Сем множыцца на чатыры, адымаецца адзнка атрымлваецца 27 гадо узрост, кал Полацк ста манахам. А пакольк, яшчэ раз нагадаем, адбылося гэта 1656 годзе, дык лгка атрымаць год нараджэння. Бацька Самула належа да заможных палачан, не бедным з ялялся Пятроскя.

Хутчэй за с аднослся да купецкага саслоя. Як, дарэчы, Скарыны, чый род да знакамтага першадрукара. Верагоднасць гэтага пацвярджае Полацкая рэвзя 1552 года. Паводле яе, Пятроскя жыл непадалку ад Скарына. Меркаваць так можна па распсанай абароне высокага замка згаданай Рэвз. На выпадак нападу ворага кожная сям я мела свой участак сцяны, гэта значыць, гародню. Цытую Подле тое вежи две городни мещански з великого посаду. Затем городня Тяпинских. Затем городня Митковичей.

Затем пять городен игумены Полоцкого. Затем городня мещан Петровских. Напрошваецца тольк дакладненне. З великого посаду маецца на вазе сям я Скарына, якя жыл самм пасадзе. А Пятроскя знаходзлся з м годным суседстве. Дробязь, але стотная. Вдочна, з самага маленства Самул знаходзся асяроддз, якое ведала сабе цану, а таму мкнулася даць дзецям належную адукацыю. Хутчэй за с хлопчык спачатку вучыся так званай брацкай школе Богаяленскага манастыра. А затым яго шлях пралг на Украну, у вядомую Кева-Маглянскую калегю.

Гэтая навучальная станова карысталася вялкм атарытэтам у правасланых й давал себаковую падрыхтоку. У калег снавала прадуманая, зладжаная сстэма адукацы. У й было восем класа, што дзяллся на малодшае аддзяленне з чатырох класа адпаведна сярэдняе старэйшае па два класы. Навучанне працягвалася ад дванаццац да чатырнаццац гадо. А выбару прадмета сння, бадай, можна пазайздросцць Чаго тольк не выкладал Славянскую, грэчаскую, лацнскую, польскую мовы, рыторыку, граматыку, фласофю, арыфметыку, геаметрыю, астраномю, багаслое.

А яшчэ музыку, а яшчэ птыку. А прасцей кажучы вучыл псаць вершы. Навучэнцы мел не аднолькавы статус. У малодшых сярэднх аддзяленнях яны назывался спудэям, а старэйшых ператварался студэнта. Адпаведна дыдаскалам прафесарам был выкладчык. Не сказаць, каб у калег панавала муштра, але што патрабаванн прад ялялся суровыя строгя несумненна. Даводзлася шмат зубрыць розныя богаслужэбныя тэксты, завучваць догя малтвы. Але ж прадсталялася мажлвасць дасканала авалодаць розным мовам.

А яшчэ Самул, як ншыя, далучася да сакрэта паэз. Яго аднолькава цкавла тэхнка вершаскладання, паэзя як творчы працэс. Яшчэ 1648 годзе Самул зраб адзн з першых свах канспекта па тэоры яе, як, дарэчы, захавася. На гэты час прыпадае першы вядомы цыкл Самула Акафст прасвятой Багародзцы. Прада, у творы яшчэ не адчуваецца атарскай самастойнасц, гэта звычайнае рыфмаванне пэных царконых выраза. Не больш самастойнасц цыкле Канон, таксама напсаным 1648 годзе.

У калег Самул, як прызнавася н у прадмове да свай кнг Рыфмалагн, прав две седмицы. Значыць, навучанне працягвалася 14 гадо закончылася 1651 ц 1652 годзе. На той час малады дыдаскал а такую прафесю н атрыма ме прыкладна 22 гады. Самул вырашы працягваць вучобу на фласофскм факультэце Вленскай акадэм. У няблзкую Вльню яго падштурхнула жаданне пресладостные и душеполезные цветы услаждения душеживительного вкусить. Менавта так н тлумачыць матывроку гэтага прадмове да яшчэ адной свай кнг Вертаград мнагацветны.

