WIADOMOŚĆ RÓŻNIC KULTUROWYCH - socjologia pozwala nam patrzeć na świat społeczny z innych niż nasz własny punktów widzenia.

Relatywizm kulturowy=> różne kultury, które spełniają różne wymagania

Antropologia <=> Socjologia; cechy wspólne:

1) kultura obejmuje całość życia

2) kultura nie ma pojęcia wartościującego

3) kultura jest tworem zbiorowym (system ponadjednostkowy rodzi się w interakcjach społecznych)

4) kultura narasta i przekształca w czasie

5) kultura jest wyuczalna

6) kultura jest prawidłowa (spójność ładu społecznego, wzoru kultury)

Kultura jest integralną całością składająca się z narzędzi i dóbr konsumpcyjnych, konstytucjonalnych i twórczych zasad różnych grup społecznych, ludzkich idei i umiejętności, wierzeń i obyczajów. To ogromny aparat, częściowo materialny, częściowo ludzki, a częściowo duchowy, za pomocą którego człowiek daje sobie radę z konkretnymi specyficznymi problemami.

– POSTULAT RELATYWIZMU KULTUROWEGO – wychodzi od tego, że człowiek żyje w otoczeniu biologicznym (teoria kultury musi opierać się na danych biologicznych).

– Kultura zaspokaja organiczne, podstawowe potrzeby człowieka, potrzeby reprodukcyjne, pierwotne, wtórne. Są one zaspokajane przez kształtowanie nowego, wtórnego, sztucznego, środowiska. To środowisko, stale reprodukowane i utrzymywane, jest właśnie samą kulturą.

– Podział potrzeb wg. Malinowskiego:

* Potrzeby instrumentalne (dział ekonomiczny, wychowania, polityki)

* Potrzeby integratywne (nauka, magia, religia)

– W każdej kulturze musi istnieć system wychowawczy, urządzenia sankcjonujące etykę i prawo.

Dwa rodzaje analizy: funkcjonalna i instytucjonalna:

ANALIZA FUNKCJONALNAto próba określenia stosunku pomiędzy działalnością kulturową a ludzkimi potrzebami, podstawowymi lub pochodnymi. Ludzie jednoczą się, tworzą organizacje, by osiągnąć jakiś cel. Organizacje zawierają w sobie określony schemat lub strukturę, której główne czynniki są uniwersalne. Jednostką organizacyjną jest instytucja, która zwiera w sobie zespół tradycyjnych wartości, do których ludzie wspólnie doszli. Aby zrozumieć różnice między kulturami niezbędna jest skala porównawcza. Większość różnic jest spowodowana przez instytucje zorganizowane wokół pewnych bardziej wyspecjalizowanych potrzeb lub wartości.

Kultura swoją komplementarność i samowystarczalność zawdzięcza temu, ze zaspokaja cały szereg podstawowych potrzeb, instrumentalnych i integratywnych.

Czynnik czasu, czyli czynnik zmiany. Wszelkie ewolucje lub dyfuzyjne procesy zachodzą przede wszystkim w formie zmian instytucjonalnych. ANALIZA INSTYTUCJONALNA pokazuje, ze zanim nie powstały nowe potrzeby, nie dokonuje się żadnych wynalazków ani rewolucji, nie zachodzi żadna społeczna ani intelektualna zmiana. Istotnym faktem kulturowym jest organizacja ludzi w stałe grupy, powiązane jakąś umową, prawem lub zwyczajem.

W jakich warunkach inicjatywa jednostki staje się faktem kulturowym? Jeśli nie zostanie włączona do zorganizowanej działalności ludzkiej, jest kulturalnie obce. Przede wszystkim musi być przekonana pewna grupa ludzi. Inicjatywa jednostki zaspokaja pewien zespół potrzeb. Znajduje zwolenników wśród wielu ludzi. Może mieć zastosowanie praktyczne lub pomnażać naszą wiedzę. Uznanie wspólnoty celów.

Określić funkcję grupy – ocenić pozycję grupy ze względu na społeczeństwo jako całość. Idea, zasada, metoda techniczna itd. nie ma znaczenia społecznego czy kulturalnego jeśli nie jest powiązana z jakimś typem organizacji. Nauka o ludzkim postępowaniu zaczyna się razem z powstaniem organizacji. Jedynie w zorganizowanej grupie jednostka może zaspokoić swoje zainteresowanie i potrzeby oraz osiągnąć sukces.

