А) Чор.
Б) Панж.
В) Шаш.
Г) Даь.
3. Дар табиат моыдори обьои н=шокц чи ыадар мебошад?
А) 10% хушкц ё, ки 0,16% миыдори обьо..
Б) 20% хушкц ё, ки 0,32% миыдори обьо.
В) 3% хушкц ё, ки 0,016% миыдори обьо.
Г) 30% хушкц ё, ки 0,64% миыдори обьо.
4. Барои истеьсоли 1 тонна пахта чц ыадар об сарф мешавад?
А) 500м3.
Б) 1000м3.
В) 5200м3.
Г) 10000 м3.
5. Ифлосиьои биологии обьо кадомьо мебошанд?
А) Бактерияьо, вирусьо, обсабзьо, соддатариньо ва кирмьо.
Б) Партовьои заводьои микробиологц.
В) Газьои наылиётц.
Г) Партовьои муьити зист.
6.. Кадом сол к=ли Сарез пайдо шудааст?
А) с.1905.
Б) с.1911.
В) с.1930.
Г) с.1941.
7. Чц ыадар майдони баьри Арал хушк шудааст?
А) 50000км2.
Б) 42100 км2.
В) 38130 км2.
Г) 25100 км2.
8. Обанбори Усой чц хел пайдо шудааст?
А) Дар натижаи сели кА
Б) Пайдоиши антропогени дорад.
В) Пайдоиши сунъц.
Г) Дар натижаи канда шудани теппаьо.
9. К=ли Сарез дар кадом баландй аз сатьи баьр жойгир шудааст?
А) 5010м.
Б) 3500м.
В) 3200м.
Г) 7100м.
10. Чанд сабабьои асосии норасогии обьои ширинро медонед?
А) Панж.
Б) Чор.
В) Даь.
Г) Се.
Мавзўи 11 Жамоаьои биотикц. Оыилона истифодабарц ва ьифзи он.
Наыша:
1. Аьамияти растанц ва ьайвонот дар биосфера ва ьаёти инсон.
2. Таъсири антропогенц ба олами ратсанц ва ьайвонот.
3. Оыилона истифодабарц ва ьифзи олами растанц.
4. Оыилона истифодабарц ва ьифзи олами ьайвонот.
1. Аьамияти растанц ва ьайвонот дар биосфера ва ьаётии инсон.
Олами растани сарчашмаи аввалини ьастии ьаёт, шукуфои ва инкишоф дар сайёраи Замин аст. Маьз дар натижаи хосияти он раванди фотосинтез ба амал меояд 6 СО2 + 6Н2О= С6 Н12 О6+ 6 О2.
Дар раванди фотосинтез растании сабз аз чоыи дуоксиди крбон ва об моддаьои органикц бавужуд оварда, он ьамчун сарчашмаи маьсулоти муьими щизоц ба шумор меравад. (щалладона, сабзавот, мева) Аше барои соьаьои саноат, таркиби гази атмосфера аз растани вобастааст. Растании сабз 5 ·10 ¹¹ тонна оксигени озод дар як сол хориж мекунад.
1. Таъсири растанц ба иылим, обанборьо олами растани хеле бузург буда,
аьамияти ьам ижтимоц, иытисодц ва табиц дорад.
2. Олами растанц жои зист барои ьайвонотьо ва манбаи муьим барои инсон.
3. Олами растании табии сарчашмаи растаниьои маданц, ки барои ыонеъ
гардонидани талаботи инсон равона карда шудааст. (90%-и щизои жаьонц
аз растанц аст).
4. Муьимтарин сарчашмаи витаминьо барои иносн.
5. Манбаи асосии табиатц, зеро аз ратсани барои муолижаи бемориьо
доруьо тайёр мекунанд.
6. Дар гардиши занжири щизо, ьамчун сарчашмаи муьими табиц фаъолият
дорад, зеро ьам щизо ва ьам шароит бавужуд оваранда барои паьншавии
консументьо.