А пакольк выбар зраб свядома, то працава менавта працава настойлва апантана. Аб шырын яго тагачасных нтарэса даюць уяленне жо назвы асобных канспекта, што заховаюцца цяпер у Архве старажытных акта у Маскве Палемчнае багаслое, Разважанн Фамы Аквнскага, Багаслоскя разважанн ншыя. На думку некаторых даследчыкау у вiленскi перыяд Сiмяон Полацкi уступiу ва унiяцкi ордэн Васiля Вялiкага i стау базыльянiнам. Унiяцтва у той час замацавалася на Беларусi, яго прыхiльнiкi па-свойму iмкнулiся пераадолець рэлiгiйны раскол беларусау на праваслауеых i католiкау, карысталiся беларускай мовай.

Як высокаадукаваны настаунiк i пiсьменнiк, Сiмяон Полацкi аднолькава добра ведау славянскую i заходнееурапейскую культуры i iмкнууся да iх сiнтазу. Але паэт нiколi не адмауляуся ад праваслаунага хрышчэння, i базыльянства не перашкодзiла яму быць лаяльным дзеячам праваслаунай рускай царквы у Маскве. Несумненна, вучобу закончы бы паспяхова, кал б не тагачасныя палтычныя падзе. У 1654 годзе, як вядома, пачалася вайна Рас супраць Рэчы Паспалтай.

Маскоскае войска мклва прасовалася наперад, зававаючы горад за горадам. Хутка маскоцы апынулся ля сцен Вльн. На друг ж дзень пасля заняцця яе Самул пакну горад вярнуся родны Полацк, дзе застася без пэнага занятку. На шчасце, хутка гуменам Богаяленскага манастыра ста добра вядомы знамы яму па Кева-Маглянскай калег гнацй ялевч. Колшн прафесар вольных мастацтва новай рол адчува сябэ пэнена. Настойлва шука аднадумца, якм мог бы дазволць выкладаць у брацкай школе.

Неяк, кал праходзла вялкоднае богаслужэнне, н заважы у натопе свайго былога вучня. Пасля службы разгаварылся. Тут высветллася, што становшча Самула незайздроснае. Выслухашы яго важлва, ялевч нечакана прапанава А як глядзш наконт таго, каб стаць манахам Манахам перапыта здзлены Самул. Яго такая прапанова збянтэжыла. Нават не мог сабрацца з думкам. ялевч, разумеючы стан юнака, не спяшася атрымаць канчатковы адказ. Да мажлвасць кольк дзн падумаць. На развтанне дада Сам вырашай, настойваць не буду. Адно скажу не пашкадуеш Можна тольк здагадацца, што было Самула на душы тыя, такя няпростыя для яго, дн. Безумона, прапанова адкрывала немалую перспектыву. ялевч прама сказа, што кал стане манахам, зможа працаваць выкладчыкам у брацкай Богаяленскай школе.

А гэта, не сакрэт, магчымасць бязбеднага снавання, стварэння мо для занятка любмай справай. А Самул жа жо вызначы пэна прысвяцць сябе служэнню лтаратуры, мастацтву. Разам з тым трэба было як бы пераслць самога сябе, адмовцца свядома, канчаткова ад многх зямных выгод.

Ц не самае галонае назасды застацца адзнокм. Адзнокм Але ж, разважа Самул, хба можа быць адзнокм чалавек, як цалкам аддаецца духонай справе, маральнаму дасканаленню Якм цяжкм н бы для яго гэты крок, н урэшце рэшт яго зраб. 8 чэрвеня 1656 года пераста снаваць Самул Пятроск-Стняновч, з явся чарнец Смяон. Забягаючы наперад, трэбы сказаць, накольк няпростым было для Самула гэтае рашэнне, н пазней мкнуся асэнсаваць, а ц правльна зраб, пайшошы манах.