Prawa czy normy są zawsze formułowane, aby określić zachowanie idealne. Zasada naczelna to idea instytucji uznana przez członków grupy i określona przez społeczeństwo. Funkcja to rola danej instytucji w ramach ogólnego schematu kultury. W każdej dyscyplinie społecznej powinno istnieć stałe kontrolowanie i sprawdzanie różnych pojęć dotyczących rzeczywistości kulturowej, aby uniknąć hipotez i poszukiwanie „pierwszej” lub „prawdziwej” przyczyny.

INSTYTUCJONALIZM– kultura jest całością złożoną z częściowo autonomicznych, częściowo współzależnych instytucji- wewnętrznie zintegrowany.

STRUKTURA INSTYTUCJONALNA jest charakterystyczna dla wszystkich kultur i dla każdego zjawiska kulturowego. Istnieje możliwość sporządzenia wykazu typów czy klas instytucji charakterystycznych dla wszelkiej kultury.

Aby stworzyć taki wykaz, najlepiej rozważyć ogólne zasady, które wiążą ludzi razem i łączą ich w stałe grupy:

1) fakt reprodukcji, pokrewieństwo między mężem i żoną, rodzicami i dziećmi itd. reprodukcyjna zasada integracji (pokrewieństwo przez krew i małżeństwo)

2) bliskość i sąsiedztwo– istotą życia społecznego jest współdziałanie

3) zasada wyróżniania i integracji związana z fizjologią i anatomią człowieka (płcią, wiekiem)

4) zasada asocjacji – dobrowolnego łączenia się w grupy, spowodowanego indywidualną inicjatywą (rytuały inicjatywne)

5) podział ze względu na umiejętności zawodowe, wykształcenie i upodobania (wychowanie, przekazywanie tradycyjnej techniki, wartości, idei; różnice stanu i rangi społecznej)

6) zasada władzy (przywilej i obowiązek podejmowania decyzji, orzekania w sporach, siła do realizacji swych postanowień) – władza jest istotą organizacji społecznej.

– Naród jest całością złożoną z instytucji autonomicznych oraz z instytucji nawzajem od siebie zależnych. Naród oznacza jedność kultury.

– Symbolikajest istotnym składnikiem wszelkiego zorganizowanego zachowania, musiała powstać już w najwcześniejszym okresie pojawienia się kultury. Zdolność grupy do przekształcania zasad indywidualnego postępowania w tradycję, którą można przekazać innym członkom grup, ale również przekazywać z pokolenia na pokolenie.

– Początki kultury można określić jako równoczesną integrację kilku linii rozwojowych: zdolności do uznania przedmiotów instrumentalnych, oceny ich technicznej wydajności i ich wartości, czyli ich roli w osiąganiu zamierzonego skutku, formowania się więzów społecznych i pojawiania się symboliki.

Analiza kultury Malinowskiego:

– pierwsze podejście instytucjonalne do kultury (nacisk na instytucje)

– powtarzalność (coś staje się kulturą, gdy jest dziedziczone)

– definicja wynika z doświadczeń antropologicznych

– makrosocjologia, powielana przez dużą ilość osób

4) Ulf Hannerz– „Powiązania transnarodowe” (rozdział 8: „Polski papież wśród Majów”)

ULF HANNERZ– szwedzki profesor antropologii społecznej, specjalizujący się przede wszystkim w teorii globalizacji i powiązań transnarodowych (ponadnarodowych); jak badać kulturę w toku globalizacji (relacje transnarodowe).

Wstęp:Huczne powitanie przez jukatańską społeczność Karola Wojtyły, jako także swojego papieża. To skłania autora do przyjrzenia się, jak sam deklaruje w ostatnim akapicie wstępu, charakterystycznym cechom współczesnych związków społecznych, z perspektywy tego, co sugerują one na temat roli wspólnoty w globalizacji i na temat adaptacji pracy antropologów do badań transnarodowych. Bada wpływ procesu globalizacji na społeczny rozwój relacji międzyludzkich w kontekście ponadnarodowym.

Autor odwołuje się w swojej pracy do opinii i teorii różnych naukowców:

1) ROLAND ROBERTSON:

–Globalizacja odnosi się „zarówno do kompresji świata, jak i intensyfikacji świadomości świata jako całości” – zwraca zatem uwagę na fizyczny i psychologiczny aspekt procesu globalizacji.

– Twierdzi też, że to stosunek współczesnych do owej globalizacji będzie kształtował doktryny, ideologie społeczne i kultury polityczne w następujących dekadach.

