З’ява сінаніміі ў спартыўнай тэрміналогіі - раздел Образование, БЕЛАРУСКАЯ МОВА Спартыўная Лексіка, Якая Шырока Ўвайшла Ў Наша Жыццё І Штодзённа Выкарыстоўва...
Спартыўная лексіка, якая шырока ўвайшла ў наша жыццё і штодзённа выкарыстоўваецца ва ўсіх сродках масавай інфармацыі (радыё, тэлебачанне, газеты, часопісы) можа служыць аб’ектам даследавання такой моўнай з’явы, як сінанімія тэрмінаў. Прычым тэрміны-сінонімы ў адрозненне ад агульнамоўных сінонімаў «не характарызуюць розныя ўласцівасці паняцця» [1, с. 176].
Пры аналізе спартыўных сінанімічных лексем можна заўважыць, што для абазначэння аднаго і таго ж паняцця (з’явы, асобы) найчасцей у якасці сінонімаў выступаюць уласны тэрмін (слова, словазлучэнне) і запазычаны (пераважна з англійскай мовы). Як слушна заўважае В. А. Ляшчынская, «наяўнасць сінонімаў і варыянтаў сярод тэрмінаў тлумачыцца стыхійнасцю моўных кантактаў, паколькі больш за ўсё розных тыпаў тэрмінаў для абазначэння аднаго і таго ж паняцця звязана з узаемадзеяннем слоў уласных і запазычаных» [1, с.178]. Напрыклад: перадача – пас; нападаючы – форвард; паўсярэдні нападаючы – інсайд; паўабаронца – хаўбек; грубае парушэнне – фол; ручны мяч – гандбол; становішча па-за гульнёй – афсайд; пераможца – чэмпіён, лідэр; суддзя – арбітр (з лац.) – рэферы (з англ.); перыяд (у гульні) – тайм (у футболе, хакеі), раунд (у боксе), сэт (у тэнісе); варатар – галкіпер і пад.
Неабходна мець на ўвазе, што пры выкарыстанні сінанімічных тэрмінаў, асабліва ў адным кантэксце, могуць узнікаць цяжкасці ў разуменні пэўнай інфармацыі. Так, у газеце «Звязда» (ад 15 мая 2007 г.) у артыкуле «Аптымальная зборная» чытаем: «У «зорную» дружыну таксама ўвайшлі расійскі нападаючы Яўген Малкін, канадскі форвард Рык Нэш. У тых, хто не ведае іншамоўнага тэрміна форвард, можа скласціся ўражанне, што дадзеныя тэрміны абазначаюць не адно, а розныя паняцці. Для параўнання разгледзім такі прыклад: «Узровень беларускіх суддзяў аказаўся найслабейшым за апошнія чатыры гады. Абслугоўвалі матчы і замежныя арбітры з Расіі і Фінляндыі» («Звязда», 27 красавіка 2007 г.). Тут сінонімы арбітр – суддзя адразу ўспрымаюцца як адно паняцце, паколькі з’яўляюцца шырокавядомымі.
Значна радзей сустракаюцца ўласнабеларускія тэрміны-сінонімы: паражэнне – пройгрыш, праціўнік – сапернік, балельшчык – прыхільнік, ігра – гульня, ігрок – гулец (разм.), варатар – брамнік і некаторыя іншыя. На сінонімах ігрок – гулец і варатар – брамнік спынімся больш падрабязна. Нягледзячы на тое, што ў ТСБМ слова гулец падаецца з паметай ‘размоўнае’, яно апошнім часам усё часцей ужываецца беларускамоўнымі спартыўнымі каментатарамі, у прыватнасці, падчас футбольных і хакейных матчаў, як і словы гульня, згуляць замест адпаведных ігрок, ігра, сыграць. Што да сінонімаў варатар – брамнік, то слова брамнік у дадзеным значэнні зафіксавана ў «Русско-белорусском словаре спортивной терминологии» (1993 г.). Відавочна, што ўтварэнне падобных спартыўных тэрмінаў на ўласным лексічным матэрыяле ў пачатку 90-х гадоў ХХ ст. – гэта адлюстраванне спробы сістэматызацыі і ўнармавання тэрміналогіі ў перыяд беларусізацыі. Аднак на сённяшні дзень у беларускай спартыўнай лексіцы слова брамнік выкарыстоўваецца вельмі рэдка.
Зафіксаваны прыклад і варыянтаў-тэрмінаў: дваяборства – двухбор’е (‘спартыўнае спаборніцтва, якое складаецца з двух відаў практыкаванняў’).
