Obywatelskie zaangażowanie

Uczestnictwo w wyborach ma bezpośredni związek z wąsko pojmowaną demokracją.

Ze stosunkowo wysokiego wskaźnika wczesnych lat sześćdziesiątych frekwencja wyborcza zmniejszyła się około roku 1990 o blisko jedną czwartą.

Dziesiątki milionów Amerykanów porzuciło powszechną wśród ich rodziców wolę udziału w tym najprostszym działaniu obywatelskim.

Amerykanie nie tylko rzadziej bywają w lokalach wyborczych, ale także coraz mniej z nich uczestniczy w publicznych zebraniach, na których omawiane są sprawy miasta lub szkoły.

Obywatele przestają zajmować się sprawami swoich wspólnot.

Zaufanie do rządu także maleje. Polityczne tragedie i skandale wyzwoliły w Amerykanach niechęć do polityki i rządu i stały się przyczyną ich bierności.

Najpowszechniejsze typy organizacji w Ameryce

 

1. Do których należą kobiety to:

-kościoły

-organizacje związane ze szkołą

-zespoły sportowe

-stowarzyszenia zawodowe

-kluby literackie

 

2. Do których należą mężczyźni to:

-kluby sportowe

-związki zawodowe

-stowarzyszenia profesjonalne

-bractwa

-związki weteranów

 

Ameryka jest nadal społeczeństwem „kościelnym” posiada per capita więcej miejsc wyznania kultu religijnego niż jakikolwiek inny naród na świecie. Religijne uczucia są coraz mniej związane z instytucjami, a coraz bardziej z samookreśleniem. Jednak w latach 60 znacząco spadła liczba osób, które chodzą co tydzień do kościoła. Od tamtej pory ten wskaźnik stoi w miejscu lub nieprzerwanie spada. Uczestnictwo w grupach związanych z kościołem, religijnych ceremoniach, jak i związanych z kościołem stowarzyszeniach znacząco zmalało.

 

Przez wiele lat organizacjami, do których najpowszechniej wstępowali robotnicy były związki zawodowe. Jednak nawet odnotowano spadek przynależności w tej dziedzinie.

 

Także przynależność do stowarzyszeń Rodziców i Nauczycieli, bractw i organizacji obywatelskich, ugrupowań obywatelskich zmalała.

 

Podobny spadek zaznaczył się równie wyraźnie w odniesieniu do osób działających społecznie w głównych organizacjach obywatelskich, takich jak ruch skautowski czy Czerwony Krzyż.

Zaangażowanie w poważną pracę społeczną spadło!

Choć więcej Amerykanów niż kiedykolwiek wcześniej gra w kręgle, liczba rozgrywek w zorganizowanych ligach w ciągu ostatnich dziesięciu lat zdecydowanie zmalała. 80 milionów Amerykanów przynajmniej raz w życiu grało w kręgle, czyli o 1/3 więcej od liczby osób, jaka wzięła udział w wyborach do Kongresu w 1994, i odpowiada z grubsza biorąc liczbie obywateli deklarujących regularne chodzenie do kościoła. Zwyczaj samotnej gry w kręgle zagraża utrata dochodów właścicielom kręgielni, ponieważ ci, którzy grają w kręgle jako członkowie ligi, kupują trzy razy więcej piwa i pizzy niż gracze indywidualni. Ale większe znaczenie społeczne ma w tym wypadku wspólne działanie i choćby nawet sporadyczne rozmowy ludzi przy piwie i pizzy. Drużyny graczy w kręgle to kolejna zanikająca forma społecznego kapitału.

Nowe masowe organizacje (narodowe organizacje ochrony środowiska, Amerykańskie Stowarzyszenie Emerytów) mają wielkie znaczenie polityczne, jednak różnią się od klasycznych „wtórnych stowarzyszeń”. Można je nazwać np. „stowarzyszeniami trzeciego rzędu”. Dla większości ich członków jedyny akt uczestnictwa to wypisanie czeku z wysokością składki i sporadyczne czytywanie biuletynów. Niewielu bierze udział w zebraniach takich organizacji, nie spotykają się z innymi członkami. Po części maja podobne zainteresowania, ale nie są nawzajem świadomi swojego istnienia. Łączą ich wspólne symbole, przywódcy, ideały, ale nie ma pomiędzy nimi bezpośredniej więzi. Zgodnie z teorią społecznego kapitału przynależność do stowarzyszeń powinna np. podnosić poziom zaufania społecznego, a w przypadku stowarzyszeń trzeciego rzędu teza ta staje się mniej oczywista.

