Омильои гуногуни экологц дар фазо ва ваыт тащйиротьои гуногунро дорост, яке аз оньо нисбатан доимц ( масалан: ыувваи кашиш, радиатсияи офтоб, намакнокии укёнус) ва дигарьо хеле тащирёбанда (масалан: ьарорат, намии хаво, ыувваи шамол ва щ.).
Ба характери тащйир дар ваыт, омильои экологц ба чунин гур=ььо таысим карда мешаванд:
1 Омильои мунтазами даврц;
2 Омильои щайримунтазам; ( щайри даврц )
3 Омильои равонакардашуда.
Ба характери жавобии ряксияи организм ба таъсири омильои экологц ба чунин, гур=ььои экологц жудо карда мешавад:
1 Омильхои барангезанда - омильое, ки тащйиротьои биохимиявц ва физиологиро ба вужуд меоранд. (адаптатсия.).
2 Омильои модификаторц - омильое, ки тащйиротьои морфологц ва анатомиро ба вужуд меорад. (адаптатсия.).
3 Омильои маьдудкунанда - омильое, ки бовоситагии мавжудияти организмро дар шароити дода шуда муайян мекунад, ареал ва паьншавии онро маьдуд мекунад.
4 Омильои сигналдиьанда - омильое, ки оид ба тащйири дигар омильо ахбор медиьад. Мувофиыи имконияти талабот, ьангоми таъсири ьамдигагц бо организмьо, омильои экологц ба захира ва шароит таысим мешавад.
Захира ё сарват ин олами экологии муьити зист, дар он организм истеъмол мекунад, яъне миыдори оньо дар натижаи таъсири ьамдигари бо организмьо, мумкин аст кам шавад ( щизо, об, энергия, офтоб, оксиген, гази карбонат.).
Шароит - ин омильои экологии муьити зист буда, дар он организм истеъмол намекунад, яъне миыдори он зиёд намешавад, лекин оньо ба организм таъсир карданаш мумкин аст. (ьарорати намц, фишори атмосфера, майдонц гравитатсионц.).
3 Адаптатсияи организмьо ба шароити муьит. Адаптатсия - мутобиышавии гуногун ба муьити зист дар организм, дар раванди эволютсия ба амал бароварда шудааст. Адаптатсия дар сатььои гуногунии организмьои гуногуни материяи зинда намудор мешавад: аз малекулярц то биосенотикц.
Ыобилият ба адаптатсия – яке аз хусусиятьои асосии материяи зинда буда, имконияти мавжудоти онро таъмин мекунад. Адаптатсия дар зери таъсири се омили асосц рушд мекунад: 1. интихобц- пайдарьам, 2. тащйирпазирц, 3. табиц (инчунин сунъц).
Се роьи асосии мутобиышавии организм ба шароити муьити атроф мавжуд аст. 1. Роьи фаъол, 2. Роьи щайрифаъол, 3. Гурехтан аз шароити номусоид.
1.Роьи фаъол- пурыувваткунии муыобилиятнокц, равандьои танзими инкишоф ва ьамаи функсияи ьаётии организм ба тобиши омильо нигоь накарда аз оптимум ба амал баровардан имконият медиьад. Масалан: Нигоь доштани ьарорати доимии бадан дар организмьои ьайвоноти гармхун (парранда ва ширх=р). Барои гузаштани раванди биохимиявц дар хужайраьо.
2. Роьи щайроифаъол – тобеъияти функсияьои ьаётии организмьо, омильои муьитро тащйир медиьад.
Гузаштан ьангоми шароити номусоиди муьит ьолати анабиоз (ьаёти п=шида), кадоме, ки мубодилаи модда дар организм амалан ба пуррагц нигоь дошта мешавад (хоби зимистонаи растанц, нигоь доштани спора ва тухм дар хок, хобравии ьашарот ва дигар ьайвоньои м=ьрадор ва щ.)
3. Гурехтан аз таъсири шароити номусоид- кор карда баромадани организм, ьамаи сикльои ьаётц ва рафторц, ки аз таъсири шароити номусоид гурехта, имконият медиьад. Мисол: к=чиши мавсимии ьайвонот.
Адаптатсияро ба се намуди асосц таысим мекунанд: 1.Мофологц, 2. Физиологц, 2. Эталогц (рафторц).
1. Адаптатсияи мофологц ин тащйирёбии сохти организмьо
2. Адаптатсияи физиологц- ин тащйирёбии фуксияьои организм
3. Адаптатсияи эталогц (рафторц)- ин тащйирёбии рафтори организмро муайян мекунад ва хоси ьайвонот аст.
Нигоь доштани миыдори оптималц ба шароити додашуда гомеостази популясия номида мешавад.
Стресс- таассури щайрихусусии организм ба таъсири пурыуввати гуногун: таъсири гармц, таъсири садо ва щ.
Дистресс- таассури манфии щайрихусусии организми зинда ба таъсири беруна, ки ба он равона карда шудааст.
Шакльои ьаётц. Типи морфологии ьайвонот ва растаниьо ба омильои асосии жои зист ва ба образи муайяни ьаёт мутобиы шудаанд, шакльои ьаётии организм номида мешаванд.
Шакльои ьаётии организмьоро органьои нашвц муайян мекунад. Дар ьайвонот характери жои зист, ьаракат, тарзи щизогирц ва щайра шакльои ьаётии ьайвонотро муайян мекунад. Умуман организми зинда дар дигаргунсозии муьит роли калон мебошад ва баръакс муьит ба хусусиятьои морологц, физиологц ва экологии организмьо таъсир мерасонанд.