Балалар мен жасөспірімдердің ӨТС-ы - раздел Образование, ПӘННІҢ ҚЫСҚАША СИПАТТАМАСЫ Бала
Жасы
...
| Бала
| Жасы
|
|
|
|
|
|
|
|
| Ер бала
|
|
|
|
|
|
|
| Қыз бала
|
|
|
|
|
|
|
Ересек адам 1 минөтте өкпесінен 6-7 л ауаны өткізеді. Алмасатын ауаның мөлшері адамның салмағына, бойына байланысты.
Тыныс алудың нервтік және гуморальдық реттелуі. Төменгі дәрежелі тыныс алу орталығы сопақша мида орналасқан. Ол дем алу мен дем шығаруға жауапты екі бөлімнен тұрады.
Тыныс алу орталығындағы жүйке жасушаларының қозуы қандағы көмірқышқыл газының концентрациясына байланысты (гуморальды фактор). Көмірқышқыл газының тыныс орталығына әсері екі түрлі жолмен іске асады: а) нейрондарды қоректендіретін қанның құрамының тікелей әсері; б) рефлекторлы жолмен көмірқышқыл газының арнайы хеморецепторларға әсері.
Бұлардан басқа рефлекторлы түрде болатын тыныс алу мүшелерінің қызметінің реттелуінің де маңызы үлкен. Айталық, дем алғанда өкпе керіледі де, оның қабырғасындағы және қабырға аралық бұлшықеттер мен диафрагмада орналасқан барорецепторлар тітіркенеді. Оларда пайда болған импульстар орталыққа тепкіш жол арқылы сопақша миға барып, оның нейрондарының қызметін тежейді де, дем алу тоқтап, дем шығару басталады. Өкпенің керіліп созылуы тоқтасымен тыныс алу орталығына баратын импульстер тоқтап, нейрондардың қозғыштығы артады да қайтадан дем алу басталады.
Тыныс алу мүшелерінің қызметіне сыртқы ортаның әсері.Құрсақтық кезеңде ұрық оттегімен плацента арқылы қамтамасыз етіледі, оның жүйке жүйесіндегі тыныс орталығы 7 айлығында толық жетілгенімен қызмет атқармайды. Жаңа туылған нәрестенің алғаш дем алу механизмі қанда еріген көмірқышқыл газының концентрациясының тынысалу орталығындағы жүйке жасушаларына әсер етуімен байланысты. Бала туыларда плаценталық қанайналу бұзылып, қандағы жиналып қалған көмірқышқыл газының концентрациясы артып, тынысалу орталығының жүйке жасушаларына әсер етеді. Соның нәтижесінде тынысалу орталығы белсендіріліп, тынысалумеханизмі іске қосылады да бала алғаш дем алады. Егер әйел ұзақ босанатын болса, ұрықтың қанында көмірқышқыл газы көбейіп, баланың тыныс алуы басының жатырдан шығуынан бұрын басталады. Мұндай жағдайда баланың тыныс жолдарына ұрық сұйықтығы кіреді де, бала тұншығады, шетінеп кетуі де мүмкін.
Тұншығу (асфиксия) бала туғаннан кейін де болатын жағдайлар байқалады. Бала тірі, жүрегі соғып тұрады, бірақ дем алып, дем шығаруы өте әлсіз. Туа болған асфиксия тыныс жолдарының бекітіліп қалуына немесе жүйке жүйесіндегі тыныс орталығы дұрыс қызмет атқармағандықтан организмге оттегінің аз жеткізілуіне байланысты. Асфиксияның жеңіл түрлері туа және жүре келе жүйке жүйесінің, жүрек-қантамырларының, тыныс жүйесінің ауруларына, далаға шықпай, үнемі үйде отыра беруіне байланысты болуы мүмкін.
Оттегінің мөлшері аз болса да, тым көп болса да адам ға әсер етеді.
Мысалы, тауға шыққанда оттегінің аздығынан адамның «жүрегі айныйды», бұлшық еттері әлсірейді.
