Дәріс 9. Ел басқару түрлері мен мемлекеттік құрылым. - раздел Экономика, Экономика, бизнес және әлеуметтік ғылымдар жоғары мектебі Жоспар:
1. Мемлекет ұғымы.
2. ...
Жоспар:
1. Мемлекет ұғымы.
2. Мемлекеттің құрылымы.
3. Мемлекет құрылымының сыртқы саясатына әсері.
Әдебиеттер тізімі:
Хан И.Г. Саясаттану – Алматы, 2003 ж.
Қуандыков. Саясаттану негіздері. Алматы, 1998 ж.
Жамбылов Д.А. Саясаттану негіздері. Алматы, 2000 ж.
Василик М.А. Политология. М., 2000 ж.
Политология. Курс лекций. Под. ред. Мустафина Т.Т. Алматы, 1993 ж.
Панарин А.С. Философия политики. М., 1996 ж.
Г. Гегель «Әрбір мемлекет өзіне сәйкес, сай келетін мемлекетті құрады».
Мемлекет ұғымы екі мағынада қолданылады. Біріншісі, «ел», «жұрт» деген мағынада тұтас территориясы халқымен алып түсіндірілсе, екіншісінде тек жоғарыды қолында билігі бар басшылар тобын ғана айтады.
Мемлекеттің белгілері:
Территория
Тәуелсіздік немесе егемендік
Мемлекеттік билік
Халық
Салық салу құқығы
Мемлекеттің пайда болуы туралы бірнеше тұжырымдамалар бар. Олар:
Қоғамдық келісім теориясы (Дж. Локк, Т. Гоббс);
Т. Гоббс: Мемлекет әлеуметтік келіспеушіліктерді шешуге және күш көрестуді легитимді қылдыру үшін құрылған.
Дж. Локк: Мемлекет билікті шектеу мақсатында құрылған
Зорлық-зомбылық тұжырымдамасы (Л. Гумплович);
Маркстік концепция (К. Маркс);
Теологиялық тұжырымдама (А. Августин);
Патриархалдық теория (Конфуцийден бастау алады).
Мемлекет түрлері мен қызметі
Мемлекет бірнеше түрлерге бөлінеді.
Басқару түріне байланысты: монархия (абсолюттік, дуалистік және конституциялық) және республика (президенттік, парламенттік және аралас).
Абсолюттік монархияға Сауд Аравиясы, Катар, Кувейт, Оман, Бруней жатады.
Конституциялық монархияға Бельгия, Испания, Люксембург, Монако, Ұлыбритания, Дания, Швеция, Нидерланды, Жапония, Норвегия жатады.
Дуалистік монархияға жататындар: Иордания, Марокко, Тунис.
Абсолютік монархияның белгілері:
· монарх билігі Конституция немесе заңдармен шектелмеген;
· Парламент жоқ, немесе оның іс-қимылы барынша шектелген.
Конституциялық монархияның белгілері:
· Конституция монарх билігін шектейді;
· монарх мемлекет символы ретінде, бірақ нақты биліктік құзыреті жоқ;
· үкімет монарх алдында жауапты емес.
Дуалистік монархия белгілері:
· билік монарх пен парламент арасында бөлінген;
· монарх үкіметті тағайындайды;
· монарх парламент шығарған заңға вето жариялай алады.
Парламенттік республикаға жататындар: Италия, Германия, Израиль, Индия, Греция, Австрия.
Президенттік республикаға жататындар: АҚШ, Индонезия, Иран, Ирак, Кипр, Швейцария (бұл мемлекетте үкіметтің міндетін президент атқарады, ол Парламент (Федералдық Жиын) арқылы Федералдық Кеңес (Үкімет) мүшелерінен бір жыл мерзімге сайланады, бір-ақ рет).
Президенттік республика белгілері:
· Президент мемлекет басы және атқарушы билікті басқарады;
· Президент үкіметті құрады;
· Үкімет президент алдында жауапты;
· Президент парламент шығарған заңдарға вето қоя алады.
Парламенттік республика белгілері:
· Мемлекеттегі басты күш Парламент болып табылады;
· Президентті парламент сайлайды;
· Үкімет парламент алдында жауапты;
· Үкімет парламентте көп орын иеленген партия арқылы құрылады;
· Парламент үкіметке сенімсіздік вотумын жариялай алады.
