Ц, ч, щ әріптерінің қолданылуын түсіндіріңіз.

 

Сарсен физматқа түсем деп жазылыпты, ал Жабай химфакты қалайды екен,- деді ол әңгімесін жалғастыра түсіп. Мен тарихшымын, сондықтан бұл даудан шеткері тұра алмаймын. Хиросима трагедиясы сияқты, Отырар алапты да жер үстіндегі ауыр трагедиялардың бірі. Бір уақытта чертеждеріне үңіліп, тағы да блокнотына жазды. Кварцты порфир – төгілмелі тау жыныстарын өте көп таралған түрінің бірі. Кеудесін көрнеген іштегі ашы күйікті сыртқа шығарып, сарқып алғаннан кейін, бойы біраз жеңілденді.

 

1. Мәтіннен б, в, г, д әріптерінің қолданылуындағы ерекшеліктерді түсіндіріңіз.

Бірақ бұл кісі қанша талпынса да, өсе келе педагог бола алмады.

Өйткені ұзақ саяхатқа

шыққан кезде, ксомонавтар планета аралық корабльдің ішінде көкөніс өсіруге

мәжбүр болады. Өзің-ақ айтшы, экскурсовод болып істеу шынымен ұнағаны ма саған? Осы сәтте Бандуров заводының жуынгерлері түгелімен неміс окоптарына жетіп келіп, бүкіл траншея бойын жаудың қалған-құртқандарынан тазарта жөнелді.

 

1. Берілген сөздерге қосымша жалғап, сөйлем құраңыз.

 

Артист, ведомость, диалог, Томск, металл, эпизод, экспорт, поэзия, повесть, стиль, киловатт, килограмм.

 

1. Мәтіннен дауыссыз дыбыстардың қатаң, ұяң, үнді түрлеріне қарай топтан жазыңыз. Өлең мазмұнын толықтырыңыз, авторы жайында ой қосыңыз.

 

Пай! Пай! Пай! Мына өлке,

Киеле неткен жер! Мына аймақ,

Батырлар дүрілдеп өткен жер! Бұл маңда

Тұлпарлар дүбірлеп төккен тер. Құлшылық етемін тұрғанға,

Ғашықтар бір-бірін өпкен жер. Құлшылық етемін құмдарға,

Сарылып сал-сері кеткен жер. Тағзым жасаймын қырларға

Бас иіп, иіскеп топырағын, Шүкірлік етемін қашанда

Тағзым жасамай өтпеңдер! Осы бір Отанда тұрғанға!

 

1. Мына сөздерге дауысты, дауыссыз дыбыстардан басталатын қосымшалар жалғап, әрқайсысының емлелік ерекшеліктерін түсіндіріңіз.

 

Металл, монолог, Омск, мораль, диалект, табель, артист, фонд, грамм, поезд, тест, подъезд, милиграмм, повесть, разъезд, мотокросс, альпинист, аэронавт, пианист, балл, вестибюль, асфальт.

 

1. Мәтіндегі дауыссыз дыбыстарды сөз ішіндегі орналасуы жағынан талдаңыз. Олардың қайсысы сөздің барлық жерінде, қайсысы тек белгілі орында қолданылатынын анықтап сипаттаңыз.

 

Бір ғажабы жараланған марал орман ішіне қарай қашпай, тағы да бағанағы жұмбақ көлге қарай бет түзеді. Әбден қалжыған аңшы барар жерің белгілі болды дейді де, демалып тынығып, аяғының ескі жарасын қайта таңады, содан соң баяғы көлдің басына жетеді. Ақырын бас бұғып кеп қараса, судан маралдың мүйізі мен тұмсығы ғана көрінеді. Сынықшы атаның кекірейгенмен, жұрттан озып мал тауып, байып кеткені тағы да шамалы. Шалдың ендігі бар арманы-жеті атасынан бермен қарай үзілмей келе жатқан сынықшылық өнерін кейінгіге үйретіп кету.

 

 

1. Мәтіндегі дауыссыз сөздерді дауыс қатысына қарай топтап, түсінік беріңіз.

Есеней қазір қаптап-қапталдап, жер түгін тістелей жылжып келе жатқан байлығының алдында дәуір жерде, биіктеу жотаның қырқасында ат үстінде тұр. Көз жетпес көк жиеке дейін созылып-керіліп жатқан кең алқап шын-ақ мақтағандай екен. Бұл жолы шекара комиссияларының арасында бәлендей құрық әкетер асаулық та, алауыздық та туған жоқ. Екі жақ та жылы жүзді, жылмаң дипломатия танытты. Екі ел чиновниктерінің жүзіндегі бұл жымысқы күлкі мен бір-бірінен асып түсетін жылы лебіздер көктен түсе қалған жоқ, дәл сол мезеттегі Ақ патша мен Ежеханның қас-қабағына байланысты еді.

 

1. Қосымшалардың тиістісін қойып, себебін түсіңдір.

1. (т-д): биік ...ау, бітпейтін ...ау, тамақты ... ауыс, әдемі ...ауыс, бір ...оп жалқы, ... оп ойнау.
2. (ш-ж): арасына ...ек қою, біреуді ...ек көру, кесек қантты ... ағу, пешке от ...ағу, ...ағала көлдің жағасына қонды, сен өзен бойын ... ағала.
3. (с-з): бо ...уәде, бо ...бала, ке ...ек күту, ке ..ек тас, жа...адам, жауынды ... жа..., жерге қа ...ық, жа ...ық бала, жа...ық дала.
4. (п-б): қымыз са ...ыр, са ...ыр ет, ...іл ыстық жақта өмір сүреді, сабағыңды жақсы ...іл.

 

1. Көп нүктенің орнына тиісті әріптерді қойып, сөз тіркестерін қатыстырып сөйлем құраңыз.

 

1. м- мм: гра ...атикалық талдау, мақтау гра ...отасы, екі килогра ...ын өлше, телегра ... а бер.
2. л-лл: бағалы мета ..., криста ...дай таза, бад ... ай тәтті, жер сілкінісі

бес ба ... .