Rosnące znaczenie organizacji nie nastawionych na zysk – nonprofit organizations – szczególnie niedochodowych agencji usługowych, tzw. trzeci sektor, np. Metropolitan Museum of Art., Fundacja Forda. Większość niedochodowych agencji nie należy do wtórnych stowarzyszeń

Rozwój „grup wsparcia”., grupy samopomocy np. Anonimowi Alkoholicy, książkowe kluby dyskusyjne, stowarzyszenia hobbistów. Nie dogrywają one dokładnie tej samej roli co tradycyjne organizacje obywatelskie.

Wuthnow „Możemy sobie wyobrazić, że te małe grupy są substytutami rodziny, społeczności sąsiedzkiej czy szerszych więzi wspólnotowych, które mogłyby wymagać trwającego całe życie zaangażowania, ale de facto tego nie robią”.

Na wszystkich poziomach wykształcenia, a więc i uspołecznienia, biorąc pod uwagę członkostwo we wszystkich rodzajach grup, średnia liczba osób stowarzyszonych w różnych organizacjach spadła w ciągu ostatniego ćwierćwiecza o około ¼. Konkluzja: obecnie więcej Amerykanów niż kiedykolwiek spełnia warunki sprzyjające stowarzyszaniu się w organizacjach (lepsze wykształcenie, odpowiedni „średni” wiek itd.), a mimo to ogólna liczba osób zrzeszonych w różnych grupach zdaje się nie zmieniać lub nawet się zmniejsza.

Tendencja spadkowa jest najbardziej widoczna w grupach związanych z Kościołem, związkach zawodowych, bractwach, stowarzyszeniach weteranów i stowarzyszeniach wspomagających szkoły. Zwiększyła się liczba członków stowarzyszeń profesjonalnych, choć mniej niż należałoby się spodziewać (podniesienie poziomu wykształcenia i zatrudnienia). Te same tendencje występują zarówno wśród kobiet, jak i wśród mężczyzn.

Wniosek: w ciągu życia ostatniego pokolenia istniejący w formie stowarzyszeń obywatelskich amerykański kapitał społeczny uległ znacznej erozji.

Rozluźniają się więzi rodzinne, a to właśnie rodzina stanowi najbardziej fundamentalna formę społecznego kapitału.

Inną postacią nieformalnego społecznego kapitału jest sąsiedztwo.

Wśród Amerykanów systematycznie spada ilość towarzyskich spotkań z sąsiadami. Za to towarzyskie spotkania „z przyjaciółmi, którzy nie mieszkają w sąsiedztwie” stają się coraz częstsze, co może odzwierciedlać wzrost związków społecznych opartych na wspólnym miejscu pracy.

Amerykanie są tez mniej ufni. Tendencja ta jest obecna we wszystkich kategoriach wykształcenia. Zaufanie społeczne jest powiązane z poziomem wykształcenia, który ostatnio gwałtownie się podniósł.

Między wszystkimi formami społecznego kapitału występuje współzależność. Bardziej prawdopodobne jest, że członkowie stowarzyszeń będą brać udział w polityce, spędzać czas z sąsiadami, objawiać społeczne zaufania itd. niż osoby nigdzie nie należące.

Istnieje bliska współzależność między społecznym zaufaniem a uczestnictwem w stowarzyszeniach. Społeczne zaufanie i zaangażowanie to dwa oblicza tego samego podstawowego czynnika – kapitału społecznego.

Co zmniejszyło obywatelskie zaangażowanie i osłabiło społeczne powiązania w ciągu ostatnich 20 czy 30 lat w Ameryce?

· Kobiety stają się siłą roboczą

Rewolucja społeczna pochłonęła czas i energię potrzebną do budowy społecznego kapitału.