Аралас республикаға жататындар: Франция, Перу, Португалия, Финляндия, Исландия.
Оның белгілері:
· Президент жалпы сайлау арқылы сайланады;
· Президент кең құзыреттерге ие;
· Президент пен атқарушы билікті басқаратын премьер-министр Парламент алдында жауапты.
Мемлекеттік құрылымына байланысты: унитарлық (Польша, Франция, Турция, Египет, Япония, Швеция), федеративтік (Россия, АҚШ) және конфедеративтік болып бөлінеді.
Унитарлық мемлекетті біріктіреді:
· ортақ Конституция;
· ортақ заң шығарушы орган;
· ортақ әкімшілік-территориялық бөліну;
· ішкі шекараның болмауы;
· ортақ саясат.
Унитарлық мемлекеттің кемшіліктері:
· заң шығарушы аппараттың икемсіздігі;
· аймақтардың мәселелерін ескермеу;
· этностық топтардың пікірімен санаспау.
Федеративті мемлекет белгілері:
· бірнеше Конституция, азаматтық құқық бар;
· федеративті және аймақтық сот және атқарушы билік қатар жұмыс істейді;
· территориялық бірліктердің өз бетімен федерациядан шығуға құқығы жоқ;
· саяси салада орталыққа бағынған.
Конфедерация белгілері:
· ортақ Конституция жоқ, тек құжаттарды қабылдағанда бірігеді;
· азаматтық ортақ емес;
· ортақ конфедеративтік сот жүйесі жоқ.
Діни белгісіне байланысты: зайырлы және діни болып бөлінсе, саяси режимнің қалыптасуына байланысты демократиялық, авторитарлық және тоталитарлық болып үшке бөлінеді.
Негізгі приоритетті қызметіне байланысты құқықтық және әлеуметтік деп бөлеміз.
Қазақстан Республикасы осылырдың ішінде қайсына жатады?
Мемлекет негізгі екі қызмет атқарады: ішкі және сыртқы. Ішкі қызметіне жататындар:
· экономикалық салады мемлекет кәсіпкер, жоспаршы, уйлестіруші ретінде мәселелерді шешеді;
· әлеуметтік өмірді ұйымдастырады;
· заңдылықты қамтамасыз етеді;
· мәдени-тәрбиелік салада жұмыс атқарады;
· Сыртқы қызметіне жататындар:
· мемлекеттің тұтастығы мен қауіпсіздігін қорғау;
· өзін-өзі билеу, егемендігін сақтау;
· ауқымды мәселелерді шешуге араласу;
· басқа мемлекеттермен қарым-қатынас жасау;
Сайып келгенде мемлекеттің басты міндеті – қоғамның тұрақтылығын орнатып, қалыпты тіршілігіне жағдай жасау.
Негізгі ұғымдар:унитарлы мемлекет, федерация, монархия, конфедерация, республика, парламенттік республика, президенттік республика.
9 дәрістің тақырыбына арналған АРМ(Hand-outs) – белсенді үйлестірмелі материал:
Все темы данного раздела:
Гуманитарлық және жаратылыстану пәндер кафедрасының отырысында талқыланды
Хаттама № ____ «_____» ____________________ _________ж.
Кафедра меңгерушісі т.ғ.к., доцент Ж.Д. Құсайынова
Типтік бағдарлама
№ р/қ
Пәндердің және циклдардың атаулары
Жалпы білім беру пәндері цикл
Жұмыс оқу бағдарламасы
Семестр
Кредиттер саны
Сабақ түрі
СӨЖ сағаттарының саны
Жалпы сағаттар саны
ПӘННІҢ ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫ
(syllabus)
Модуль пәнініңатауы: «Қазақстан Республикасының демократиялық негіздерінің қалыптасуы: саяси-қx
Пәннің мақсаты
Саясат – адам, қоғам және мемлекет арасында гармониялық үйлесімдікті табу. Бұл қоғамның, мемлекеттің, әр бір азаматтың ө
Модульдің атауы:Саясаттану
Модуль пәнінің атауы: Қазақстан Республикасының демократиялық негіздерінің қалыптасуы: саяси-құқықтық ас
СОӨЖ және СӨЖтапсырмаларын орындаудың және тапсырудың тақырыптық жоспары
Модуль пәнінің атауы: «Қазақстан Республикасының демократиялық негіздерінің қалыптасуы: саяси-құқықтық а
Халықаралық саясат және халықаралық қатынастар.
