Тауарлы шаруашылықтың пайда болуы - раздел Экономика, Түйін Өндірісті Экономикалық ұйымдастырудың Тарихи Бірінші ...
Өндірісті экономикалық ұйымдастырудың тарихи бірінші түрі-натуралды шаруашылық.
Натуралды депадамдар өнімді айырбасқа, нарыққа жеткізбей, тек өздерінің жеке бас қажеттіліктерін өтеу үшін өндіретін шаруашылықты айтамыз. Ол әмбебап қолөнердің анағұрылым таза түрі қоғамдық еңбек бөлінісінен хабары жоқ және өнімдерін өзара айырбастамаған, алғашқы қауымдық халықтарда болды. Өндіргіш күштермен оларды ұйымдастыру аса қарапайымдылығымен сипатталды; өндірілетін өнімдер жиыны ғасырлар бойы өзгерместен, жылдан жылға бірдей көлемде өндірілді (жай ұдайы өндіріс).
Не, қалай және кімдер үшін өндіру сияқты өзекті мәселелерге шешімдерді өз шаруашылығының (патриархалды жан ұяның) талабына сәйкес, шарушылық иелері (жұмыскерлер) шешеді. Натуралды шаруашылықта қалыптасқан дәстүрлер мен көсемдердің шешімдері басты рөл атқарды. Натуралды шаруашылықтың “өндіру-тұтыну” принципі (яғни, айырбас пен қоғамдық бөлудің болмауы ) өз өміршеңдігін көрсетті, оның элементтері біздің қоғамымызда микро және макро деңгейде кездеседі. Микро деңгейдегі натуралды шаруашылыққа бау-бақша жеріндегі жұмыс, саяжай мысал бола алады. Ал, макро деңгейдің мақсаты- бір елдің шеңберінде өздерін қамтамасыз ету болып табылатын, шетелдер мен жабық жағдайдағы шаруашылықты құруға бағытталған автаркия саясаты мысал бола алады.
Мұндай саясат елді әлемдік, нарықтан шектетіп, экономиканы мешеулік күйге түсіреді; шаруашылықты кіріптарлыққа апарады, сол себепті ол керітартпа сипатта болады.
Тауар өндірісі деп - өнімдерді сатуға арналып өндірілетін, ал өндірушілер мен тұтынушылар арасындағы байланыстар нарық арқылы жүзеге асырылатын шаруашылықты айтады.
Тауар өндірісінің пайда болуының қажетті шарты қоғамдық еңбек бөлінісі болып табылады, бұл кезде өндірушілер нақты өнімдерді жасауға маманданады.
Қоғамдық еңбек бөлінісінің тарихи үш кезеңі болды.
Бірінші кезеңінде мал шаруашылығы егін шаруашылығынан бөлініп шықты, мұның өзі тайпалар арасында тұрақты айырбастың болуына жағдайлар туғызды.
Екінші кезеңінде қол өнеркәсібі егіншіліктен бөлініп шықты, бұл тауар өндірісінің өмірге келуінің бастауы болды.
Үшінші кезеңінде сауда өндірістен оқшауланды және көпес, саудагерлер өмірге келді. Осы кезден бастап тұрақты, нарықты байланыстар орнады.
Тауар өндірісінің пайда болуының тағы бір себептеріне меншік қатынастары арқылы өндірушілердің бір бірінен экономикалық жағынан өзара оқшаулануы болып табылады.
Ол алғашқы қауымдық қоғам ыдырау кезінде, яғни жеке меншік орнағаннан соң пайда болды. Тауар өндірісінің даму кезеңдері - айырбастың, нарықтың дамуы мен тығыз байланысты. Нарықтың төмендегідей типтері бар, олар дамымаған, еркін,реттелетін, бұзылған.