У тым жа зборнку Вертаград мнагацветны сць верш Жанцьба. У м атар прыходзць да высновы, што чалавек, як вырашы прысвяцць сябе цалкам навуцы, мусць назасды застацца адзнокм. Тольк такм разе н зможа дасягнуць вялкага поспеху, бо жонка, дзец гэтаму занятку перашкаджаюць. Амаль што апакалiпсiчны ваенны патоп 1650-60-х гадоу, рэлiгiйная вайна, казацка-сялянскiя паустаннi, Пагроза захопу шведамi Беларусi i Лiтвы пахiснулi веру Сiмяона у стабильнпсць Рэчы Паспалiтай.

Пiсьменнiк пачау ускладаць надзеi, што яго Радзiму выратуе палiтычны саюз з Расiяй. А тым часам Рася прадпрымала далейшыя захады для мацавання свай дзяржанасц. У ма 1656 года яна аб явла вайну Швецы. Аляксей Мхайлавч вырашы не адседжвацца сталцы, а знаходзцца войску. Яно, як вядома, наблзлася да Полацка. Прыехашы горад на Дзвне 5 лпеня, цар жы там да 15 лпеня. гнацй ялевч, каб засведчыць сваю прыхльнасць адданасць яму, арганзава на пад ездзе цара да горада рачыстую сустрэчу. Аляксею Мхайлавчу найбольш спадабалася, кал 12 вучня брацкай школы на чале з Смяонам прачытал вершаванае втанне, так званыя Метры на прышэсце вялкага гасудара Аляксея Мхайлавча.

Метры псался не адным Смяонам, яму дапамагал ялевч Флафей Утчыцк. Атарства было калектыным, бо многм хацелася засведчыць павагу да цара. Смяон жа невядома, ц па ласнай нцыятыве, а можа, па просьбе гумена за некальк дзн да гэтай сустрэчы нават з ездз у Вцебск, дзе таксама выступ перад Аляксеем Мхайлавчам. Але гэты твор Смяон не стольк сам пса, кольк перафразава Прасфонму, у якой гучал падобныя парананн, тольк яны адрасавался кескаму мтрапалту.

Што да самога звароту да цара, дык Смяон хаце звярнуць на сябе вагу. не тольк на сябе. Разлчва, што Аляксей Мхайлавч не абыдзе гараджан увагай, у чым не памылся. Яшчэ граматай ад 3 сакавка 1655 года гасудар засведчы права Богаяленскага манастыра владети в век неподвижно новым землям, якя адда яму. У далейшым таксама падтрымлва яго. З граматы ад 16 лютага 1657 года вдаць, што цар чарговы раз пацвердз права гараджан владеть около города Полотеска землею и лесами и сенными покосы и всякими угодьи на все четыре стороны кругом по пяти верст выпуски.

Адначасова агаворвалася опричь отчин, земель и угодей Полоцкого Богоявленского монастыря. Адным словам, цар звярну увагу на мала каму вядомага маладога дыдаскала. А кал звярну, то, трэба было чакаць, што не забудзецца пра яго. Але пакуль Смяон адчу царскую вагу, упане зведа, што такое дзеянн нядобразычлца.

У снежн 1659 года ялевч ста архмандрытам полацкага Барысаглебскага манастыра. Тым самым у брацкай школе Богаяленскага манастыра Смяона не засталося галонага плывовага заступнка. З незалежным у меркаваннях выкладчыкам вырашыл расправцца тыя, каму не падабалася яго маскоская арыентацыя. А менавта так, а не накш, успрымал многя калег начальства згаданыя вншаванн, а таксама тыя, якя Смяон рэгулярна пасыла цару Маскву. У справу мяшася полацк епскап Калст. Не дапамагло тое, што яшчэ 1657 годзе Смяонам бы складзены зачытаны яму панегрык Втанне епскапа Калста Полацкага Вцебскага.

