ТАҚЫРЫП-12.

“ЖЕДЕЛ ІЗДЕСТІРУ ПРОЦЕСІ”

1.Жедел іздестіру процесінің түсінігі,оның құқық қорғаудағы функциясы.

2.Жедел іздестіру процесінің сатылары.

 

Негізгі ұғымдар: Процесс,Кезең процесі,Процестің аяқталуы,Қортынды шығару

1.»Процесс» деген сөз ғалым С.И.Ожеговтың орыс тілі словарында қанай да бір құбылыстың жүруі,дамуы,даму арқылы басқа бір нәрсеге өзгеруі сияқты түсіндіріледі.

ЖІҚ-ті ол өзінің алдына қойылған міндетті,тапсырманы шешуге бағытталған шаралар жүйесі болып табылады.Сондықтан ол өзіне жүктелген міндеттерді шешу үшін,әр сатыда белгілі бір нәтижеге жетіп отыратын және әр саты тек өзіне ғана тән негіздер арқылы және белгілі бір өзіне ғана жатқызылған нақты мәселені шешу болып табылады.Осы көрсетілгендердің негізінде Жедел іздестіру процесі дегеніміз-белгілі бір бағытқа бағытталған,кезектескен,әр кезеңде ЖІҚ-нінің белгілі бір нәтижесіне жететін және әр кезең тек белгілі бір негіздер бойынша туындайтын және нақты ЖІҚ-нің тапсырмасын іске асыратын іс әрекет болып танылады.

 

11.ЖІҚ-і құқық қорғау және арнаулы функцияларға бөлінетіні сияқты,жедел іздестіру процесі де құқық қорғау және арнаулы функцияларға бөлінеді.

Жедел іздестіру процесінің құқық қорғау процесі дегеніміз-белгілі бір кезеңде жүйелі түрде ЖІҚ-нің құқық қорғау мақсатында,оның ішінде азаматтардың өмірін,денсаулығын, құқықтары мен бостандықтарын, заңмен қорғалатын мүдделерін,меншікті,қоғам мен мемелекеттің қауіпсіздігін қылмыстық қол сұғушылықтан қорғау жөніндегі жүргізілетін шаралар болып табылады.

Ал Жедел іздестіру процесінің арнаулы функциясы дегеніміз,белгілі бір кезеңде жүйелі түрде ЖІҚ-нің қоғам мен мемелекеттің қауіпсіздігін қорғауға бағытталған арнаулы мақсаты.

Жедел іздестіру процесі де,ЖІҚ-не байланысты барлау,қарсы барлау,қылмыстық іздестіру,әкімшілік іздестіру процестері бағытына бөлінеді.

Жоғарыда көрсетілген функциялар мен бағыттарына қарамастан,жедел іздестіру процесінің құрастырушы элементі-кезеңі белгілі бір міндетті шешуге бағытталғанОл кезеңдер,сатылар болып келуі мүмкін,бірақ кез келген процесті аяқтау үшін,кем дегенде үш кезең орын алады,олар:

1.Кезең процесінің пайда болуы.

2.Кезең процесінің аяқталуы,яғни белгілі бір нәтижеге жету.

3.Қортындысын шығару.

Әр кезең мерзімі ведомствоның құқықтық нормативтік актілерімен реттеліп,кей жағдайларда бірнеше жылға созылуы мүмкін,ал төменгі мерзімге шектеу қойылмаған.

 

13-тақырып: Жедел іздестіру процесінің сатылары.

Сұрақтар:

1.Құқық қорғау функциясы процесінің сатылары.

2.Арнаулы функциясы процесінің сатылары.

Негізгі ұғымдар: Сатылар,Жедел іздеу,Жадел тексеру, Талдап өңдеу.

1.Жедел іздестіру процесінің сатылары дегеніміз-оны жүргізудің блгілі бір кезеңі.Бұл кезеңде әр сатыға тиісті және соған ғана шешуге жататын кешенді жедел іздестіру шараларын жүргізу.

Құқық қорғау функциясы процесінде олар былай бөлінеді:

1.Жедел іздеу.

2.Жедел тексеру.

3.Жедел таңдап өңдеу.

4.Жедел іздестіру.

5.Қолма қол жедел бақылау.

Бұл аталған сатылар алдымен жедел іздеу арқылы басталады.Оның мақсаты құқыққа қарсы факті туралы алғашқы мәліметтерді алу.Егер алынған мәліметте құқыққа қарсы іс әрекеттің бар екені анықталса,онда келесі саты,жедел талдап өңдеу мен обьектіні іздестіруге көшу керек.