У якасці сінонімаў да спартыўных тэрмінаў ужываюцца і словы ваеннай лексікі. Асабліва ярка гэта праяўляецца ў гульнявых відах спорту, баявых адзінаборствах. Напружанасць барацьбы, высокая ступень эмацыянальнасці, азарт – усё, чым суправаджаюцца спартыўныя відовішчы, знаходзіць свой адбітак і ў ваенных тэрмінах: паражэнне – разгром, спартсмен – баец, паядынак – бой, атака – штурм, абстрэл (варот), нападаючы – бамбардзір і пад. Але калі ў ваеннай тэрмінасістэме дадзеныя тэрміналагічныя адзінкі з’яўляюцца стылістычна нейтральнымі, то ў спартыўнай набываюць стылістычную афарбоўку, метафарызуюцца. На думку А. А. Елістратава, «выкарыстанне ваеннай лексікі ў спартыўнай мове з’яўляецца заканамерным і, хутчэй за ўсё, непазбежным, па-першае, па прычыне гістарычнай узаемасувязі вайны і спорту, па-другое, па прычыне падобнага характару правіл многіх спартыўных гульняў і баявых дзеянняў, па-трэцяе, па прычыне імкнення да экспрэсіі ў апісанні спартыўных відовішчаў. Працэс метафарызацыі ваеннай лексікі ў спорце з’яўляецца прадуктыўным, паколькі можа ўносіць новыя моўныя адзінкі» [2, с. 69]. Прыведзеныя вышэй прыклады пранікнення ваенных тэрмінаў у спартыўную лексіку дазваляюць гаварыць аб адноснай адкрытасці той ці іншай тэрмінасістэмы, аб узаемаабмене паміж тэрмінасістэмамі.
Паколькі спорт у жыцці цывілізаванага грамадства, па сутнасці, з’ява інтэрнацыянальная, то поўнасцю пазбегнуць сінаніміі ў дадзенай тэрмінасістэме практычна немагчыма. І разам з тым неабходна імкнуцца да больш актыўнага стварэння і ўжывання беларускамоўных лексем-тэрмінаў. (А. Асіпчук)
Літаратура
- Ляшчынская, В. А. Беларуская мова. Тэрміналагічная лексіка. – Мінск: РІВШ БДУ, 2001. – 254 с.
- Елистратов, А. А. Военная лексика в языке спорта // Русская речь. – 2005. – № 2. – С. 64 – 69.
- Павловец, Д. Д. Русско-белорусский словарь спортивной терминологии. – 3. Гомель, 1993. – 73 с.
-
ЗМЕСТ
ПРАДМОВА...............................................................
ЛЕКЦЫЙНАЯ ЧАСТКА..........................................
Лекцыя 1. Мова і соцыум....................................
Лекцыя 2. Гістарычныя этапы фарміравання і развіцця беларускай мовы...
Лекцыя 3. Білінгвізм і моўная інтэрферэнцыі.........
Лекцыя 4. Лексікалогія і лексікаграфія. Асаблівасці лексіка-семантычных працэсаў у тэрміналогіі...
Лекцыя 5. Асаблівасці словаўтварэння беларускай навуковай тэрміналогіі..
Лекцыя 6. Сістэма стыляў беларускай мовы. Асаблівасці навуковага стылю мовы
Лекцыя 7. Тэкст і яго арганізацыя..................................................................
Лекцыя 8. Жанры навуковага маўлення....................................
Лекцыя 9. Асаблівасці афіцыйна-справавога стылю. Групы афіцыйна-справавых дакументаў...............
Лекцыя 10. Культура маўлення.............................................
ПРАКТЫЧНАЯ ЧАСТКА....................................................
Заданні да лекцыі 1............................................................
Заданні да лекцыі 2...............................................................
Заданні да лекцыі 3..............................................................
Заданні да лекцыі 4..............................................................
Заданні да лекцыі 5..............................................................
Заданні да лекцыі 6..............................................................
Заданні да лекцыі 7..............................................................
Заданні да лекцыі 8..............................................................
Заданні да лекцыі 9..............................................................
Заданні да лекцыі 10...........................................................
ЗАДАННІ ДЛЯ ІНДЫВІДУАЛЬНАЙ І САМАСТОЙНАЙ РАБОТЫ СТУДЭНТАЎ..
СПІС УМОЎНЫХ СКАРАЧЭННЯЎ...............................................
Гэта цікава!...............................................................................
Все темы данного раздела:
Рэцэнзенты
Асіпчук, А.М. Беларуская мова. Прафесійная лексіка: дапаможнік для неспецыяльных факультэтаў / А.М.Асіпчук, В.В.Маршэўская, А.С.Садоўская. – Гродна: ГрДУ, 2008. – 267с.