Смяон апынуся турме, што знаходзлася на полацкм Верхнм замку. Давялося правесц кайданах два тыдн. А яшчэ да гэтага Калст знайшо яму пакаранне, магчыма, не такое строгае, але больш зняважлвае. За нейкую правннасць малады настанк вымушаны бы прыбраць хлявы. Зусм бы цяжка давялося Смяону, кал б не магчымасць атрымлваць маральную падтрымку ад ялевча. Той нязменна гавары, што, магчыма, хутка паедзе Маскву, тады абавязкова возьме яго з сабой.

У лютым 1660 года, кал Маскве меся прайсц чарговы царконы сабор, Аляксей Мхайлавч запрас на яго ялевча. Не аднаго, вядома, а з вялкай свтай, у складзе якой апынуся Смяон з 12 свам вучням. Выехал, як кажуць, з запасам жо 19 студзеня был прыняты Крамл. Гучал втальныя прамовы, стихи краесогласные, гэта значыць вершы, складзеныя Смяонам. У Полацк змагл выехаць тольк 20 верасня 1660 года. Спяшался, каб паспець на занятк. У Полацку адчува тугу па вялкм, шумным горадзе, як паспе палюбць.

Ды пастаянна давал знаць пагрозлвыя позрк колшнх ды новых нядобразычлца. Становшча яшчэ больш ускладнлася, кал 1661 годзе актывзавался ваенныя дзеянн Рас з Рэччу Паспалтай. На Смяона з явся адзн данос, друг Нчога не заставалася, як развтацца з родным горадам. Пераезд у Маскву хутчэй за ус адбыуся у другой палове 1663 года. Гэты ж год пацвярджае сам Полацк прадмове да Вертаграда мнагацветнага, напсанага 1676 годзе н гаворыць, што на дзень канчыны Аляксея Мхайлавча пражы у Маскве 13 гадо. У Маскву еха не адзн, а з мац пляменнкам.

Як прызнавася Оставил я отечество, родных, удалился, вашей царской милости волею вручился. У Маскве Смяон ста Полацкм, а пасялся Законаспасаскм манастыры. Царом бы сустрэты належным чынам. Неаднаразовыя втанн зрабл сваю справу. На так званы грашовы корм яму адводзлася па пяць алтын у дзень. На х, дарэчы, можна было купць ягня ц парася. А кал лчыць, што манах харчавался бясплатна, дык гэтыя грошы яго асноным шл на кнг. Шмат рукапсных кнг Смяон прывз з сабой з Полацка.

Дзеля заховання х яму выдзелл сцяне, в обители всемилостивого Спаса, что за Иконным рядом спецыяльны склеп ради безбедства от пожаров. Полацкаму даручыл стварыць спецыяльную лацнскую школу для царскх людзей з Прыказа таемных спра. Яна стала адной з тых грэка-лацнскх устано, што з цягам часу прывял да тварэння Славяна-грэка-лацнскай акадэм. Спачатку Смяон з яляся адзным настанкам, ды вучня было сяго чатыры чалавек дарослыя людз, пад ячыя Прыказа.

З м Полацк хутка лгка зблзся, часам рознцы тым, што н выкладчык, а яны слухачы, не адчувалася. Асаблва прыязныя адносны был з Сльвестрам Мядзведзевым, як ста любмым вучнем на с жыцц захава прыязнасць да свайго настанка, удзячнасць яму. Дарэчы, Полацк жы з Мядзведзевым у адной келл. Атрымашы неабходную падрыхтоку, першыя вучн Полацкага, у тым лку Мядзведзе, у ма 1668 года паехал з дыпламатычнай мсяй у Курляндыю. Аб вельм вялкм атарыцеце Полацкага жо першыя ж гады яго жыцця Маскве яскрава сведчыць так факт. Як вядома, у 1666 годзе склкася спецыяльны царконы сабор, як судз за самавольны ход з прастолу, за жаданне паставць царконую ладу над царскай патрыярха Маскоскага сяе Рус свяцейшага Нкана. Галоным абвнавацам на м выступа цар. Сабраць жа неабходныя дакументы, якя дапамагл б цалкам выкрыць дзейнасць раскольнка, Аляксей Мхайлавч прапанава Смяону.