Төменде берілген авторлардың бірінің еңбегіне конспект жазу.
М. Василик Хрестоматиясынан:
1. Д.Растоу (стр.656-672)
2. А.Пшеворский А. (стр.672-69
Лемдік саясат.
13.1 Кестені толтырыңыз:
Мемлекет
Тұрғындар саны
Халықтың нығыздығы
Табыс жан басына шаu
Негізгі әдебиет
Хан И.Г. Саясаттану – Алматы, 2003 ж. Қуандыков. Саясаттану негіздері. Алматы, 1998 ж. Жамбылов Д.А. Саясаттану негіздері. Алматы, 2000 ж. Василик М.А. Полито
Білімді бағалаудың жалпы шкаласы
Аттестациялық әріптік баға
Балдардың сандық эквиваленті
Оқу пәнін меңгеру дәрежесінің %-дық
Студенттердің бiлiмдерiн бағалау шкаласы
«Өте жақсы» бағасы (А; 4,0;95-100%; А-; 3,67;90-94%) егер студент бағдарлама материалын толық меңгергенін көрсетсе және қандай да қ
Глоссарий
Абсентизм - халықтың саяси өмірге немқұрайды, селкос қарауы, азаматтық міндетті атқарудан бас тартуы
Абсолютизм– жо
Саясаттанудың объектісі – мемлекет, билік, билік қарымқатынастары.
Саясаттану пәні қоғамның саяси санасын, оның даму заңдылықтарын, қазіргі саяси өмірді ұйымдастырып, басқаруды, оның қ&#
Заңгер мамандығына саяси білімнің қажеттілігі.
Заңгер дегеніміз – заң саласындағы, заңгерлік қызметтегі, заңдық істерді (құқықтық нормаларға сәйкес қараст
A. Студенттердің өз-өзін тексеруге арналған тесттік сұрақтар.
1.Саясаттану – ол:
- саясат туралы ілім
- экономикалық жадай туралы ілім
- әлеуметтік даму туралы ілім
- адам психологиясын зерттейт
Дәріс.
Саяси ой дамуының негізгі кезеңдері. Қазақстанның саяси ойларының тарихы.
Жоспар:
1. Қ
Студенттердің өз-өзін тексеруге арналған тесттік сұрақтар.
1.Танымалы ежелгі қытай философы, шешені, қызметкері:
- Сократ
- Платон
- Конфуций
- Аристотель
2.
A. Студенттердің өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар мен тапсырмалар.
1. Аристотель бойынша биліктің қай түрлері ең тиімді?
2. Неден Платон демократияны жақтырмаған?
3. Саясаттанудың теологиялық мектеб
Дәріс 3. Саяси элита және саяси көшбасшылық.
Жоспары:
1. Саяси элита ұғымы, негізгі теориялар.
2. Элита таңдау жүйесі.
3. Саяси көсбасшылықтың типологиясы ме
Азақстандағы саяси элитаның қалыптасуының құқықтық механизмдері.
Қазақстандағы саяси элитаның қалыптасуы бірнеше кезеңдерге бөлінеді. Бірінші кезеңі – XV ғасырдың ортасынан бастап XIX ғасырдыv
Студенттердің өз-өзін тексеруге арналған тесттік сұрақтар.
1.Элита – ол:
- Ең жақсы, таңдалған, сұрыпталған деге мағынадағы ұғым
- экономикалық жадай турал
Элитарлы теория не зерттейді?
- саяси тәртіптің субъективті механизмдерін, мінездемелерін, индувидуалды қасиеттерін
- қоғамның жоғарғы топтың тұлғаларын
Дәріс 5. Билік саяси феномен ретінде.
Жоспар:
1.Билік мәні, тұжырымдамалары
2. Биліктің негізі, ресурстары, элементтері
3. Биліктің лег
Биліктің негізі, ресурстары, элементтері
Әдетте, «билік» деген сөз әр түрлі мағынада қолданылады. Оны ықпал ету бағытына, объектісіне байланысты былай етіп бөледі: ата-аналар билігі, м
Студенттердің өз-өзін тексеруге арналған тесттік сұрақтар.
