Траспортты-экспедиторлық қызметтер

Халықаралық тасымалдауға транспортты-экспедиторлық қызмет көрсету – бұл тауарды орналасуға байланыссыз спецификалық қызмет болып табылады. Әсірессе бұл қызметте тауарды өндірушілер мен тұтынушылар, сонымен бірге тасымалдаушылар тасымалдаудың басында және соңында пайда болатын және жүкті бір транспорт түріннен екінші транспорт түріне табыстау кезінде пайда болатын жұмыстарды жасауға ынталы болмайды. Сол себепті ол жұмыстарды олар белгілі бір арнайы білімдері мен тәсілдері бар фирмаларға табыстайды. Спецификаға транспортты- экспедиторлық операциялар тасымалдаушының жұмысын тек толтырып қана қоймай, бірақ өндіріс процесі кезінде және тауарды орналастыру мен іске асыру кезінде жатқызіға болады.

Көбіне танымал транспортты-экспедиторлық операциялар болып табылады:

- жүкті жеткізу бағасы мен жеткізу мерзіміне қарай рационалды транспорт түрін таңдау;

- тасымалдау жоспарын құру;

- жүкті жинау, складта сақтау мен орналастыру базаларында ұйымдастыру;

- жүк иесінің тапсырысы бойынша орау, мәркілеу;

- жіберушінің складынан теміржол бекетіне, портқа дейін жүктерді жеткізуді, сонымен бірге жүк алушының складына дейін жеткізуді уйымдастыру;

- бір немесе бірнеше жіберушіге жүктерді дайындау;

- оптималды режимде контейнерлі жүктермен қамтамассыз ету;

- транспорттардың жүк сыйымдылығын максималды түрде пайдалану;

- жүктерді тасымалдау жөнінде жүктасымалдаушымен келісімге отыру;

- транспорттық және тауармен бірге жөнелтілетін, техникалық құжаттамаларды дайындау;

- жүктасымалдаушыға жүкті табыстау және қабылдау-беру құжаттарын рәсімдеу;

- жүктасымалдаушыға ақша төлеу;

- жүктің саны (салмағы, орын саны), кей жағдайда сапасын тексеру арқылы жүктасымалдаушыдан жеткізілуі керек жерден жүкті қабылдап алу;

- жүктің құртылуы, жетіспеуі немесе зақым келуін анықтау жағдайындакоммерциялық актілер мен басқа да құжаттарды рәсімдеу;

- жүктерді қайта сұрыптау, қайта қаптау, қайта мәркілеу және т.б.

Халықаралық тасымалдау жөнінен қызмет көрсететін фирмалар өздерінің өлшемдері мен ұйымдастыру құрылымдарымдарымен, қызмет көрсету диапазондарымен бір бірінен ерекшеленеді.

Көп мемлекеттерде төрт негізгі экспедиторлық фирмалар қызмет етеді. Біріншіге шетелдік экспедиторлық топтардың дочерлік кәсіпорындары, оларда капиталдың 51% жергілікті заңдарға сәйкес ұлттық қәсіпкерлерге тиесілі болады. Олар ұйымдастыру құрылымына ие, сонымен бірге нақты функцияларға, заманауи технологиялық басқару және халықаралық транспорттық желілермен тығыз қарым- қатынастарға ие.

Екінші типке сәйкесінше мемлекетте туылған немесе сол елдің азаматы болған шетелдік групировкалардан тұратын этникалық мүшелерге ие кәсіпорын жатады (мысалы азиялық мемлекеттерден шыққан азаматтар Шығыс Африкада). Бұл кәсіпорындар өздерінің өлшемі мен қызмет көрсету диапозоны бойынша промежуточной топқа жатады. Бүл кәсіпорындар бірінші группадағы фирмалар секілді құрылымы жақсы емес, бірақ этникалық топтарындағы мүшелерінің жағыннан үлкен қолдауға ие. Үшінші топ өзінің ішіне жергілікті капиталды қосады. Сондықтан олардың шектелген мүмкіншіліктері заманауи тасымалдаудың шарттарына сәйкес келмейді. Олардың ішінде кейбіреулері пайдалы және тиімді қызмет етеді , бірақ жалпы нарықта өздерінің орнын сақтап қалуда қиыншылыққа тап болады. Оларда халықаралық келісімдер аз болады және олар халықаралық транспорттық тізбектің қатысушылары болмайды.