Ал егер 3 атмосферадан жоғары таза оттегімен дем алғанда ұстама, өкпенің қабынуы сияқты аурулар пайда болады, тіпті адам өліп кетуі мүмкін.
Тынысалу гигиенасы. Тыныс алу мүшелерінің бәрінің физиологиялық көрсеткіштеріне дене еңбегі мен спорт әсер етеді. Мысалы, штангистерде ӨТС - 4 л, футболистерде – 4,2 л, қайықшыларды - 5,5 л. Тынысалу жиілігі спортсмендерде минөтіне – 6-8 рет, ал жаттықпаған адамдарда 14-20 рет.
Тыныс алу жүйесінің мүшелері балаларда дұрыс дамып жетілу үшін төмендегі талаптарды сақтау керек:
-бала үстелде (партада) дұрыс отыра білу керек;
-ой еңбегі мен дене еңбегін дұрыс ұйымдастыру қажет;
-сынып бөлмелері, еңбек бөлмелері, балалардың ұйықтайтын, сабақ оқитын бөлмелері жиі желдетіліп отыру керек;
- жоғарғы сынып оқушылары тәулігіне далада таза ауада 3 сағаттан, ал бастауыш сынып оқушылары 4 сағаттан кем болмау керек;
- баланың киімі денесін қыспайтын, жеңіл болу керек;
-бастауыш сынып оқушыларына сабақ кезінде 1-2 минөттік демалыс беріп, тыныс гимнастикасын ұйымдастыру қажет.
Все темы данного раздела:
ПӘННІҢ ҚЫСҚАША СИПАТТАМАСЫ
Жас ерекшелік физиологиясы адамның жеке басының өмір сүруінің (онтогенезінің) әр түрлі кезеңдерін сипаттайтын, морфологиялық және ф
Тақырып. Адам организмінің өсуі мен дамуының негізгі заңдылықтары
Балалар мен жастардың организмі үнемі өсіп дамуда болады. Организмдегі клеткалардың саны мен салмағының ұлғаюына байланысты дене көрсеткіштерін
Адам жасының кезеңдері
Оқу-тәрбие жұмыстарын ұйымдастырғанда балалардың жасын белгілі бір топқа бөлуге тура келеді. Ол топтардағы балалардың жасын белгілі бір м
Тақырып. Қозу физиологиясы
Адам организмі екі түрлі қалыпты жағдайда болады: физиологиялық тыныштық және физиологиялық белсенділік.
Физиологиялық тыныштық
Мен дамуы
Рисунок 1.5.19. Принципиальная схема строения синапса микротрубочки пресинаптическая мембра
Пути введения лекарственных средств
Орталық және шеткі жүйке жүйелерінің құрылысы, қызметі және дамуы.
Адамның жүйке жүйесі орталық және шеткі жүйке жүйесі болып бөлінеді.
Орталық жүйке жүйесі ми мен ж
Ми сыңарларының қызметі
Сол жақ жарты шар
Оң жақ жарты шар
Сөйлеу, түсіну, ойлау, тану, уақытты аңғару, ұ
Шкі мүшелерге әсері
№
Мүшелер
Симпатикалық бөлімнің әсері
Парасимпатикалық бөлімнің әсері
Жүйесінің гигиенасы
Жоғары жүйке әрекетіне ми сыңарлары мен оның қыртысының қызметі жатады. Жоғары дәрежедегі қызметтер: ес, сана, ойла
Жоғары жүйке әрекетінің топтары
Әр адамның жүйке жүйесінің тұқым қуалаған жеке қасиеттері мен өмірден алған тәжірибесін, сыртқы ортадан алғ
Эмоция және оның себептері
Эмоция немесе көңіл-күй латын тілінде эмовере – қобалжу, қозу деген мағынаны білдіреді.