Осы аталған нарық типтеріне сәйкес, тауар өндірісінің ерекше үлгілері қалыптасады:
1. Дамымаған нарыққа негізделген тауар өндірісі;
2. Еркін нарыққа негізделген тауар өндірісі;
4 Реттелетін нарыққа негізделген тауар өндірісі;
5 бұзылған нарыққа негізделген тауар өндірісі.
1. Дамымаған нарыққа негізделген тауар өндірісі (жай тауар өндірісі) - қоғамдық еңбек бөлінісіне, өндірісі құрал жабдықтарына, жеке меншікке, тауар өндірушілердің өз еңбектеріне негізделген. Жай тауар өндірісі кезінде жасалған өнімнің бір бөлігі ғана нарыққа шығарылады. Сондықтанда, ол, бүкіл, экономиканы қамтымайды, яғни оның жалпылама сипаты бола алмайды.
II. Еркін нарыққа негізделген тауар өндірісі (нарықтық экономика) - өзіне тән ерекше белгілері бар. Оған жататындар:
а) адамның жұмыс күші тауарға айналады және өндірушінің өз еңбегін жалдамалы еңбекке алмастырады;
б) қоғамда өндірілген өнімнің басым бөлігі жекелей тұтыну үшін емес, нарыққа, сатуға арналады.
Бұл кездегі тауар өндірісі еркін бәсекеге негізделеді, сондықтан да оны еркін бәсеке дәуіріндегі капитализм немесе “еркін экономика ” деп атайды.
Шаруашылық қызметтерін ұйымдастыруда нарықтар мен баға жүйесін кеңінен пайдаланатын тауар өндірісінің мұндай түрін нарықтық (капиталистік) экономика деп атайды.
III. Реттелетін нарыққа негізделген тауар өндірісі – экономикада екі сектордың болуымен, яғни: елдегі материалдық игіліктер мен бүкіл ресурстарды өндіруде, бөлуде айырбастау мен тұтынуда мемлекеттік және жеке сектор үлестерінің жоғары болуымен ерекшеленеді.
Мемлекет нарықтық экономикаға белсенді түрде араласады, дегенмен оның реттеушілік рөлін, оның “көрінбейтін қолы” принципін сақтайды.
Реттелетін нарық экономиканы монополияландыру барысында қалыптасады, бұл кезде үкіметтің алдында бір ғана мәселе- монополияны тежеу міндеті тұрады.
Мемлекеттік реттеудің негізгі формалары - заңдар шығару, салық салу, басқаруды қаржы арқылы жүзеге асыру.
Реттелетін нарыққа негізделген тауар өндірісінің бірнеше үлгілері бар:
1. Әлеуметтік нарық;
2. Аралас экономика;
3. Корпоративтік экономика.
Олар мемлекеттік бағдарламаның нысанды мақсаттары бойынша бір-бірінен ерекшеленеді.
Әлеуметтік нарық шаруашылығының басты мақсаты - адамзаттың мүдделерін қорғау; аралас экономиканың мақсаты - кәсіпкерліктің дамуына жағдайлар туғызу; ал корпоративтік экономиканың мақсаты - ірі бизнестің мүдделерін қорғау болып табылады. Бірінші үлгі -Германияға, екіншісі - АҚШ-қа, үшіншісі - Жапония мен Швецияға тән.
IV. Бұзылған нарыққа негізделген тауар өндірісіне жататын әміршіл-әкімшіл экономикалық жүйеге тән белгілер: жетілген қоғамдық еңбек бөлінісінің жүйесі; ірі машина өндірісі, ұлттық экономиканы ұдайы және үздіксіз реттеу, еркін нарықтық қатынастарға тосқауыл қою. Әкімшіл-әміршіл экономика жоспарлы нұсқаулық және нормативтік болып екі үлгіге бөлінеді.
Жоспарлы әкімшілдік жүйе – ресурстарды пайдалану және бағаларды белгілеу жөнінде шаруашылық қызметтерін түгелімен бір орталыққа бағындыруға негізделген.