Төртінші типке көптеген неформальды операторлар жатады, сәйкес құрылымға ие болмайды және құқықтық статусқа ие болмайды. Олар салық пен лицензияға ақшатөлемейді, басқа операторларға қарағанда арзан қызмет көрсетеді. Олардың қызметі бірінші орында кедендік тазалаумен шектелген, өйткені онда олардың жеке байланыстары маңызды рөл атқарады. Оларды осы бизнеске қатысушы болғанымен оларды экспедитор деп атауға келмейді. Бұл топтар өздерінің сәйкес бөлімдері арқылы экспедиторлық қызметпен айналысатын басқа сауда компанияларын толықтырып тұрады.

Қызмет көрсету диапазоны негізінде келесі экспортты-импортты тасымалдауға қызмет көрсетумен айналысатын арнайы бірлестіктерді атап өтуге болады.

Транспортты-экспедициалық агенттік (foreign freight forwarder) – құны мен өңделеген тауар массасының белгісі бойынша алып экспортты дәнекер.Тауарды сату жөніндегі келісімге қол қойылғаннан кейін экспорттаушының тапсырмасы бойынша іске кіріседі. Агенттік қолайлы бағыт таңдайды және бос жүк орындарындағы қолма-қол жеткізілім құралы, транспорттың жылдамдығы мен құны; жүк орындарының қажетті санын және тауарлардың сақталуын қамтамасыз етеді; аккредитивтің рәсімделуінің дұрыстығын тексереді, экспорттық лицензияларды алады және қажетті жүктемелі құжаттарды дайындайды. Басқа да көрсетілген қызметтерге жүктерді орауда кеңес және оларды ярлыктармен жарылқаушылық, транспорттық сақтандыру полисін алу, жолда бұзылған оралымды жаңарту болып табылады. Сонымен қатар агенттік клиенттерге экспорт-импортты заңдылыққа сәйкес сол елдің нарығы жөнінде кеңес береді. Транспорттағаннан кейін агенттік импорттаушыға барлық құжаттарды жібереді немесе импорттаушының банкіне, ол экспорттаушы орнатқан талаптарға сәйкес. Агенттіктің көрсететін қызметтері жүктің құнына сәйкес пайызбен төленеді, сонымен қатар ол транспорттық компаниядан үстеме алады. Жүк тасымалының бағасын төмендету үшін агенттік жүк партияларын қосуы мүмкін. Агенттіктің қызметі барлық қажетті операцияларды өз күшімен орындағанға қарағанда арзанға түседі, себебі көртеген фирмалар транспорт құралдарын толық қамтамасыз етуге және шетелге жүкті жіберуде шарттардың орындалуын қадағалауға шамасы жоқ.

Экспорттық қызмет бойынша басқарушы компаниялар (export management companies) өз араларында бәсекелес емес бірнеше өндірушілер үшін экспорттық бөлім қызметін атқарады. Клиент ирмасының атынан да және өз атынан да шыға алады.Осындай компаниялардың қызметінің тізімі транспортты-экспедиторлы агенттіктердің тізіміне қарағанда кең: бұл компаниялар клиенттерге қолайлы нарықты таңдайды, өткізу телеарналары, клиент тауарының дамуына қатысты бағытты іске асырады. Олар жинайды, талдау жасайды және кредиттік ақпарат береді, банк шоттары туралы, басқа елдердегі шарттар мен төлеу мерзімі туралы кеңес береді; патентті қорғауды қамтамасыз етеді және басқа елдердегі тауар маркілерін қорғайды, альтернативті бизнес формасын дамытуда таптырмас көмек көрсетеді(лицензия сату, СП құру).