Полацк, акрамя таго, з яляся перакладчыкам сакратаром двух усяленскх патрыярха александрыйскага антыахйскага.

Тады ж м бы напсаны трактат Жэзл пралення, скраваны супраць расколу. Ста вядомым Полацк як выхавальнк царскх дзяцей. Адбылося гэта восенню 1667 года. 1 верасня аб явл наследнкам прастола царэвча Аляксея, якому спонлася 13 гадо. А 7 верасня наладзл рачысты абед, на якм аб явл Смяона настанкам царэвча. Як вымагал таго абставны, н выступ з вншаванням. Спачатку сказа звычайную прамову, а затым паднс цару Аляксею Мхайлавчу яго сыну, цяпер ужо вялкаму князю Аляксею Аляксеевчу, вершаванае втанне, названае Арол расйск.

Чарговы панегрык Так. Ды каб узмацнць эфект, вншаванне было паднесена зусм не як звычайны тэкст. Яго старанна аформл. Зрабл прыгожыя малюнк некалькх фарбах, пераплт малнавага колеру, з шоку. Аднак Смяон адначасова вырашы раскрыцца як паэт, якому падуладны найскладанейшыя паэтычныя формы. вогуле, ц не з гэтага панегрыка заяв н пра сябе як выдатны эксперыментатар Не абышлося, канечне, без гпербалзаваных паранання тут атар не адыходз ад жанру. Але галонае творы зусм не гэта, а тая вртуознасць, з якой н пастався да тэмы. У чым пераканалася царская сям я, кал пасля абеду змагла важлва пазнамцца з вншаваннем.

Пшучы панегрык, Полацк став перад сабой асветнцкую мэту. У прыватнасц м згадваюцца Гамер, Верглй, Арыстоцель, Арфей, Дэмасфен Як кажуць, лесть лестью, але с гэта прамалялася паэтам высокай культуры псьма. Яшчэ некальк прыклада высокага прафесйнага майстэрства Смяона. Як сведчыць, напрыклад, Дыялог каротк, Полацк паспяхова выкарыстова такую форму, як рэха. Дарэчы, яна мела шырокае распасюджанне заходнеерапейскай лтаратуры.

За палiтычнай i царкоунай барцьбой пiсьменнiк не забывау пра сва наканаванне лiтаратурную творчасць. Амаль штодзнна н пiсау палову сшытка вершау, п ес, творау прамоунiцкай прозы. Даследчык занялся нават падлкам высветллася, што ся паэтычная спадчына гэтага сланага сына Полацка займае недзе 50 тысяч радко. Галонай жа кнгай яго ста зборнк Вертаград мнагацветны, у якм творы размешчаны алфавтным парадку. Даследчык схльны лчыць гэтую кнгу своеасаблвай энцыклапедыяй, дзе перамежаваны царконыя легенды, анекдоты, звестк з гсторы, геаграф, мнералог, погляды на дэальнага манарха, на абавязк начальнка, выкрыванне распусты, чаранцтва асаблва зайздроснка паклпнка на напсанне апошняга яго натхнл варожыя дзеянн грэкафла.

Смяон Полацк гэта выток рускага прафесйнага тэатра, што бы створаны 1672 годзе пры двары Аляксея Мхайлавча. Трупа складалася з 26 чалавек, а пакольк амаль усе яны з ялялся беларусам, якя жыл Мяшчанскай слабадзе, дык, думаецца, падбор юнако дзячат зусм невыпадковы. Не забыва Полацк пра свах земляко, клапацся, каб яны магл далучыцца да мастацтва, у прыватнасц тэатральнага.