Эмоция дегеніміз адамның сыртқы ортаның жа
Йқы, оның физиологиялық негіздері мен жас ерекшеліктері
Ұйқы адам организмінің қалыпты қызмет атқаруы мен тірлігін сақтауға қажетті жағдай. Ұйқы кезінде сыртқы ортамен байланы
Ес. Бала есінің дамуы
Ес физиологиялық тұрғыдан қарағанда 3 бөліктен тұрады: ақпаратты қабылдау, оны сақтау және мезгілінде қайтадан жаңu
Көру талдағышы
Көз аламасы шар пішінді. Оның алдыңғы және артқы полюстерін ажыратады. Көз алмасының орталық бөлігін - ядро
Жарықты қабылдау
Таяқша және сауытша тәрізді клеткаларда фокустық нүктелерде жинақталған сәулелердің әсерінен олардың ішіндегі арнайы заттар фотохим
Көру талдағышының жас ерекшелігі.
Жаңа туған нәрестенің көз алмасының салмағы 2-4 г. Ересек адамның көз алмасының салмағы 6-8 г.
Көз жасының без
Көру гигиенасы.
Көру гигиенасының талаптары:
-кітапты оқығанда, жазғанда баланың көзі мен қағаз аралығы 35-40 см болу керек;
-жарыu
Дыбыс талдағышы
Есту анализаторы - үш бөлімнен (сыртқы, ортаңғы және ішкі құлақтан) тұрады.
Сыртқы құлаққа
Олардың жас ерекшеліктері
Дәм және иіс сезу анализаторлары тағамдық заттар мен қоршаған ортаның химиялық құрамын сезетіндіктен оларды кейде хемосенсорлы ж&
Тақырып. Ішкі секреция бездері мен гормондар. Жасқа сай ерекшеліктері.
Организмдегі бездер екі топқа бөлінеді: экзогендік (сыртқы секрециялық) және эндокриндік (ішкі серкециялық) бездер деп.
Экзогендік (лат
Гипофиздің гормондары
Аденогипофиз
Нейрогипофиз
Алдыңғы бөлігі
Ортаңғы бөлігі
Артқы б
Жыныстық жетілу
Эмбрионның үшінші аптасында жыныстық жетілу басталады. 4-5 айдағы ұрықта жыныстық белгілер айқындалады. Бұл кезден бастап 1 жасқа дейін а
Тақырып. Тірек-қимыл жүйесі, оның жас ерекшеліктері
Тірек қимыл жүйесіне адамның қаңқасы мен бұлшықттері жатады.
Адамның қаңқасы 200-ден астам сүйектен тұра
Анның пішінді элементтері
Эритроциттер.Олардың саны адамның жынысына байланысты: ер адамда 1 мкл қанда 4,5-5 млн., әйелде 4-4,5 млн. Қанның ядросыз қызыл клеткалары
Ан топтары және иммунитет
Қан кұюдың қажеттілігі және қан топтарының негізі.Адам жараланып, денесінен қанның жартысына жуығы аққанда &
Тақырып. Тыныс алу жүйесі, оның жас ерекшеліктері. Тыныс алу гигиенасы
Тыныс алу жүйесінің амаңызы. Тыныс алу мүшелерінің маңызы өте зор. Олар арқылы организмге тотығу процесіне
Тақырып. Ас қорыту жүйесі, оның жас ерекшеліктері
Ас қорыту жүйесінің құрылысы, маңызы. Астың ағзаға сіңуіне ыңғайлы болу үшін физикалық жән
Ас қорытудың реттелуі
Сілекей бездерінің қызметінің реттелуі.Ас ауызға түскеннен кейін бірнеше секундтан соң, сілекей шығару күшейе бастайды. Сілекейді
СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСЫНА БЕРІЛЕТІН ТАПСЫРМАЛАР
№
Тақырыбы
Орындау түрі
Тапсыру мерзімі
Жүйке жүйесіні
Олданылатын әдебиеттер тізімі
1. Қ. Дүйсембин, З.Алиакбарова. Жасқа сай физиология және мектеп гигиенасы. Алматы, 2003.
2. Алиакбарова З.М. Мектеп жасындағы балалардың анатомиясы, фи
Баға қою саясаты
Қорытынды баға осы курс бойынша Сіздердің алған нәтижелерге сәйкес төмендегі бағыттар бойынша бағаланады:
-үй тапсырмасы (макс.
