Түпнұсқа бойынша жердегі және әуе транспорттарымен тасымалдау келісімдері

Теміржол арқылы тасымалдау келісімі. Халықаралық теміржол тасымалы біржақты және көпжақты келісім бойынша жүзеге асырады. Қатысушылар бірыңғай транспорт құжатымен – тасымалдаудың келісімі болып табылатын халықаралық наклад арқылы жұмыс жасайды.

Батысеуропалық мемлекеттер теміржол қызметін КОТИФ акті негізінде жүзеге асырады. Теміржол түпнұсқасы немесе халықаралық хабарлама түпнұсқасы, және оның көшірмесі халықаралық жүктер тасымалының транспорт құжаты болып табылады. Ондағы мәтін екі тілде, стандартты бланктерде толтырылады. Жүк жіберушінің штемпелмен бекітілген ол жүкпен жөнелтіледі, ал оның көшірмесі жүк жірерушінің өзінде қалады. Накладта жүкпен жөнелтілетін құжат болады: отгрузичная спецификация, сапа жөніндегі сертификат, упаковочный лист және т.б.

Ресейде және ТМД елдері КОТИФ қатысушылары болып табылмайды, сондықтанда халықаралық хабарламалар Халықаралық транзиттік тарифтер бойынща Ресейде және ТМД елдерінде СМГС тасымал құжатымен тіркеледі.

1992 жылы енгізілген СМГС түпнұсқасы жүктер тасымалдау келісімі болып табылады және ол 5 беттен тұрады: түпнұсқасы; жол ведомосі; түпнұсқаның көшірмесі; жүктің жеткізілгені жөніндегі құжат; жүкті беру жөніндегі құжат. Жүктасымалдаушы түпнұсқадағы барлық қағаздың бет жағындағы майлы тізбекпен белгіленбеген графаларды,сонымен бірге қажет болған жағдайда 4 беттің қарама-қарсы бетіндегі 99 графаны толтырады. Түпнұсқаның қалған алдыңғы және қарсы беттеріндегі графалар теміржолмен толтырылады. Әр вагон жіберілу кезінде бөлек түпнұсқа жазылады.

Тауар-транспортты түпнұсқа бойынша автомобильді тасымалдау келісімі.Халықаралық автомобилтді жүк тасымалдаудың негізгі шарттары 1956 жылы құрылған халықаралық жолдар арқылы жүктерді тасымалдау Конвенциясы арқылы реттеліп отырады. Рессей осы Конвенциясының қатысушысы болып табылады.

Тасымалдау келісімі 3 нұсқада жүктің бағытына қарай тауар-транспортты түпнұсқа толтырылады. Түпнұсқа стандартты формасы Халықаралық автомобильді транспорт одағымен жасалынған. Автожолдар түпнұсқасы көрсетілетіні: жүктерді тиу күні; жүктің аты; тасымалдауға жататын; жөнтелтушінің аты мен мекенжайы; қабылдаушының есімі; жеткізу күні; жеткізудің кешігуі кезінде салынатын штраф; тасымалдаудың бағасы. Түпнұсқаға жеткізуші мен жіберуші қол кояды. Түпнұсқаның бірінші нұсқасы жіберушіге ұсынылады, ал екіншісі тауарға, ал үшінші нұсқасы жеткізушіде қалады.

Түпнұсқа қарсы және тауар орналастыратын құжат болып табылмайды. Ол тасымалдау жөніндегі келісім болғаны жөніндегі жеткілікті түрдегі айғақ болып табылады. Егер түпнұсқада тауарды алған кездегі жағдайы жөніндегі пункт жоқ болса, онда тауар және оның орамасы жаксы жағдайда екенін көрсетеді және оны қабылдау кезінде маркілеу мен нөмірлер түпнұсқа сәйкес келетінін білдіреді.

Тауарды жөнелтуші жеткізуші жүкті тасымалдауға қатысты сұраған барлық мәліметттер мен құжаттарды ұсынуы керек. Жүкті қабылдаушы түпнұсқаның толтырылған кейін тауармен қалағанынша пайдалануына құқығы бар. Жеткізуші тауарды қабылдау кезінннен жеткізілгеніне дейін тауардығ толығымен немесе бір бөлігінің жоғалуына және құртылуына, кешігуіне жауапты.

Түпнұсқа бойынша әуе тасымалдау келісімі.Сыртқы сауда жүктерін әуе арқылы тасымалдау кезінде, тасымалдау келісімі және шекарадан шығаруға рұқсат болуы керек. Әуе арқылы тасымалданатын болса жүктің массасына сәйкес алдын ала самолетті жалдау қажет. Тасымалдау келісімі болғанын растайтын құжат болып халықаралық үлгідегі жүк түпнұсқасы болып табылады.

Әуе арқылы жүк тасымалдай жөніндегі халықаралық үлгідегі жүк тұпнұсқасы 12 экземпярдан тұрады (соның ішінде 3 түпнұсқасы ). Бірінші экземплярде «Жүк тасымалдаушығы» арналған арнайы штамп қойылады. Оған жүк жіберуші қол қояды және ол жүк тасымалдаушыда қалады. Екінші экземпляр жүкпен бірге жөнелтіледі және ол жүк қабылдаушыда қалады. Оған жүк жіберуші мен жүк тасымалдаушы қол қояды. Үшінші экземплярға жүк тасымалдаушы қол қояды және сосын жүк жіберушіге жүкті жеткізілгенен кейін беріледі. Қалған 9 экземпляр – жүктің жеткізілгені жөніндегі айғақ болып табылатын көшірмелер. Олар әрбір жүк тасымалына қатысқан азаматтарға беріледі, соның ішінде әуежай, тауар сату агентіне және т.б. Халықаралық үлгідегі әуе тасымалының жүк түпнұсқасында жөндеулер болса, онда ол қабылданбайды.

Техникалық және тауармен жөнелтілетін құжаттама .Транспорттық келісім құжаттарымен бірге техникалық және тауармен жөнелтілетін құжаттама болады. Техникалық құжаттамаға: эксплутациялық құжаттама; формулярлар;паспорттар;қосымша бөліктерінің каталогы; жалпы келбетінің сызбалары; схемалар және т.б. тауармен жөнелтілетін құжаттарға жүктемелік спецификациялары, сертификаттар мен қаптау беттері жатады.