У
ПРАДМОВА
Дапаможнік «Беларуская мова. Прафесійная лексіка» створаны на аснове тыпавой праграмы «Беларуская мова. Прафесійная лексіка. Вучэбная праграма для вышэйшых навучальных устаноў» (Мінск, 2001).
Лекцыя 1. МОВА І СОЦЫУМ
Мэта лекцыі – раскрыць асаблівасці функцыянавання мовы ў грамадстве, сфарміраваць уяўленне аб агульных звестках пра мову, яе паходжанне, функцыі, узаемасувязь з культурай.
Рэкамендаваная літаратура
1. Азарка, В. У. і інш. Беларуская мова: спецыяльная лексіка. – Мінск, 2005.
2. Гіруцкая, Л.А. Беларуская мова (прафесійная лексіка). – Мінск, 2005.
3. Каўрус, А.А. Слова наша род
Гіпотэзы паходжання мовы
Дзе і як узнікла мова? Калі гэта адбылося?
На зямным шары налічваецца вялікая колькасць жывых істот, але сярод іх толькі чалавек валодае членападзельнай мовай, якая з’яўляецца яго галоўнай
Функцыі мовы ў грамадстве
Мова – складаная знакавая сістэма. І тое, што мы ведаем, як жылі нашы продкі тысячы гадоў назад, пра што яны марылі, аб чым рупіліся, і тое, што мы можам выказаць свае думкі, перадаваць пачуцці, –
Нацыянальная мова і духоўная культура народа
Беларуская мова – мова беларускага народа, адметная форма яго духоўнай культуры. Гэта – «адзежа душы», самы дарагі яго скарб. Нацыянальная мова – матэрыялізаваная душа народа, які выпрацаваў на пра
Лекцыя 2. ГІСТАРЫЧНЫЯ ЭТАПЫ ФАРМІРАВАННЯ І РАЗВІЦЦЯ БЕЛАРУСКАЙ МОВЫ
Мэта лекцыі –паказаць працэс станаўлення беларускай мовы,асаблівасці яе развіцця на розных гістарычных этапах.
Задачы лекцыі:
- а
Пытанні
1. Беларуская мова ў сям’і індаеўрапейскіх моў. Вытокі беларускай мовы.
2. Роля беларускай мовы ў ВКЛ.
3. Прычыны заняпаду беларускай мовы ў Рэчы Паспалітай і Расійскай імперыі.
Рэкамендаваная літаратура
1. Гіруцкая, Л.А. Беларуская мова (прафесійная лексіка). – Мінск, 2005.
2. Лепешаў, І.Я., Якалцэвіч, М.А. Практыкум па лексікалогіі і фразеалогіі. – Гродна, 2001.
3. Ляшчынская, В
Беларуская мова ў сям’і індаеўрапейскіх моў. Вытокі беларускай мовы
У свеце, паводле звестак вучоных, налічваецца ад 2,5 да 6000 жывых і мёртвых моў. На аснове падабенства роднасныя мовы аб’ядноўваюцца ў моўныя сем’і(іхкаля 20): індаеўрапейская,
Беларуская мова належыць да індаеўрапейскай моўнай сям’і, славянскай групы, усходнеславянскай падгрупы.
Індаеўрапейскія мовы–самая вялікая ў свецемоўная сям’я. У наш час амаль кожны другі жыхар планеты гаворыць на мове індаеўрапейскага паходжання. Сама назва паказвае на вельмі далёку
Роля беларускай мовы ў ВКЛ
У ХІІІ ст. пасля распаду Кіеўскай Русі (а гэтаму паспрыялі міжусобныя войны феадалаў) пачалі складвацца асобныя народнасці – беларуская, руская і ўкраінская. Беларуская народнасць утварылася
Прычыны заняпаду беларускай мовы ў Рэчы Паспалітай і Расійскай імперыі
У 2-ой палове ХУІ ст. пасля аб’яднання Літвы з Польшчай на аснове Люблінскай уніі (1569 г.) беларускія землі ўвайшлі ў склад Рэчы Паспалітай. Пры падтрымцы каталіцкага Рыма Рэч Пас
Утварэнне новай беларускай літаратурнай мовы. Працэс беларусізацыі ў 20-я гады ХХ ст.
Як ні дзіўна, але менавіта ў час поўнага нацыянальнага заняпаду ў асяроддзі навукоўцаў-беларусістаў з’яўляецца ідэя беларускага нацыянальнага Адраджэння. Узнавіць беларускую кул
Русіфікатарскі характар нацыянальна-моўнай палітыкі дзяржавы на працягу 30-80 гадоў ХХ ст.
Аднак ужо ў 30-я гады пасля ўсталявання таталітарнага сталінскага рэжыму працэс беларусізацыі быў гвалтоўна спынены. Пачалася кампанія па выкрыцці т. зв. «нацыянал-дэмакратаў» (нацдэмаў), да якіх а
Асаблівасці развіцця беларускай літаратурнай мовы ў 90-я гады ХХ ст. Стан беларускай мовы на сучасным этапе
У канцы 80-х – пачатку 90-х гг. узніклі новыя фактары, якія паўплывалі на моўную сітуацыю. Пачаўся працэс дэмакратызацыі грамадства, распачалося будаўніцтва суверэннай дзяржавы. У1990 годзе
Пытанні
1. Паняцце білінгвізму. Аспекты білінгвізму.
2. Білінгвізм і інтэрферэнцыя. Віды інтэрферэнцыі.
3. Трасянка як лінгвістычная з'ява.
4. Сучасная моўная сітуацыя на Беларус
Рэкамендаваная літаратура
1. Азарка, В.У. і інш. Беларуская мова: спецыяльная лексіка. – Мінск, 2005.
2. Бордович, А. М. и др. Сопоставительный курс русского и белорусского языков. – Минск, 1999.
3. Вайнра
Паняцце білінгвізму. Аспекты білінгвізму
Білінгвізм (лац. bilinguis < (bis) = двойчы, lingua = мова), ці двухмоўе, – валоданне і папераменнае карыстанне дзвюма мовамі. Калі ва ўжытку знаходзяцца тры і больш моў – г
Білінгвізм і інтэрферэнцыя. Віды інтэрферэнцыі
У сітуацыі двухмоўя ўзаемадзеянне моў, якія кантактуюць, прыводзіць да інтэрферэнцыі, гэта значыць пры маўленні на адной мове ўжываюцца элементы іншай мовы. Іншымі словамі, інтэрферэнцыя прыводзіць
Білінгвізм і інтэрферэнцыя. Віды інтэрферэнцыі
У сітуацыі двухмоўя ўзаемадзеянне моў, якія кантактуюць, прыводзіць да інтэрферэнцыі, гэта значыць пры маўленні на адной мове ўжываюцца элементы іншай мовы. Іншымі словамі, інтэрферэнцыя прыводзіць
Сучасная моўная сітуацыя на Беларусі
У канцы 80-х – пачатку 90-х гг. Рэспубліка Беларусь становіцца незалежнай, суверэннай дзяржавай. Была створана пэўная заканадаўчая база, якая юрыдычна замацавла курс на адраджэнне нацыянальнай мовы
Устанавіце адпаведнасць паміж відамі інтэрферэнцыі і іх сэнсавай характарыстыкай
А. Марфалагічная. 1. Выклікаецца адрозненнямі ў будове
Б. Сінтаксічная. словазлучэнняў, простых і складаных сказаў.
В. Фанетычная. 2. Звязана з наяўнасцю спецыфічных
Г. Л
Лекцыя 4. ЛЕКСІКАЛОГІЯ І ЛЕКСІКАГРАФІЯ
Мэта лекцыі –паказаць лексіку сучаснай беларускай мовы ў розных яе аспектах і сферах выкарыстання.
Задачы лекцыі:
- раскрыць паня
Рэкамендаваная літаратура
1. Адамовіч, Я. М. Беларуская мова. – Мінск, 1987.
2. Баханькоў, А. Я. Лексікалогія сучаснай беларускай літаратурнай мовы. – Мінск, 1994.
3. Гіруцкая, Л. А. Беларуская мова (прафе
Слова як адзінка лексічнай сістэмы. Адназначныя і мнагазначныя словы
Усе словы беларускай мовы ўтвараюць яе лексічны склад – лексіку (ад грэч. lexis – слова). Тэрмінам «лексіка» называюць таксама сукупнасць слоў, якія ўжываюцца ў творчасці пі
Амонімы, сінонімы, антонімы, паронімы ў лексічным складзе беларускай мовы
Амонімы.З’яву аманіміі можна праілюстраваць адной з загадак Кандрата Крапівы: Я касой траву кашу ў зялёным лузе, а другую я нашу пастаянна ў пузе. Трэцюю, я вам скажу, но
Асаблівасці лексіка-семантычных працэсаў у тэрміналогіі
Пытанне аб месцы тэрміналагічнай лексікі ў структуры сучаснай літаратурнай мовы ў лінгвістычнай літаратуры не атрымала адназначнага вырашэння. Адны моваведы (у прыватнасці А.М.Талікіна) разглядаюць
Мнагазначнасць і аманімія
Да гэтага часу адкрытым застаецца пытанне – ці валодае тэрмін уласцівасцю пазакантэкставасці, ці адназначнасці (прынцып незалежнасці тэрміна ад кантэксту ўпершыню ў мовазнаўстве быў прапанаваны Д.С
Сінанімія. Варыянтнасць. Дублетнасць
Праблема сінаніміі і сінонімаў у тэрміналогіі застаецца найменш распрацаванай і найбольш складанай. Адны даследчыкі зусім адмаўлялі з’яву сінаніміі ў тэрміналогіі (А.М.Талік
Паронімы. Гіпонімы
Паронімы – словы, блізкія паводле гучання, але розныя паводле значэння, якія маюць, як правіла, адзін корань і належаць да адной часціны мовы. Напрыклад, альянс (саюз, а
Паходжанне лексікі беларускай мовы
Лексічны склад беларускай мовы фарміраваўся на працягу многіх стагоддзяў, няспынна развіваўся і ўдасканальваўся. Менавіта ў лексіцы адлюстравалася і гісторыя развіцця беларускага народа.
В
Лексіка паводле сферы выкарыстання
У адносінах выкарыстання словы беларускай мовы не з’яўляюцца аднолькавымі: адны з іх ужываюцца ўсімі носьбітамі мовы незалежна ад іх пражывання, прафесіі, узросту, роду заняткаў, адукацыйнага і кул
Лексіка актыўнага і пасіўнага запасу
Змены, якія адбываюцца ў грамадска-палітычнай, эканамічнай, навукова-тэхнічнай і культурнай сферах жыцця, адлюстроўваюцца ў лексіцы, мяняюць слоўнікавы склад мовы. Адны прадметы, з’явы, паняцці існ
Лексікаграфія. Тыпы слоўнікаў
Лексікаграфія(ад грэч. lexikos – які адносіцца да слова і grapho – пішу) – раздзел мовазнаўства, у якім вывучаюцца тыпы слоўнікаў паводле іх структуры і прызначэння. У задачу лексі
Пытанні
1. Асноўныя спосабы тэрмінатворчасці:
а) лексіка-семантычны спосаб (тэрміналагізацыя, транстэрміналагізацыя);
б) марфолага-сінтаксічны спосаб (канверсія);
в) марфалагічны
Літаратура
1. Антанюк, Л.А. Беларуская навуковая тэрміналогія / Л.А.Антанюк. – Мінск: Навука і тэхніка, 1987. – 240 с.
2. Болсун, А.І., Рапановіч, Я.Н. Слоўнік фізічных і астранамічных тэрмінаў / АІ.
Лекцыя 6. АСАБЛІВАСЦІ НАВУКОВАГА СТЫЛЮ МОВЫ
Мэта лекцыі –раскрыць характэрныя асаблівасці навуковага стылю і сферы яго функцыянавання, вызначыць месца навуковага стылю сярод іншых стыляў мовы.
Задачы:
Праблемныя пытанні
1. Чаму нельга лічыць, што навуковаму стылю з яго «холаднасцю», акадэмізмам не ўласціва экспрэсія?
2. У чым павінна выражацца сапраўднае валоданне стылем навуковага выкладу?
3. Ці
Рэкамендаваная літаратура
1. Бахтина, Л.Н. Обучение реферированию научного текста / Л.Н. Бахтина, И.П. Кузьмич, Н.М.Лариохина. – М., 1988.
2. Вештарт, Г.Ф. Лексічныя асаблівасці мовы навуковых тэкстаў / Г.Ф.Вештарт
Функцыянальныя стылі як грамадска абумоўленая, унутрана аб’яднаная сістэма моўных сродкаў
Слова «стыль» (ад лац. stilus) паходзіць ад назвы вострай палачкі, якая ўжывалася ў Старажытнай Грэцыі і Рыме для пісьма на дошчачках, залітых воскам. Сёння слова «стыль» мае іншыя значэнні:
Навуковы стыль, яго функцыянальна‑камунікатыўныя характарыстыкі
У межах навуковага стылю даследчыкамі выдзяляецца некалькі падстыляў: уласна навуковы, навукова-папулярны, навукова-вучэбны, навукова-тэхнічны і навукова-палемічны. «Паміж імі... няма прынцыповай р
Сістэма моўных сродкаў навуковага стылю
Аснову ўсіх стыляў мовы (як мастацкага, публіцыстычнага, так і навуковага і інш.) складаюць стылістычна нейтральныя агульналітаратурныя словы (міжстылявая лексіка) тыпу гаварыць, пісаць, дождж,
Марфалагічныя асаблівасці навуковага стылю
Наяўнасць абстрактных паняццяў і катэгорый у тэрміналогіі абумоўлівае шырокае выкарыстанне назоўнікаў з абстрактным значэннем з суфіксамі –нн-, –енн- (-энн), –анн-: абнародаванне, дазнанн
Асаблівасці сінтаксісу навуковага стылю
Ужыванне ў навуковым тэксце многіх сінтаксічных канструкцый мае сваю спецыфіку. З трох тыпаў сказаў па мэце выказвання – апавядальных, пытальных, пабуджальных – перавагу атрымліваюць апавядальныя с
Устанавіце адпаведнасць
А. Тэрміны. 1. Устойлівыя, узнаўляльныя, не менш як
Б. Наменклатура. двухкампанентныя моўныя адзінкі, якія
В. Прафесіяналізмы. спалучаюцца са словамі свабоднага ўжывання і
Рэкамендаваная літаратура
1. Беларуская мова: Энцыклапедыя. – Мінск: БелЭн, 1994.