Су мен дамудың гетерохрондылығы неде?
А) Өсу мен дамудың біркелкі болмауы.
В) Өсу мен дамудың жылдамдығы.
С) Мүшелер қызметтерінің тежелуі.
D) Организмнің
Жас ерекшелік физиологиясы нені зерттейтін ғылым?
А) Баланың құрсақта дамуын.
В) Организмнің құрылысын.
С) Организмнің әртүрлі кезеңдеріндегі тіршілік әрекет
Физиология нені зерттейді?
А) Ұлпалардың қызметін.
В) Ағзаның құрылысын.
С) Жүйелердің қызметін.
D) Клеткалардың қызметін.
Андай кезең емшектегі сәби кезеңіне сәйкес келеді?
А) 1 айдан 2 жасқа дейін.
В) 20 күннен 3 жасқа дейін.
С) 5 күннен 1,5 жасқа дейін.
D) 1 күннен 6 айға.
Е) 10 күнн
Кемелге келу немесе ересектік мерзімнің I-ші жартысы қандай жас аралықтары?
А) Әйелдер 14-17 жас, ерлер 15-18.
В) Әйелдер 21-35 жас, ерлер 22-35.
С) Әйелдер 12-14 жас, ерлер 13-15.
D) Әйелдер 20-22 жас, ерлер 19-20.
Зақ өмір сүрушілер.
А) 100 жас.
В) 90 жастан әрі қарай.
С) 85 жас.
D) 65 жастан әрі қарай.
Е) 95 жас.
28. Бастауыш сынып тағы оқ
Миелин қабығы нені қоршаған?
А) Синапсты.
В) Ядроны.
С) Органоидтарды.
D) Аксонды.
38. Афференттік нервтердің қызметі:
А) Қозуды жүрекке жет
Мидың қандай бөлігінде алғашқы көру, алғашқы дыбыс орталықтары орналасқан?
А) Ортаңғы.
В) Аралық.
С) Мишықта.
D) Артқы.
Е) Үлкен ми сыңарларында.
49. Аралық мида орналас&#
Соматикалық жүйке жүйесі организмнің қай бөлігін нервтендіреді?
А) Ішкі мүшелерді.
В) Ас қорыту мүшелерін.
С) Сыртқы мүшелерін және сырт тұлғасын.
D) Жүрек қан тамырлар ж
Рефлекс деген не?
А) Тітіркенуге клетканың реакциясы.
В) Организмнің активті жағдайы.
С) Ішкі және сыртқы ортаның тітіркендіруіне нерв жүйесінің жауа
Рецептор деген не?
А) Тітіркендіргіштердің әсерін қабылдайтын сезімтал құрылым.
В) Орталыққа тепкіш афференттік нерв талшығы.
С) Нерв орталығы м
Шартты рефлекстердің жасалу негізіне жататын не?
А) Уақытша нервтік байланыстардың болуы.
В) Суммация.
С) Доминант.
D) Қозу мен тежелу процестерінің өзара әрекеттесуі.
Е) Био
Гиппократтың меланхолик типі Павлов бойынша қандай болады?
А) Әлсіз
В) Байсалды.
С) Ұстамсыз.
D) Күшті.
Е) Жылжығыш.
76. Экстрерорецепті шартты рефлекстер пайда болады:
Организмнің өміріндегі бір оқиғаны ұмытпай қалмауына не себеп болады?
А) Көз алдына елестету.
В) Эмоция.
С) Санада сақтау.
D) Есте сақтау.
Е) Индукция.
88. Адам қажеттілігінен туатын физиоло
Анализатор жөніндегі ілімді жасаған кім?
А) Сеченов.
В) Гельмгольц.
С) Павлов.
D) Ломоносов.
Е) Селье.
92. Талдағыштар 2 топқа бөлінеді:
А) Дистантты
Бала отыратын бөлмеде ең тиімді жарық мөлшері қанша люкс болу керек?