– Najważniejszą koncepcją Robertsona jest podział wizji porządku światowego, będących reakcją na globalizację. Posługując się terminologią Ferdinanda Tonnies’a Robertson dzieli wspólnotę (Gemeinshaft)oraz społeczność/ stowarzyszenie (Gesellschaft)na 2 podtypy.

Podział światowych porządków na podstawie Tonniesa wg Robertsona:

Global Gemeinschaft 1:

- świat złożony ze względnie zamkniętych, niepowtarzalnych wspólnot, które można utożsamić z narodami. Oceniane są jako równorzędne lub hierarchizowane

- u osób uznających Global Gemeinschaft 1 za idealny porządek światowy proces globalizacji jawi się jako zagrożenie, któremu trzeba stawiać opór (np. ruchy fundamentalistyczne, odrzucające obce wpływy)

Global Gemeinschaft 2:

- Przedstawia wizję „globalnej wioski” – wspólnota obejmująca cały gatunek ludzki;

- wersje tolerujące większy lub mniejszy pluralizm wewnętrzny; wioska, która wspólnie rozwiązuje problemu globalizacji (np. ruchy środowiskowe i pokojowe, kościół rzymskokatolicki, podkreślający, że interesuje go cała ludzkość)

Global Gesellschaft 1:

- porządek otwartych społeczeństw narodowych, pomiędzy którymi zachodzi stała wymiana społeczno-kulturowa, które kooperują i regulują stosunki między sobą; różne waloryzowanie tych społeczeństw

- typ najbliższy stosunkom współczesnym, dlatego regulacja zależności między tymi społeczeństwami jest najważniejszym problemem w procesie globalizacji (np. państwa europejskie)

Global Gesellschaft 2:

- koncepcja formalnej, zaplanowanej organizacji światowej, podkreślanie znaczenia świata jako systemu (społeczeństwo ponadnarodowe)

2) W celu zgłębienia tematu powiązań transnarodowych Hannerz przechodzi z warstwy zbiorowość – zbiorowość do relacji typowo międzyludzkich. Kolejna wariacja na temat Gemeinschaft i Gesellschaft, to przywołana koncepcja obrazu współczesnego społeczeństwa autorstwa CRAIGA CALHOUNA(,który twierdził, że “działanie każdego człowieka w populacji implikuje, zależy od lub przepowiada działanie innych”).

Następnie, czerpiąc z podziału Charlesa H. Cooleya na relacje piewszego i drugiego rzędu, Calhoun uzupełnia go o dwa kolejne typy związków stanowiących elementy tego społeczeństwa.

W ten sposób powstaje podział na cztery typy związków (dwa podstawowe– bezpośrednie; dwa kolejne– pośrednie):

- relacje 1 rzędu – łączą w bezpośrednich kontaktach poszczególne konkretne osoby (np. dwoje ludzi na przystanku)

- relacje 2 rzędu – dotyczą wykonawców określonych ról (np. nauczyciel i uczeń)

- relacje 3 rzędu– pośredniczy w nich technologia albo organizacja na szeroką skalę, czyli np. korporacja (np. pismo/ telefon do banku)

- relacje 4 rzędu – w nich przynajmniej jedna osoba nie jest świadoma, że zachodzi jakiś związek (np. inwigilacji, podsłuch, dane gromadzone przez banki)

W zasadzie jest możliwe przekształcenie się relacji pośrednich w bezpośrednie, ale w praktyce jest to mało prawdopodobne. Częściej doświadczamy przenikania sie relacji obu grup. W życiu społecznym relacje te mogą na siebie nachodzić lub być inaczej interpretowane

Idee Gemeinschaft dotyczą przede wszystkim relacji pierwszego rzędu, natomiast do wszystkich pozostałych typów relacji odnosi się pojęcie Gesellschaft.

3)Hannerz polemizuje z Anthony’m Smithem, który utożsamia transnarodowość z “pośredniością” w stosunkach społecznych (relacje 2. i 3. stopnia). Hannerz twierdzi, że transnarodowość można znaleźć również w relacjach 1. rzędu – umożliwia je rozwój technologii.

Hannerz kończy swoją pracę stawiając tezę, że wzajemne powiązania wszystkich czterech relacji są naturalnym następstwem globalizacji, a w szczególności rozwoju transportu i łączności (czyli relacji 3. i 4. rzędu).

W skrócie: