Манбаьои ифлосшавии атмосфера.

2.Сарчашмаьо ва таркиби ифлосиьои атмосферц.

Ду намуди ифлосшавии атмосфераро фары мекунанд: табии ва сунъц (антропогени). Манбаи ифлосшавии табиии атмосфера вулыоньои оташфишон, бодлес шудани жинсьои к=ьц, т=фоньои пурчангу серщубор, сухторьои бешазор, баромадани намакьои баьрц ва щ. мебошад. Щайр аз ин дар атмосфера бактерияьо, спораьои занб=рущьо, гарди растаниьо доим ёфт мешаванд.

Ифлосиьои антропогени ба атмосфераи шаьрьо, ноьияьои истеьсолц ва хожагц хос мебошанд. Дар шаьрьо ва гирду атрофи оньо муассисаьои саноатц, наылиёт, тажьизотьои гармкунц хеле бисёранд, ки ьаворо аз дуд, хокистар, гази щубор, оксиди сулфур, нитроген ва дигар моддаьои зарарнок ифлос мекунанд.

Дар айни замон манбаи асосии ифлосшавии атмосфера хусусан наылиёт, муассисаьои саноатц, истеьсолот гаштаанд. Саноат партовьои газ ва чангро ба атмосфера ба миыдори зиёд мебарорад. Манбаъьои асосии ифлосиьо истгоььои барыии гармидиьц, заводьои металлурга, кимиёвц, коркарди нафт, сементбарорц ва щ. мебошанд.

Заводи алюминии - дуд, ангидридьо, сулфидьо, пайвастагиьои фторро ба атмосфера бароварда муьитро ниьоят заьролуд мекунад.

Заводи сементбарорц масолеьи сангмонандро реза ва орд карда чанги зиёдро мебарорад. Он бошад касалии вазнини силикозро ба вужуд меорад (касалии роьи нафас) ва таъсири ьалокатбор дорад.

Наылиёти автомобилц муьити атрофро аз газьои дамдама ифлос мекунад. Газьои автомобилц мураккаби моддаьо буда ба якчанд гур=ь таысим мешаванд:

гуруьи I безарар аст - N, О, Н, бущьои об ва СО2 дорад, ки миыдори камаш ба одам зарар намерасонад;

гуруьи II - СО - оксиди карбон, щубор беьад зарарнок аст (12%).

гуруьи III - N0 - оксиди нитроген ва N02 диоксиди нитроген - хеле заьрнок мебошад;

гуруьи IV - карбогидридьо - этилен, атсетилен, метан, пропан, толуол -моддаьои кансерогенц, ба пайдошавии варамьои ганда (саратон) мусоидат мекунанд;

гуруьи V - алдегидьо - формалдегид (формалин) - аз ьад зиёд заьрнок;

гуруьи VI - дуд, сиёьц- хусусан барои муьаррикьои дизелц, хос мебошад.

Миыдор ва таркиби газьои дамдама аз намуди муьаррик (карбуратор ё дизел), тарзи кори он, сифати с=зишворц ва дигар омильо вобаста аст.

Маьсулоти оксидшавии газьои дамдама - фотооксидантьо боз ьам заьрноктар мебошанд. Масалан, озон (Оз), ки миыдори ками он фоиданок асту, консентратсияьои баландаш бошад аз ьад зиёд заьрнок мебошанд.

Баъзе навъьои бензин пайвастагиьои сурб ва дигар оьаньои вазнин доранд. Дар миыёси жаьон автомобильо дар як сол 300 ьазор тонна сурбро ба атомсфера хориж мекунанд.

Ифлосшавии радиоактивии атмосфера дар натижаи таркишьои бомбаьои атомц ё садамаи истгоььои барыии атомц ба амал меояд. Унсурьои афканишоти радиоактиви ба масофаьои дур паьн гашта, сольои дароз дар муьити атроф боыц мемонанд. Оньо аз атмосфера боз ба Замин фаромада хок, обамборьо ва ьамаи мавжудотро заьролуд мекунанд. Аз ин сабаб ифлосшавии радиоактивиро фожиаи глобалц меноманд.

Манбаьои ифлосии атмосфера ба 2 гур=ьи калон таысим мешаванд:

1.Ифлосиьои табии.

2.Ифлосиьои сунъц.

Ифлосиьои табии дар навбати худ ба 2 зергур=ь таысим мешаванд:

1.Кайьонц (жангьои кайьонц).

2.Ифлосиьои заминц иньо: а)континенталц, б) баьрц

Ифлосиьои континенталц иньо: а) щайри органикц, б) органикц,

в) дудьо.

Ба ифлосиьои щайриорганикц бодх=рдашави ва вулканьо дохиланд.

Ба ифлосиьои органикц атмосферц растанц ва ьайвонот дохиланд. Ифлосиьои сунъц атмосферц иньо: 1)Муьити зист, 2)Наылиёт, 3)С=хторьо, 4)Ьамаи намуди истеьсолот мебошанд.

Дар оихири асри VX ифлосиьои табии атмосферц 75% ва 25% онро ифлосиьои антропогенц ташкил мекард.

Ифлосиьои сунъц атмосферц иньо: а) Радиоактивц, б) Электромагнитц, в) Садои баланд, г) Наылиёт, д) Партовьои корхонаьои саноатц, е) Корхонаьои химиявц ва щайраьо мебошанд.

Моддаьое, ки атмосфера ифлос мекунад ба ду гур=ь таысим мешаванд:

1)Аввалин даража – моддаьое аз заводу фабрикаьо ва дигар сарчашмаьо ба ьаво партофта мешаванд;

2)Дувумин даража – ифлосиьое, к ибо ьавои атмосфера омехта шудаанд ва хеле хавфнок мебошанд.ПДК-и моддаьои зарарнок дар ьавои атмосферии жойьои аьолинишин, мг/м3

Табл. 1

Модда Бисёртарини якбора Шабонар=зц ба ьисоби миёна
Оксиди нитроген 0,6 0,06
Диоксиди нетроген 0,085 0,085
Аммиак 0,2 0,04
Атсетон 0,35 0,35
Бензол 1,5 0,8
Бенз(а)пирен - 0,000 001
Жанги безарар 0,5 0,15
Симоби оьанин - 0,0003
Сулфид 0,008 0,008
Сероуглерод 0,03 0,005
Оксиди карбон 5,0 3,0
Фенол 0,01 0,003
Формалдегид 0,35 0,003
Хлор 0,1 0,03

Дар таблитсаи 1 номг=и ифлосиьои атмосферц ва миыдори оньо дар атмосфера нишон дода шудааст.