1. Биліктің тармқталу теориясының қалаушысы:
- Джон Локк
- Г.Флобер
- К.Маркс
- Аристотель
- Макиавелли
2. Биліктіv
Дәріс 6. Саяси жүйе. Саяси режим және оның түрлері.
Жоспар:
1. Саяси режим ұғымы.
2. Антидемократиялық режимдер
Әдебиеттер тізімі:
Хан И.Г. Саясаттану – Алма
Студенттердің өз-өзін тексеруге арналған тесттік сұрақтар.
1.Саяси режим деп:
-басқарушылықтің түрі
- ел психологиясы
-мораль негіздері
Дәріс 7. Қазіргі заман демократия моделдері мен теориялары.
Жоспар:
1. Демократия мәні, пайда болуы және ерте замандағы демократия жайлы ұғымдар
2. Демократияны&
Демократия мәні, пайда болуы және ерте замандағы демократия жайлы ұғымдар
Демократия ұғымын бірнеше мағынада қолдануға болады: 1) мемлекеттің типі мен жалпы саяси жүйесі; 2) мүшелерінің теңдігіне, басқару
Азіргі кездегі демократияның негізгі теориялары
Плюралистік, элитарлық, экономикалық, «ақпараттық демократия» және маркстік теорияларының идеялары негізінде демократияның үш түрін атап к}
Азақстандағы демократияның заманға сай моделі
Қазақстан Республикасының Конституциясында: “Қазақстан Республикасы өзін демократиялық, зайырлы, құқықтық және
Азақстан Республикасы – демократиялық мемлекет.
Біздің Республикамыздың жағдайында демократиялық мемлекет – ең алдымен Конституция қабылдап, тікелей мемлекет басшысын және Парламентті са
Студенттердің өз-өзін тексеруге арналған тесттік сұрақтар.
1. Демократия - ол:
-халық билігі
- басқарушылықтің түрі
- ел психологиясы
-мора
Студенттердің өз-өзін тексеруге арналған тесттік сұрақтар.
1. Монархия - ол:
-ұрпақтан ұрпаққа жетілетінбасқарушылықтің түрі
- ел психологиясы
Дәріс 10. Құқықтық мемлекет және азаматтық қоғам.
Ж о с п а р ы:
1. Құқықтық мемлекет пен азаматтық қоғам мәні.
2. Демократияның дамуынд
Демократияның дамуындағы азаматтық қоғамның қалыптасуының қажеттілігі.
Азаматтық қоғам мен құқықтық мемлекеттің қалыптасуы бір бірімен өзара тығыз байланысты.
Азаматтық
Адамдардың қауіпсіздігі – азаматтық қоғам үшін ең мәртебелі әлеуметтік ұғым.
Құқықтық мемлекетті орнықтыру да адамдардың ежелгі арманы болатын. Құқықтық мемлекетте заң емес, құқы
Студенттердің өз-өзін тексеруге арналған тесттік сұрақтар.
1. Құқықтық мемлекет ең бастапқы:
-заңға негізденеді
- ел психологиясына с
Дәріс 11. Саяси партиялар және қоғамдық қозғалыстар.
Жоспар:
1. Саяси партиялар, қоғамдық ұйымдар мәні, түрлері, ерекшеліктері
2. Партиялық және сайлау
Азақстандағы көппартиялықтың қалыптасуы.
Қазақстанның Егемендік алуы, КСРО диктатурасының құлауы қоғамдық дамудың табиғи атрибуты боп саналатын көппартиялықты&#
Студенттердің өз-өзін тексеруге арналған тесттік сұрақтар.
1. Партия сөзі латин тілінен аударғанда :
-бөлік, бөлшек
-заң
- ел психологиясы
Дәріс 12. Саяси мәдениет, саяси идеология. Қазақстан Республикасының ұлттық идеясы.
Жоспар:
1. Саяси мәдениет ұғымы.
2. Саяси мәдениет түрлері.
3. Саяси идеология, оның түрлері.