2. Всеволодова, М.В. Теория функционально-коммуникативного синтаксиса. Фрагмент прикладной (педагогической) модели языка. – М.: МГУ,
Тэкст як асноўная камунікатыўная адзінка
«Тэкст (лац. textus ‘тканіна, спалучэнне, спляценне’) – гэта маўленчае камунікацыйнае ўтварэнне, функцыянальна скіраванае на рэалізацыю пазамоўных задач» [2, с. 337].
Функцыянальна-сэнсавыя тэпы тэксту, мінімальныя адзінкі тэксту, віды сувязі ў тэксце
Да функцыянальна-сэнсавых тыпаў маналагічнага маўлення адносяцца апісанне, апавяданне і разважанне.
Апісанне – гэта дэталёвая характарыстыка прадмета маўлення з боку я
Спосабы выкладу навуковай інфармацыі
Тыпалогію тэкстаў у навуковай літаратуры звычайна прадстаўляюць у наступным выглядзе: 1) функцыянальна-камунікатыўны тып тэксту (навуковы, публіцыстычны, размоўны і г.д.); 2) камунікатыўны тып тэкс
Лекцыя 8. ЖАНРЫ НАВУКОВАЙ ЛІТАРАТУРЫ
Мэта лекцыі – раскрыць характэрныя асаблівасці асобных жанраў навуковай літаратуры (анатацыя, рэферат), вызначыць ролю гэтых жанраў у павышэнні прафесійнай кампетэнтнасці будучых ю
Рэкамендаваная літаратура
1. Бахтина, Л.Н., Кузьмич, И.П., Лариохина, Н.М. Обучение реферированию научного текста. – М., 1988.
2. Кобков, В.П. Способы сжатия текста при переводе научно-технической литературы // Язы
Спосабы кампрэсіі навуковага тэксту
Навуковая і навукова-інфармацыйная літаратура ўмоўна дзеліцца на тры тыпы: 1) навукова-тэхнічная літаратура (артыкулы, манаграфіі, падручнікі, патэнты, тэхнічныя справаздачы і апісанні і пад.); 2)
Рэферат і анатацыя – вынік кампрэсіі навуковага тэксту
Працэс сціскання (кампрэсіі) навуковага тэксту да галоўных абагульняльных фармулёвак – гэта працэс складання тэксту рэферата і анатацыі.
Рэферат (ад лац. referre – дакладв
Класіфікацыя рэфератаў
Класіфікацыя па
Назва
Змест
Паўнаце выкладу зместу
Інфарматыўныя
Перадаюць усе асноўныя палажэн
Афармленне цытат. Даведачна-бібліяграфічны апарат навуковай літаратуры
Змест рэферата-даклада звычайна перадаецца сваімі словамі, аднак асноўныя палажэнні тэмы можна падмацоўваць цытатамі.
Цытата (ням. zitat ад лац. cito – выклікаю, прыво
Лекцыя 9. АФІЦЫЙНА-СПРАВАВЫ СТЫЛЬ
Мэта лекцыі – ахарактарызаваць асаблівасці афіцыйна-справавога стылю, сферу яго функцыянавання.
Задачы:
– сфарміраваць уяўленне а
Рэкамендаваная літаратура
1. Асновы культуры маўлення і стылістыкі / Пад рэд. Анічэнкі У.В. – Мінск., 1992.
2. Барышникова, Е.Н. Речевая культура молодого специалиста. – М., 2005.