7. Базаи щизоц ьайвонотьои гуногун.
8. Дар бавужудоии канданиьои фоиданок шитирок мекунад.
9. Аз жараёньои гуногуни табиц (об, шамол) сатьи заминро нигоь
медорад.
10. Роли индикаториро низ ижро мекунад.
11. Дар давраьои хеле ыадим растаниро ьамчун роьнамо ва нишондиьандаи
ваыт (соат) истифода мебурданд.
12. Функсияи барометр ва гигрометрро ижро намуда дар як ваыт
индикатори обц ширин ва шўр ба шумор мерафт.
13. Растани муайянкунандаи жинсьои кўьии ыиматбаьо (алмаз), индикатори
ьосилнокии хок, ва жамъшавии газьои заьрнок дар муьити муайян.
14. Тозакунандаи муьити зист (дар як шабона рўз сўзанбарг 30 г моддаьо
ьаракаткунанда (фитонсид) хориж мекунад, ки барои тоза намудани
кўчаю хиёбоньо аз микроб ба кор бурда мешавад.
15. Растани сарчашмаи зебопарастц дар инсон аст, ки ьолати руьии
инсонро ором месозад.
16. Тадыиыотьо оид ба растаниьо аз тарафи бионикьо гузаронида мешавад,
ки принсипу механизми онро дар техника истифодабаранд.
17. Муьити дамгирц барои инсон - жангалзор…
Олами ьайвонот ыисми асосию таркибии биосфера буда, дар асоси ба ьам алоыамандии табиц ба олами растани умр ба сар мебарад.
Олами ьайвонот - ин мажмўи тамоми намуд ва фарди олами табиц ьайвонот (ширхўрон, паррандагон, хазандагон, обхокиьо, моьц ва бемўьрагон), ки дар як марзи муайян дар ьолати озод умр ба сар мебаранд.
Ьоло дар рўи Замин зиёда аз 1,8 намуди ьайвонот ба ыайд гирифта шуда, истеъмолкунандаи моддаьои органикц ба шумор мераванд. Бо растани щизогирц ва ба ьамдигар баьра бурдани моддаьо, дар гардиши сайёра аст. Аз ин жост, ки роли ьайвонот дар инкишофи табиат бузург ва гуногуннамуд аст. Як намуд ьайвонт ыодир нест, ки маьсулоти органики тайёрро то маьсулоти охирин ба ыисмьо жудо намояд ва исъмол кунад. Ьар як намуди дар экосистема мавжуд будан ьайвонот ыисми аз растаниро истеъмол мекунад, ки то ьадди зарури моддаи органики дорад. Ыисми нодаркори ратснац барои ьайвоноти бештар лозим гашта худро аз энергия таъмин мекунад. Ьамин тариы занжири щизо марьилавц ба амал меояд ва ьайвонот аз моддаьои органикц ва энергия худро баьра мебарад.
Ьайвонот аз ратсани вобаста буда ба структура ва таркиби худ таъсир мекунад, сохти ландшафтро муайян мекунад.
Олами ьайвонот гардолудкунандаи ратсанц, паьнкунандаи тухми он аст, сарчашмаи щизо ва тозакунандаи (соф кунанда, молюск), об аст. Иштирок дар гардиши моддаьо ьайвонот ба ьолат ва инкишофи дигар компонентьои табиц таъсир мекунад, асосан дар нигоьдории сиситемаи баробарии динамики дар биосфера. Бисёр намуди ьайвонот сарчашмаи щизо барои инсон, ашёи хом барои саноат, хонаги кардани ьайвонот боиси додани маьсулоти щизои барои иносн сарчашма гирифт. Олами ьайвонот аьамитяи эстетики низ дорад, зеро ў оромкунандаи асаб буда (парандагон, ширхўрон ва щ.), сарчашмаи зебоц, хурсандц, ыонеъкунандаи талабот, истироьатц аст. Ьамчунин аьамияти илмц, табиц, рекреасиони аз эътибор дур нест.