Нормативтік үлгі - өндірушілердің дербестігін нығайтуға кедергі жасайды: әрбір кәсіпорын өздері орындауға міндетті жоспар – нұсқау орнына, нормативтер мен бағдарламалар жүйесін жетекшілікке алады.
Қазақстан Республикасының экономикасын реформалау дегеніміз бұрынғы әкімшілдік-әміршілдік жүйеден (қазіргі заманға лайық) нарықтық әдістерге негізделген шаруашылыққа өту болып табылады. Осыған орай, біз қандай экономика құрудамыз және қандай үлгіні таңдадық деген орынды сұрақтар туындайды.
Нарықтық экономиканың моделін таңдау деп – мемлекеттің ұлттық экономикаға ықпал жасайтын жүйесін таңдап алуын айтады.
Еркін кәсіпкерлік экономикасында (АҚШ) қаржы жүйелері арқылы нарыққа ықпал жасайтын монитарлық құралдар басым болады.
Әлеуметтік нысаналы нарықты экономикада фискальді саясатты жүзеге асыратын әдістердің маңызы зор.
Баршаға белгілідей, мемлекет тарапынан ұлттық нарыққа үлкен қолдау жасалатын және қаржыны қайта бөлу процестерін зор сенімділікпен жүзеге асыратын әлеуметтік нысаналы нарықтық экономика, жұрттың бәріне де ұнайды.
Тауар өндірісінің даму кезеңдеріне жасалған мұндай қысқаша шолу, тауар өндірісі мен нарықтық экономика арасында айырмашылықтар бар екендігін білдіреді.
Сөзсіз, нарықты экономиканың негізін тауар өндірісі құрайды.
Бірақта нарықтық экономика (капитализм) пайда болғанға дейін, тауар өндірісі бірнеше жүз мың жылдар бұрын өмір сүрді. Сонымен қатар, тауар - ақша қатынастары, әкімшіл-өмірде жүйеден орын алды.
Демек, "тауар өндірісі" категориясының тарихи шежіресі "нарықтық экономика" категориясымен салыстырғанда көп терең екендігін мойындаған жөн.
Та ырып... ЭКОНОМИКАЛЫ ТЕОРИЯ... САЯСИ ЭКОНОМИЯ Ж НЕ ЭКОНОМИКСТІ...
Если Вам нужно дополнительный материал на эту тему, или Вы не нашли то, что искали, рекомендуем воспользоваться поиском по нашей базе работ:
Тауарлы шаруашылықтың пайда болуы
Что будем делать с полученным материалом:
Если этот материал оказался полезным ля Вас, Вы можете сохранить его на свою страничку в социальных сетях:
Тестілер
1. Экономикалық заңдар дегеніміз:
а) әлеуеттік-саяси қатынастардың экономикалық нормативтері
б) экономикалық қ
Меншіктің экономикалық және құқықтық негізі
Кез келген өндіріс сипаты, көлемінен тәуелсіз бола отырып, меншіксіз әрекет ете алмайды. Меншік - ол иелену, билеу, басқару, пайдалану, меншіктену
Меншіктің құрылымы мен формалары
Өндірістік қатынастардан пайда болған өнімді өткізу, оны тұтыну, табысты бөлу кезінде тағы бір қатынас түрі туындайды. Түйіні, біре
Тауар және оның қасиеттері
Тауар өндірісінің өзекті категориясы - тауар болып табылады. Оның мәнін әртүрлі түсіндіреді. Солардың ішіндегі басты екеуіне то
Ақшаның пайда болуы, мәні және теориясы
Әр халық бағалылығы жойылмайтын, әрі көпке әйгілі түрлі бағалы заттарды ақша ретінде пайдаланды. Оған жататындар: балта, пышақ
Ақшаның қызметтері
Ақша бірнеше қызметтер атқарады. Классикалық саяси экономияда - ақшаның құн мөлшері, айналыс құралы, төлем құралы
Ақша мен ақша айналымының эволюциясы
Ақша жүйесі деп елде белгілі бір тарихи жағдайда қалыптасқан және қабылданған заңдарға сәйкес, мемлекет-тің а
Түйін
Экономиканы ұйымдастырудың негізгі екі түрі бар: натуралды және тауарлы шығарушылықтар. Бұлардың өндіргіш күштерін ұйымдастыруды
Негізгі терминдер
Натуралды шаруашылық
Тауарлы шаруашылық
Тауар, оның қасиеттері
Тауар өндірісі
Қоғамдық еңбек бөлінісі
Практикум
1. Сіз білесіз бе?