Саяси мәдениет түрлері, әлеуметтену кезеңдері және агенттері
Саяси әлеуметтену адам өмірінде маңызды орын алады. Оның басты кезеңдері:
Саясилану;
Персонификация;
Идеологизация;
Институционализ
Саяси идеология, оның түрлері.
Қазіргі кезде табиғатына қарай идеология прогрессивтік және реакциялық, либералдық және радикалдық, ұлтшылдық және
Азіргі заманның қатынастарындағы неолиберализм және неоконсерватизмнің орны.
ХХ ғасырдың басында либерализм идеологиясының одан әрі дамуына байланысты бұдан өзгеше саяси идеология ретінде жаңа либерализм – неолиберализм бөліні
Тесттік сұрақтар.
1. Идеология терминін алғашқы рет енгізген:
- Дестюрт де Траси
- М.Бакунин
- Аристотель
- Сократ
2. Либералдық идеолог
Азақстан Республикасының мемлекеттік ұйымдастырылуы: эволюциясы, конституция негіздері.
Қазақстан — 1995 жылғы 30 тамыздағы республикалық референдумда қабылданған Конституция бойынша – өзін демократиялы, зайырлы,
Р-ның саяси жұйесінің конституциялық негіздері.
Конституциялық құрылыс – бұл мемлекетті құқыққа бағындыруды қамтамасыз ететін және оны конст
Тесттік сұрақтар.
1. «Көпвекторлы саясат» деген термин:
- «көпжақты, әртарапты және теңдестірілген» саясат деп түсініктеме
- дәст
Дәріс 14. Әлімдік саясат және халықаралық қатынастар.
Жоспары:
1. Әлемдік саясат.
2. Халықаралық қатынастар.
3. Халықаралық саяси ұйымдар.
4. Қазіргі заманның де
Лемдік саясат.
Әлемдік саясат (ғылыми зерттеулер саласы ретінде) - [ағылш. world politics] - XX ғасырдың соңғы ширегінде А&
Халықаралық қатынастар.
Халықаралық қатынас - XX ғacыр соңғы он жылдығында халықаралық қатынастардағы жағдай түбегейлі ө
Азіргі заманның демографиялық мәселелері.
Демографиялық саясат - [ көне грекше: demos - халық, көне грекше: graphio - жазу] - елдегі және аймақтағы халық санын реттеуге ба
Азақстанның ұлттық-мемлекеттік мүдделері.
Қазақстан Республикасының ұлттық мүдделерi:
1) адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтарын қамтамасыз ету;
Аудиторияға және аудиториядан тыс жұмыстарға арналған материалдар
Гуманитарлық және жаратылыстану пәндері кафедрасының пәндері бойынша аудиторияға арналған материалдық жұмыстар барлық саб
Білімді бақылауға арналған материалдар
Студенттердің білімін бақылауға арналған материалдар бірыңғай білімді бақылау ережелері мен қағидаларына сәйкестендірліп
Гуманитарлық және жаратылыстану пәндері қолданатын интерактивті үлгідегі және оқытудың әдістері
Дебат – студенттердің дұрыс жауап және мағыналы қорытындыны іздестіру мақсатында ауызша пікір алмасу.
Дискуссия
Гуманитарлық және жаратылыстану пәндер кафедрасында қолданылатын дәстүрлі әдістерге жалпы шолу
Реферат қысқаша мазмұнда құралған немесе ғылыми еңбектің мазмұнында жазылған аудиториялық ба
Оқытудың инновациялық-техникалық құралдарын қолданылуына шолу
Оқу процесі барысында кафедра оқытудың инновациялық-техникалық құралдарын, білім беру саласындағы ақпараттық технологиялар және
Белсенді үлестірмелі материал.
Студенттердің өзін-өзі бақылау сұрақтары:
1. Саясаттану пәні деген не?
2. Саясаттану пәні қашан қалыпт
САЯСИ МӘДЕНИЕТ. САЯСИ ИДЕОЛОГИЯ. ҚР ҰЛТТЫҚ ИДЕЯСЫ
· Саяси мәдениет, ерекшеліктері, құрылысы
· Саяси әлеуметтену, кезеңдері, түрлері
· Саяси идеология, оның негізгі түрлері
Новости и инфо для студентов