3. Гіруцкая, Л.А. Беларус
З гісторыі фарміравання афіцыйна-справавога стылю
Афіцыйна-справавы стыль вылучыўся раней за іншыя стылі дзякуючы таму, што абслугоўваў важнейшыя сферы дзяржаўнага жыцця: знешнія адносіны, замацаванне прыватнай уласнасці і гандаль. Неабходнасць пі
Афіцыйна-справавы стыль і яго функцыянальна-камунікатыўныя характарыстыкі
Мова дзяржаўных актаў, пастаноў, законаў, статутаў, міжнародных пагадненняў, дакументацыя ўстаноў, арганізацый, а таксама асабістых заяў, дакладных, даверанасцей і г.д. мае агульныя рысы, я
Паняцце дакумента. Групы дакументаў
Афіцыйна-справавы стыль рэалізуецца ў розных дакументах. Дакументамі (ад лац. documentum – доказ, сведчанне) называюцца адпаведным чынам складзеныя, падпісаныя і засведчаныя справа
Асабістыя дакументы.
Да асабістых дакументаў адносяцца заява, аўтабіяграфія, даручэнне, распіска і інш. Дакументы менавіта гэтай групы часцей за ўсё сустракаюцца ў нашым жыцці.
Так, заяву пішуць,
Закон Рэспублікі Беларусь
Аб унясенні змяненняў у Закон Рэспублікі Беларусь
«Аб гарантыях па сацыяльнай абароне дзяцей-сірот, дзяцей, якія засталіся без апекі бацькоў, а таксама асобаў з ліку дзяцей-сірот
Адміністрацыйна-арганізацыйныя дакументы
У дадзеную групу дакументаў уваходзяць план, кантракт, дагавор, справаздача і некаторыя іншыя. Так, у справаздачы расказваюць, што і як выканана за адпаведны тэрмін. Гэты дакумент не мае стр
Нфармацыйна-даведачныя дакументы
Аб’ява, даведка, тлумачальная і службовая запіскі, дакладная і пад. афіцыйныя паперы з’яўляюцца прыкладамі тых дакументаў, якія служаць для перадачы інфармацыі пэўнага зместу.
Аб спыненні вытворчасці па справе ў сувязі з адмовай ад іску
Прашу вытворчасць па маім іску да Шытава Мікіты Лявонавіча аб спагнанні запазычанасці ў памеры 600 000 беларускіх рублёў спыніць, паколькі адказчык вярнуў названую суму.
Аб насту
Аб спагнанні сродкаў на ўтрыманне бацькі
Мне 73 гады, я не працую, пенсію па старасці атрымліваю ў памеры 240 рублёў, маю матэрыяльную патрэбу, таму што іншых крыніц даходаў не маю.
Мой сын, Маракоў Яўген Сяргеевіч, 196
Моўныя асаблівасці афіцыйна-справавога стылю
Для напісання дакументаў, заканадаўчых актаў выкарыстоўваецца адна з разнавіднасцей літаратурнай мовы – афіцыйна-справавы стыль. Выдзяляюцца два тыпы нормаў, якія дзейнічаюць у сферы пісьмовай дзел
Паняцце бланка, рэквізіта, фармуляра
У штодзённым жыцці і працы чалавек наладжвае афіцыйныя, службовыя адносіны з іншымі людзьмі, з арганізацыямі, установамі. Гэтыя адносіны рэгулююцца прававымі нормамі, замацаванымі ў законах, указах
Мова і кампазіцыя справавых лістоў. Прыватныя дзелавыя паперы
Справавыя лісты – гэта такая карэспандэнцыя, якая накіравана ад імя адной арганізацыі, установы і г.д. да другой арганізацыі, установы, хоць адрасавана яна можа быць адной асоб
Рэкамендаваная літаратура
1. Абабурка, М. Культура беларускай мовы. – Мінск, 1994.
2. Асновы культуры маўлення і стылістыкі: Вучэб. дапам. / У.В. Анічэнка, У.Д. Еўтухоў, В.А. Ляшчынская, Т.І. Тамашэвіч; Пад рэд. У.
Паняцце «культура маўлення». Правільнасць маўлення і нормы
Мова – гэта адбітак жыцця чалавека, асобнага народа, яго грамадскага і культурнага развіцця. З дапамогай мовы чалавецтва пазнае акаляючы свет, захоўвае свае традыцыі, перадае нашчадкам уменні і воп
Дакладнасць, лагічнасць і чыстата маўлення
Дакладнасць маўлення часцей звязваюць з дакладнасцю словаўжывання. Дакладнасць словаўжывання залежыць ад таго, наколькі той, хто гаворыць, ведае прадмет маўлення, наколькі ён э
Багацце, дарэчнасць, сцісласць маўлення
Асноўнымі характэрнымі рысамі багатага маўлення з’яўляюцца вялікі аб’ём актыўнага слоўніка, разнастайнасць марфалагічных формаў і сінтаксічных канструкцый. Пры гэтым маўленн
Да лекцыі 1. МОВА І СОЦЫУМ
* Заданне 1. Прачытайце тэкст. Вызначце, якія крытэрыі выкарыстоўваюцца пры вызначэнні паняцця «родная мова» (крытэрый паходжання, самаідэнтыфікацыі, знешняй ідэнтыфікацыі, кампетэнцыі,
Да лекцыі 2. ГІСТАРЫЧНЫЯ ЭТАПЫ ФАРМІРАВАННЯ І РАЗВІЦЦЯ БЕЛАРУСКАЙ МОВЫ
* Заданне 1. Параўнайце ўрыўкі з наступных тэкстаў. Вызначце адметнасці мовы кожнага тэкставага фрагмента. Успомніце, з якіх твораў узятыя гэтыя тэксты.