1. Тауар шаруашылығының пайда болу себептері
2. Тауар өндірісі
3. Нарықтық қатынастардың пайда болу себептері
Айталауға арналған сұрақтар
1. Натуралды шаруашылық деген не?
2. Тауар өндірісінің пайда болуының негізгі шарттары
3. Нарыққа негізделген тауар өндірісінің т
Тестілер
1. Натуралды шаруашылық:
а) өнімді айырбасқа – нарыққа жеткізбей, тек өз қажеттерін өтеу үшін өндіреді
Адам және оның экономикалық қызметі
Экономикалық теория адамдардың мінез-құлқын зерттейді, адам өзінің еңбегінің арқасында қоғамдық тіршілік иесі болды деп
Экономикалық ресурстар және өндіріс факторлары
Өндіріссіз экономика жоқ және әлемдік экономиканы талдамай тұрып, оның негізі болып саналатын өндіріс туралы түсінік болу керек. Материалдық иг
Оғамдық өндіріс факторлары және нәтижелері
Кез-келген ұлттық экономикалық жүйе екі саладан: материалдық өндіріс аясындағы салалардан және материалдық емес салалардан қалыптасатын э
Жай және кеңейтілген ұдайы өндіріс
Ұдайы өндіріс процесінде әлемдік шаруашылықтың дамуымен, өндіріс құралдары мен тұтыну заттарының артық бөлігі соған ба&
Түйін
Аталмыш тақырыпта материалдық игілікті жасаушы және тұтынушы ретіндегі адамның мінез-құлқы (тәртібі) қарастырылған, ол өндірі
Жаңа терминдер мен негізгі түсініктер
Адам капиталы
Экономикалық адам мінез-құлқы (тәртібі)
Біліктілік
Адам модельдері
Өндіріс ресурсы мен факторлары
Ресу
Практикум
1. Адам капиталы дегеніміз не?
2. Адамның физикалық және рухани қабілеттері қай уақытта капитал жұмсау объектісіне айналады?
3. Әде
Айталауға арналған сұрақтар
1. Адам капиталы түсінігінің маңызы қандай?
2. Адам капиталының өзге капитал формаларынан несі ортақ? Ол неге капитал деп аталады?
3. Біл
Тестілер
1. Адам капиталы түсінігіне инвестициялар кіреді:
а) білім беруге, денсаулық сақтауға
в) жол құрылысына, мешіттер мен шіркеуле
Фирма және кәсіпкерлік
1. Кәсіпкерлік: экономикалық мазмұны, белгілері, түрлері. Кәсіпкерліктегі тәуекел
2. Кәсіпкерлікті ұйымдастырудың негізгі формалары, о
Түйін
Орта және шағын кәсіпкерлікті дамыту ел экономикасының жоғары қарқынды дамуына жағдай жасауда.
Ел экономикасы шикізаттық бағдард
Тақырып.