A) 100-200 люкс. B) 150-300. C) 90-170. D) 50-80. E) 300-400. 102. Теледидар (экран 62 см) көргенде ең кемінде қандай қашықтықта к
Бұлшық еттерде орналасқан нерв ұштары қалай аталады?
A) Эффектор. B) Рецептор. C) Синапстар. D) Миофибрилдер. E) Саркоплазма. 113. Ет пен сіңір рецепторлары қалай аталады?
A) Интерорецепторлар
Жыныстық жетілу қыз балаларда қай жаста басталады?
A) 9-10. B) 10-11. C) 11-12. D) 12-13. E) 13-14. 142.Стрестің симпатикалық жүйке жүйесі қызметіне әсері:
A) Тежейді
Ан тобының эритроциттерінде кездесетін агглютиногендер
A) С. B) В. C) АВ. D) А. E) Жоқ. 199.ІҮ-ші қан тобының плазмасында кездесетін агглютининдер:
A) Жоқ. B) α C)
Анның құрамына қандай жасушалар кіреді?
А) Сүйек жасушалары.
В) Эпителий жасушалары.
С) Ет жасушалары.
D) Лейкоциттер.
Е) Нейрондар.
207. Қан қысымын өлшейтін &
Реципиент деген кім?
А) Қан беруші адам.
В) Иммунитеті жоғары адам.
С) Қан қысымы төмен адам.
D) Қаны аз адам.
Е) Қан қабылдаушы адам.
Тыныс алу жүйесіне жататын қандай қабыну прцестерін білесіздер?
А) Скарлатина, тұмау.
В) Гайморит, фронтит, тонзилит, аденоид.
С) Гипертония, тұмау, отит.
D) Герпес, катаракт, тұмау.
Е) Қызылша, ангина
Астың қорытылуы негізінен қандай химиялық заттардың көмегімен іске асды?
А) Қышқылдар.
В) Сілтілер.
С) Гормондар.
D) Тұздао.
Е) Ферменттер.
234. Ас қорыту мүшелерінің қызметін
Сілекейдің қоймалжың болуы неге байланысты?
А) Муцинге.
В) Амилазаға.
С) Карбонатқа.
D) Бикарбонатқа.
Е) Майға.
238. Сілекей құрамындағы лизоцим ф
К1 және К2 витаминдерінің организмдегі негізгі ролі неде?
А) Сүйектерді қатайтады.
В) Қанның ұюына қатысады.
С) Зат алмасуын реттейді.
D) Адам бойын өсіреді.
Е) Минералды заттар
Асқорыту деген не?
А) Тамақтық физикалық өңдеуден өту процесі.
В) Тамақтың химиялық өңдеуден өту процесі.
С) Тамақты
Диссимляция деген не?
А) Тотығу-тотықсыздану сипатты биохимиялық реакциялар.
В) Күрделі органикалық қосылыстардың ыдырауы нәтежиесінде энергия бөле отыра &#
Бауыр қандай мүшелер жүйесіне жатады?
А) Ас қорыту.
В) Қан түзу.
С) Лимфа түзу.
D) Бөлу.
Е) Тыныс алу.
257. Ас қорытудың қабырға
Белоктық минимум дегеніміз не?
А) Адамның тіршілігіне қажет белок мөлшері.
В) Белоктың артық мөлшері.
С) Организмдегі белоктың аздығы.
D) Белоктың
Жылу жасаудың ең интенсивті болуы қайда?
А) Бауырда.
В) Өкпеде.
С) Теріде.
D) еттерде.
Е) Бүйректерде.
278. Тіл ұшындағы дәм сезгіш рецепторлар:
Бүйрек денешіктері қалай аталады?
А) Нефрон.
В) Нейрон.
С) Капсула.
D) Эпителии.
Е) Бүйрек клеткасы.
284. Бүйрек ұлпасында өндіріліп, артерия қысымы
Энурез дегеніміз не?
А) Несептің шықпауы.
В) Нефрондардың сүзілуі.
С) Еріксіз несеп шығару.
D) Бүйректің ісінуі.
Е) Несептің жасалмауы
Новости и инфо для студентов