А яшчэ, што таксама немалаважна, апекава акцра, па неабходнасц заступася за х. А м жа не так лгка працавалася. Хутка трупа павялчылася да 60 чалавек. У казне, вдаць, знайшлся людз, якя палчыл, што выдатк вялкя, таму забылся своечасова плацць артыстам грошы. У найбольш цяжкм становшчы апынулся тыя, хто належа да так званых ншаземца. Гэта был людз прышлыя, у тым лку беларусы.

Самыя смелыя з х не баялся звяртацца да самога цара. Яны скардзлся Аляксею Мхайлавчу платиишком ободрались, сапожишками обносились, а пить-есть нечего и помираем мы, холопи твои, голодною смертью. Кал цар паказа скарг Полацкаму, той заступся, папрас станоча вырашыць пытанне з грашовым забеспячэннем. Для тэатра Полацк напса дзве п есы Камедыя прытчы пра блуднага сына Пра Нахаданасара-цара. Акрамя таго, м был створаны многя дыялог, дэкламацы, блзкя па свай форме да драматург. 30 студзеня 1676 года пасля смерц бацьк Аляксея Мхайлавча царом ста пятнаццацгадовы Фдар Аляксеевч, духоным настанкам якога, як вядома, з яляся Полацк.

Малады цар не забыся пра яго. Як мог падтрымлва, ствара усе мовы для плннай працы. Падобная вага падштурхнула Смяона на думку аб адкрыцц друкарн. Фдар Аляксеевч пайшо насустрач. У 1678 годзе памяшканн царскага двара, насупраць так званай нжняй страпчай хаты, на другм паверсе заснавал новую друкарню, якая стала называцца Верхняй.

Першым выйша у й Букварь языка словенска. н пабачы свет у 1679 годзе, кал якраз спонлася сем гадо Пятру. Яму Полацк адрасава згаданы азбуконк, бо, як вядома, у гэтым узросце Рас пачынал далучаць дзяцей да буквара. А Смяон жа ста настанкам Пятра. сць усе падставы гаварыць пра буквар як пра твор высокага мастацтва дасканалага палграфчнага афармлення. н прывабны знешне, тэкст набраны выразным шрыфтам, сць малянчыя застак. Ды для карыстання кнжка зручная, памер невялк, усяго 18 частка аркуша.

Атар паклапацся, каб змалку прывць дзецям любо да веда. У пачатку буквара змешчаны верш, у якм гаворыцца аб карысц навучання, аб тым, што чым большыя выслк пры гэтым, тым больш значныя вынк. ступны артыкул ме дыдактычны характар. Ды ншыя матэрыялы таксама. Ставлся як выхавачыя мэты, так практычныя, давался парады, як лепей авалодаць азбукай. Выхавачыя прынцыпы, якх прытрымлвася Полацк, адлюстровал стан тагачаснай педагагчнай навук. Таму Смяон не адмаля пакарання вучня за розныя правннасц.

Прада, лупцока рэкамендавалася дыферэнцыявана, у залежнасц ад узросту. Вдочна, што сам Птр у маленстве розга пакаштава. Але хоць буквар стварася спецыяльна для царэвча, м карыстался многя, бо тыраж кнжк бы вялк. Выда Полацк Тэстамент, атарства якога прыпсваецца мператару Васлю Македанянну. Гэта павучальныя рэкамендацы, якя той адрасава свайму сыну Льву Флосафу. Тэстамент, перакладзены на царконаславянскую мову, выходз да Смяона, але н унс стылстычныя прак 3 студзеня 1680 года выда гэтую кнгу з уласнай вершаванай прадмовай.

Была падрыхтавана да друку Аповесць пра Варлаама асафа духоны раман, вядомы на Рус яшчэ з Х стагоддзя. Прада, кнга выйшла тольк 4 верасня 1681 года, кал Полацкага жо не было жывых. У апошня свае гады Смяон працава як нкол плнна. Кольк пераклада У студзен 1676 года сувяз са смерцю Аляксея Мхайлавча м была напсана кнга Глас апошн да госпада Бога. У чэрвен 1676 года н завяршы зборнк Гусль добрагалосная, што стала панегрыкам у сувяз з пачаткам пралення Фдара Аляксеевча.