I.
Международный валютный фонд
Усиление международной координации валютно-финансовой сферы во многом связано с деятельностью МВФ (Международного валютного фонда), который согласно своему уставу регулирует валютные курсы и платеж
Заданне 2. Перакладзіце тэкст на беларускую мову. Адзначце спецыфіку беларускамоўнага перакладу.
◊ Статья 53. Права и обязанности гражданского истца
1. Гражданский истец в целях поддержания предъявленного им иска имеет право:
1) знать сущность обвинения;
2) дав
Заданне 1. Вызначце, якім спосабам утвораны наступныя тэрміны.
◊ААН, абвінаваўца, абвінавачаны, вобыск, абвінавачванне, адкліканне суддзяў, апраўданне, асуджаны, вобласць, дабро, даведка, дагавор падраду на капітальнае бу
Да лекцыі 6. СІСТЭМА СТЫЛЯЎ БЕЛАРУСКАЙ МОВЫ. АСАБЛІВАСЦІ НАВУКОВАГА СТЫЛЮ МОВЫ
* Заданне 1. Прачытайце тэксты. Які стыль і тып выкладу гэтых тэкстаў?
Паходжанне дзяржавы ў Афінах
Плутарх распавядае пра тое,
Заданне 2. Прачытайце тэксты. Вызначце іх сістэму моўных сродкаў, марфалагічныя і сінтаксічныя асаблівасці, абгрунтуйце свае вывады.
◊ ПРАВА, інстытут грамадскага жыцця, прызначаны для рэгулявання найбольш значных грамадскіх адносін, якія патрабуюць дзяржаўнай аховы. Побач з інш. сац. рэгулятарамі (мараль, звычаі, традыцыі
Заданне 2. Прачытайце тэксты. Вызначце тып выкладу гэтых тэкстаў, сродкі сувязі ў тэксце, абгрунтуйце свае назіранні.
Ён прыгожы заўсёды, у любую часіну года.
I тады, калі, прачнуўшыся ад зімовага сну, светла і ўсхвалявана гамоняць маладым лісцём дрэвы, а зялёна-смарагдавы колер зямлі, аблашчанай сінякрыл
Заданне 2. Прачытайце тэкст. Назавіце тыя камунікатыўныя якасці маўлення, якія найбольш уласцівы гэтаму тэксту.
Пісьмо ў гісторыі развіцця чалавецтва
Гукавая мова мае сваю пісьмовую «вопратку», якая стваралася і ўдасканальвалася чалавекам на працягу многіх стагоддзяў.
Тэмы рэфератаў
◊
1. «Кожны, хто ходзіць па зямлі, мае свае абавязкі ў жыцці» (Э.Хемінгуэй).
2. «Трасянка» на Беларусі.
3. А.Алізароўскі – адзін з найбуйнейшых прадстаўнікоў свецка
Літаратура для анатавання
◊
1. Бутрамееў, У. Вялікія і славутыя людзі беларускай зямлі. – Мінск: БелЭн, 1995. – 128 с.
2. Володомонов, Н.В. Календарь: прошлое, настоящее, будущщее. – М., 1987.
ЖЫЦЦЁ ВАЕННЫХ У БЕЛАРУСКІХ ФРАЗЕАЛАГІЗМАХ
У сучаснай беларускай літаратурнай мове існуе шмат фразеалагізмаў, звязаных з маўленнем ваенных. Адны з іх запазычаны з рускай мовы: адпраўляць у штаб Духоніна (каго), баявое хрышчэнне
Устарэлыя словы ў эканамічнай лексіцы
На пэўным этапе свайго развіцця любая мова імкнецца да таго, каб тая сукупнасць моўных сродкаў, якая склалася і нарматыўна замацавалася, як мага паўней і дакладней адлюстроўвала сістэму разнастайны
Новости и инфо для студентов