ЕҢБЕК РЕСУРСТАРЫ, ЖҰМЫСПЕН ҚАМТУ ЖӘНЕ ЖҰМЫССЫЗДЫҚ
6.1. Еңбек ресурстары ұғымы және жұмыс
Леуметтік-экономикалық сипаттамасы
Адамзат қоғамын зерттеудегі экономика теориясы, адамның бір мезгілде экономикалық игіліктер өндіруші әрі тұтынушы болып табылатындығы туралы аса ма
Және түрлері
Экономика жағдайын және экономикалық саясат тиімділігін жалпы бағалауға экономика теориясы тәжірибесінде "кедейлік индексі" жиі пайдаланылады, ол макро
Түйін
1. Құнды ауыстыру тәсілі бойынша негізгі капитал - айналым капиталы болып бөлінеді.
2. Пайдалану бағдарлары бойынша негізгі қорларды қалпына келті
Айталауға арналған сұрақтар
1. Капитал қозғалысының түрлері
2. Негізгі және айналым капиталының түсінігі
3. Капиталдың тозуы
4. Айналым капиталыны
Фирма шығынының құрылымы және пайда
Әрбір фирма өндірісті бастау үшін келешекте қанша пайда алатынын көз алдына дұрыс елестете білуі керек. Ол үшін сұраныс пен қызметті зерттеуге
Орытынды
1. Шығынды анықтаудың әртүрлі топтастыру жолы бар. Осыған сәйкес шығындар ашық, ашық емес, баламалы (альтернативтік) болып бөлінеді
Терминдер және түсініктер
Ашық шығын
Баламалы шығын
Бухгалтерлік (қаржылық) пайда
Тұрақты шығын айналымы
Жиынтық (жалпы)
Орт
ЛТТЫҚ ЭКОНОМИКА - ЖҮЙЕ РЕТІНДЕ
9.1. Ұлттық есеп-шотты жүргізу - қоғамдық өндірістің нәтижесі ретінде
9.2. Жиынтық қоғамдық өнім жә
Көрсеткіштер жүйесі
Қоғамдық өндіріс нәтижесінің жалпылама көрсеткішіне жиынтық (жалпы) қоғамдық өнімді жатқызамыз, себебі ол қоu
Т=ЖҚӨ - МШ
мұндағы: ҰТ – ұлттық табыс,
ЖҚӨ - жиынтық қоғамдық өнім,
МШ – материалдық шығындар.
Көрсеткіштер жүйесі
Ұлттық өндіріс көлемін өлшеу үшін жалпы ішкі өнім көрсеткіші қолданылады. Ол барлық жылдық өнім құ
Лшеудің тәсілдері
Ұлттық байлық жинақталған әрі нәтижелі көрсеткіштер санатына жатады және мемлекеттің экономикалық даму деңгейінің айнас
Категориялар мен терминдер
Қоғамдық жиынтық өнім, тұтыну заттары, бірінші бөлімше, екінші бөлімше, ұлттық байлық, қажетті өнім, қосымша
Жиынтық сұраныс және жиынтық ұсыныс
Микро және макроэкономикаға талдау жасауда тепе-теңдік әдісі қолданылады. Сұраныс пен ұсыныстың тепе-теңдігін зерттегенде нарықтағы
Ортақ дамуының формасы
Экономикалық даму бір бағыттағы ғана мақсат процесс болып саналмайды, оған тек алға жылжу ғана емес, кейін шегіну де тән. Оның болжап біл
Экономикалық цикл теориясы
Көптеген экономистердің экономикалық циклдерді түсіндіре алатындай теория жасау жолындағы талпыныстары табыссыз аяқталды. Еркін бәсекелесті
Азіргі кезеңдегі ауытқулық ерекшеліктері
Қазіргі кезеңдегі мемлекеттің циклге қарсы қызметі, циклдің келесі өзгерістерін туғызды:
- біріншіден, дағдарыс табиғаты ө
Рекет ету тұжырымдамасы
Акселерация қағидасы мультипликатор теориясымен тікелей байланысты.Егер мультипликатор теориясы бастапқы беттегі автономиялы инвестициялар – ұлттық таб
Ауытқуға қарсы мемлекеттік реттеу