· Mobilność: hipoteraz „zasadzania na nowo”

Stałe miejsce zamieszkania i łączący się z tym fakt posiadania własnego domu wyraźnie wiąże się z większym społecznym zaangażowaniem. Mobilność, tak jak częste przesadzanie roślin, grozi osłabieniem zakorzenienia, zaś wykorzeniona jednostka potrzebuje czasu, aby zapuścić nowe korzenie.

· Inne przemiany demograficzne

Szereg zmian wpłynął na trwającą od lat sześćdziesiątych transformacje amerykańskiej rodziny: mniejsza liczba zawieranych małżeństw, więcej rozwodów, mniej dzieci, realnie niższe zarobki itd. Każda z tych zmian może być odpowiedzialna za osłabienie obywatelskiego zaangażowania, ponieważ pozostający w związku małżeńskim i należący do klasy średniej rodzice zwykle w większym stopniu uczestniczą w życiu społecznym niż inni ludzie. Zmiana skali, której ilustracją jest zastąpienie sklepu spożywczego przez supermarket, zamiana osadzonych we wspólnocie przedsiębiorstwa na przedstawiciela odległych międzynarodowych firm, może podważyć materialne, a nawet fizyczne podstawy społecznego zaangażowania.

· Technologiczna transformacja sposobu spędzanie wolnego czasu

Głębokie przemiany technologiczne mogą „sprywatyzować”, „zindywidualizować” korzystanie z wolnego czasu, zaprzepaszczając wiele szans na tworzenie społecznego kapitału. Narzędziem tej rewolucji jest telewizja. Wydłużenie się czasu poświęconego na oglądanie telewizji zablokowało inne zmiany w sposobie spędzania czasu Amerykanów. Elektroniczna technologia umożliwia jednostce osiągnięcie większego zadowolenia, ale czyni to kosztem pozytywnych społecznych więzi zewnętrznych, towarzyszących prymitywniejszym formom rozrywki. Czyżby zatem technologia wbijała klin między nasze interesy jako jednostki i jako części zbiorowości?

Kapitał społeczny nie jest pojęciem jednowymiarowym. Jakie sieci społeczne i typy organizacji najskuteczniej ucieleśniają, albo tworzą, społeczny kapitał w rozumieniu norm wzajemności, rozwiązywania problemów wspólnego działania i rozszerzania społecznych identyfikacji? Znaczenie intensywności życia społecznego. Struktura sieci społecznych - „poziome” związki stanowią bardziej płodny kapitał społeczny od „pionowych”.

Czy rozwój społecznego kapitału w miejscu pracy wzrośnie na tyle, by zrównoważyć spadek obywatelskiego zaangażowania zgodnie z socjologiczną wersją pierwszego prawa termodynamiki: społeczny kapitał ani nie powstaje, ani nie ulega zniszczeniu, tylko się przemieszcza?

W ciągu ostatnich dziesięcioleci byliśmy także świadkami znacznego zmniejszenia się nietolerancji i jawnej dyskryminacji i te korzystne trendy mogą być w skomplikowany sposób powiązane z erozją tradycyjnego kapitału społecznego.

Olson podkreśla, że ścisłe powiązane społeczne, gospodarcze i polityczne organizacje padają ofiarą szkodliwej kartelizacji i „szukania zysków” (rent seeking), a co zwyczajni ludzie nazywają korupcją.

Jak polityka społeczna wpływa na tworzenie się kapitału społecznego? W kilku przypadkach polityka społeczna zniszczyła wysoce efektywne więzi i normy, np. amerykańska polityka likwidacji slumsów odnowiła kapitał fizyczny, ale uczyniła to bardzo wysokim kosztem istniejącego kapitału społecznego. Ale rząd może też wspierać budowanie społecznego kapitału, np. zwolnienie z podatków darowizna na cele dobroczynne.

W młodych demokracjach wyrażenie „społeczeństwo obywatelskie” prowadziło do skupienia uwagi na potrzebie wspierania intensywnego życia obywatelskiego. W demokracjach istniejących od dawna coraz więcej obywateli kwestionuje skuteczność instytucji publicznych. W Ameryce demokratyczny zamęt może wiązać się z powszechną i trwałą erozją obywatelskiego zaangażowania. Jak zapobiec niepomyślnym tendencjom osłabiającym więź społeczną, a tym samym jak przywrócić społeczne zaufanie i obywatelskie zaangażowanie?