На працягу лютага-сакавка 1678 года працава над Псалтыром рыфматворным. Жнвень 1678 года пасталена апошняя кропка над зборнкам Вертаград мнагацветны. На апошня гады жыцця С. Полацкага прыпадае стварэнне праекта вышэйшай навучальнай установы Маскве. Над неабходнасцю яе Смяон задумвася раней, але цяпер яго стрывожыла пазцыя, якую заня патрыярх Якм. Справа тым, што 1679 годзе пры патрыяршай друкарн было заснавана грэчаскае вучылшча, названае Друкарскм.

Якм меркава ператварыць яго з цягам часу вышэйшую навучальную станову. Як быццам заставалася тольк радавацца. Але Полацк, як нямногя, разуме, што тым самым лс расйскай асветы можа апынуцца руках тых, хто прытрымлваецца асноным грэчаскай адукацы, а гэта многм звузць падрыхтоку спецыялста. Ды месца будучай акадэм, на яго думку, зусм не пры друкарн, а пры Законаспасаскм манастыры, прытым у спецыяльна зведзеным будынку. н распрацава падрабязны план навучання, згодна з якм павнны выкладацца дыялектыка, граматыка, паэтыка, фласофя, фзка ншыя важныя прадметы.

Як гэта раблася лепшых заходнх унверстэтах. Праект бы прапанаваны Фдару Аляксеевчу, але царскага рашэння па гэтым пытанн Полацк не дачакася. н адчува сябе с горш горш. Слабе зрок, таму што шмат чыта кнг. Ды вымушаны бы гадзны праводзць каля друкарскх станко, звяраючы адбтк. Асаблва занядужа летам 1680 года. Да таго блага адчува сябе, што не змог прысутнчаць на вянчанн Фдара Аляксеевча з Агаф яй Грушэцкай 18 лпеня.

Не бачыл яго за сталом у час святочнага абеду. тыя, хто радавася поспехам Смяона, яго зайздроснк а х было нямала зразумел Смяон захварэ усур з. Усе ж дано звыклся, што час найбольш важных моманта ля самага цара садзлся не вяльможныя, знакамтыя баяры, а сцпла апрануты чарнец. Не стала Полацкага 25 жння 1680 года. Хавал яго Законаспасаскм манастыры. Фдар Аляксеевч загада Мядзведзеву зрабць вершаваны надмагльны надпс. Цяпер гэтыя плты з эптафяй заховаюцца фляле Дзяржанага гстарычнага музея Маскве.

Пасля смерц Полацкага застался яго кнг, найбагацейшая тагачаснай Маскве асабстая бблятэка. Застался добрыя думк аб адукацы народа, развцц культуры. Але муж дабраверны, царкве дзяржаве патрэбны н працава на дзяржаву тады, кал развтася з зямлй людзьм. Прада, адбывалася гэта не проста. Хоць праект аб стварэнн акадэм цар падпса, справа зрушвалася з месца няпроста. У 1682 годзе не стала Фдара Аляксеевча. Тольк 1685 годзе, кал Мядзведзе пазнам царэну Соф ю з гэтым дакументам, да пытання вярнулся зно першая Маскве вышэйшая навучальная станова была адкрыта.

Актывзавался, аднак, зламыснк. Не сунмася галоны працнк Смяона патрыярх Якм. Каб расправцца з м пасмяротна, н выкарыста царконы сабор, што праходз у 1690 годзе. Кнг Полацкага был адданы анафеме, х забаранялася згадваць як ерэтычныя. Патрыярх, па сутнасц, не хава радасц, што асветнк памр Ужо бо не попусти ему праведный Божий суд чужемудренные новости в народ православный великорусский ввовдити, но вскоре смертная коса посече его. Ды час засды с ставць на свае месцы.

Смяон Полацк Самул, сын Полацка тут не выключэнне.