Ал егер жедел іздеудің нәтижесінде құқық бұзушылық орын алғаны жөніндегі мәлімет жинақталса,онда келесі саты жедел тексеруге көшу керек..Жедел тексерудің мақсаты,құқық бұзушылықты анықтайтын немесе жоққа шығаратын мәліметтер жинау.Онымен қоса тексеру кезінде құқық бұзушылықтың алдын алу,жолын кесу туралы шаралар да бірге атқарылады.Жедел тексеруге негіз болатын мәселе,обьектінің құқыққа қарсы іс әрекет белгілері бар хабардың орын алуы.

Егер тексеру кезінде обьектінің іс әрекетінде құқыққа қарсы іс әрекет белгілері болмаса,тексеру тоқтатылады,ал жиналған материал жойылады немесе архивке өткізіледі.

Егер жедел тексеру нәтижесінде обьектінің іс-әрекетінде құқыққа қарсы іс-әрекет белгілері анықталса,онда келесі саты,Жедел талдап өңдеу орын алады.Бұл саты жедел іздестіру процесінің негізгі мазмұны болып танылады және мына жағдайларды қамтиды:

-Жан-жақты және мүмкіндігінше толық құқыққа қарсы іс-әрекетті зерттеу,оған қатысушыларды анықтап,оларды тексеру арқылы зерттеу.

-Құпия жолмен,алдын алу мен ескерту шараларын іске асыру.

-Ашық жария түрде шара қолдануға дайындалу.

Талдыап өңдеудің обьектісі болып қоғам мен мемелекеттің қауіпсіздігіне қауіп тудыратын,залал келтіретін жеке тұлға,әртүрлі мекемелер болуы мүмкін.Талдып өңдеу кезінде негізінен екі мәселе шешіледі,олар:

1.Қылмыстық іс -әрекеттің жолын кесу,яғни қылмыстық істі іске асыруды қиындату,жарамсыз обьектіге қарай бағыттау,қылмыс жасау құралы мен күшінен айыру,әшкерелеу т.б.

2.ЖІҚ-нің жалпы мақсатына бағытталған міндеттерді шешу,сол сияқты құқыққа қарсы іс-әрекетті анықтау,одан сақтандыру,жолын кесу(ол талдап-өңдеуге қатысы жоқ адамдар жөнінде орын алады).Мысалы:

-Құқық бұзушылықты тудыратын мән-жайларды анықтау.

-Қылмыстық ұйымдар,олардың күші,жүйесі,құралы,әдісі т.б.мәліметтер жинау.

-Құқыққа қарсы іс -әрекет жасаушы нақты тұлғаларды анықтау,олардың талдау іс -әрекетінен тысқары істері туралы мәліметтер жинау.

-Жалпы сақтандыру іс әрекеттерін іске асыру.

Жедел талдап өңдеу іс әрекеті кезінде белгілі бір тұлғаның немесе тұлғалар тобының нақты тексеріліп анықталған қылмыстық іс әрекеті анықталадыОл жиналған материалдар мына талаптарға сай болуы тиіс:

-Обьектінің немесе обьектілердің қылмысқа қатыстылығы туралы жеткілікті мәліметтердің болуы.

-Алдын-ала тексерілген,қылмысқа байланысты факті,оқиға,іс-әрекеттің орын алуы.

-Белгілі бір тұлғаның немесе тұлғалар тобының қылмысқа қатыстылығы.

Талдап өңдеу іс әрекеттері мына жағдайларда тоқтатылады:

1.Обьектінің тұрақты тұруға шет мемелекетке кетіп қалуы.

2.Обьектінің өлімі.

3.Обьектінің қылмыстық іс әрекет жасаудан толықтай бас тартуы.

4.Бір топ тұлғалар болса,олардың ұйымдастырушылық байланысының үзілуі.(Бұл жағдайда бөлек-бөлек іс жүргізіледі).

Жедел бақылауға алу-ол қылмыстық іс-әрекетті ескерту немесе алдын-алу,сақтандыру шаралары арқылы,қылмыстық іс қысқартылған тұлғалар туралы,олардың қылмыстық ниеттен толық қол үзгеніне көз жеткізу үшін,белгілі бір уақыт аралығында жүргізілетін шара.

11.Жедел іздестіру процесінің арнаулы функциясы-ол барлау қызметіне тән ,оның сатыларына мыналар жатады:

1.Жедел тексеру(барлау мүддесіне сәйкес алдын-ала алынған хабарды тексеру).

2.Жедел талдап өңдеу(обьектімен жұмыс жасап,барлау мүддесіне тарту,сөйтіп ҚР-нга қарсы іс-әрекеттің жолын кесу жолындағы ынтымақтастыққа тарту).

3.Жедел бақылау,яғни ҚР-на қарсы құқыққа қарсы іс-әрекет жасаған обьект туралы бақылау жүргізу.