Циклдік ауытқулар себептері әр түрлі көзқарастар мен реттеу проблемаларын туғызады. Тұтастай алғанда реттеудің:неокейнсиандік және неокон
Практикум
1. Мұны сіз білуге тиіссіз:
1. Экономикалық цикл дегеніміз не, соған жауап беру
2. Экономикалық дамудың циклдік ауытқуларын ту
Айталау үшін сұрақтар
1. Циклдің негізгі сипаттамалары немен байланыстырылады
2. Экономикалық циклдердің қандай түрлері өмір сүреді
3. Классикалық эконом
Тестілер
1. Процестердің қайсысы құлдырау сатысына (фазаға) жатпайды:
а) пайданың қысқаруы
б) пайыз деңгейінің
Мен әдістерінің қажеттілігі
Мемлекет экономикаға белгілі құралдар арқылы ықпал етеді, бұл - үкіметтің және шаруашылық субъектілерінің өзіндік мақса
Түйін
Қазіргі заманғы мемлекет қоғам мүддесіне қоғамдық игіліктер тиімділігін құру және пайдалануда белгілі функциялар атқарады ж
Heгiзгi түрлері
Экономикаға мемлекеттік ықпал ету құралдары.
ЭМР үлгілері(моделдері)
Институционалды-әлеуметтік үлгі (ИӘМ)
ЭМР-дің к
Сіз білуге тиіссіз
1. Нарықтың белгілі дәрежеде әрдайым мемлекетпен реттелетінін дәлелдеу.
2. Мемлекеттің түзетуші, тұрақтандырушы және бөлу
Айталауға арналған сұрақтар
1. Қандай себептермен мемлекет кipic және байлықтың қайта бөлінісіне қатысуы қажет?
2. Мемлекеттік игіліктерге қандай қасиеттер
Тестілер
1. Мемлекеттің нарықтық экономикадағы негізгі функциялары:
a) бәсеке ортасын құру
b) меншігі, капиталы және жері ж
Халықаралық еңбек бөлінісі теориясы
Экономикалық ғылымда халықаралық еңбек бөлінісі туралы төмендегідей негізгі экономикалық теориялар қалыптасты.
Халықаралық
Халықаралық еңбек бөлінісі
Халықаралық еңбек бөлінісі туралы ұғымды терең және жан-жақты зерттеген Н.Н.Барнский оны – экономикалық жағрапиялық негізгі &
Атынастардың негізгі түрлері
Әлемдік нарық бұл бір-бірімен тауар экономикалық қатынастар арқылы байланысатын және халықаралық еңбек бөлінісінің негізгі ба
Халықаралық валюта – несие қатынастары
Халықаралық валюта несие қатынастары бөлу, айырбастау, тұтыну салаларына жатады. Өндіріс салаларынан еркін және төлем балансында көрініс тап
Технологиялардың әлемдік нарығы
Технология бұл, өнімдердің технологиясы, технология процесі және басқару технологиясы сияқты үш негізгі топ кіретін іс-тәжірибелік мақсаттар
Түйін
Экономиканың салалық құрылымы – бұл қоғамдық еңбек бөлінісі жүйесіндегі өндірістің жағдайымен сипатталатын, сапал
Айталауға арналған сұрақтар
1. Халықаралық экономикалық интеграция деген не?
2. Халықаралық экономикалық интеграцияның обьективті негізі неде?
3. Сауда экономикалы
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 3
1-Тақырып.
ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТЕОРИЯ, САЯСИ
ЭКОНОМИЯ ЖӘНЕ ЭКОНОМИКСТІҢ
ӨЗАРА БАЙЛАНЫСТАРЫ
1.1. Экономи
Хотите получать на электронную почту самые свежие новости?
Подпишитесь на Нашу рассылку
Наша политика приватности обеспечивает 100% безопасность и анонимность Ваших E-Mail
Новости и инфо для студентов