Дәріс№ 13. Адам санасы философиялық анализдің пәні ретінде.
Дәріс№ 13. Адам санасы философиялық анализдің пәні ретінде. - раздел Образование, МОДУЛЬДЕГІ ПӘННІҢ ОҚУ ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ Сана Мәселесі Философиядағы Ең Күрделі, Осы Күн...
Сана мәселесі философиядағы ең күрделі, осы күнге дейінгі шешімін таба алмай келе жатқан мәселе. Философия сана туралы мына жәйтті айта алады:
· сана бар, ол шындық;
· сана ерекше, идеалды мәнге ие.
Сана мәселесін зерттеуде философияда мына әдістер бар:
· физикализм;
· солипсизм;
· объективтік идеализм;
· байсалды материализм.
Физикализм-сана мәселесін қарастырудағы шектен шыққан материалистік көзқарас, олардың пікірінше, өзіндік субстанция ретінде сана жоқ, сана тек материядан туындайды және оны физика, өзге жаратылыстану ғылымдарының жетістіктерімен ұғынуға болады,- дейді.
Физикализм мына деректерге сүйенеді:
· адам миы шын мәнінде табиғаттың ең күрделі"механизмі", материя ұйымдасуының жоғары деңгейі;
· адам санасы мисыз өмір сүре алмайды, ал ми - биологиялық орган;
· адамзат жасанды интеллект- компьютер, яғни материалдық объект жасай алады;
· адам организміне, ағзасына медикаментоздық әсердің болуы, оның санасын өзгертуге әкелуі.
Бірақ, физикалистерді сананың идеалдығы тұйыққа тірейді. Адам санасындағы бейнелер материалдық сипатқа, яғни масса, иіс, форма және т.б. ие емес. Соған қарамай физикализм (әсіресе неопозитивизм шеңберінде) кең тараған:
· "барабарлық теориясы" (Д.Армстронг, Дж. Смит) - рухани процестерді өзге тәндік процестерге - қан айналым, дем алу, мидағы құбылыстарға телу;
· "элиминация" теориясы (Ф.Фейерабенд) - "рух", "руханияттық" ұғымдары ескірген, ғылыми емес, сенушілікке негізделген деп дәлелдеу;
· тұрпайы материалистер теориясы (Фохт және т.б.) - "бауыр өтті қалай шығарса, мида ойды солай шығарады".
Солипсизм– бұл да шектен шыққан көзқарас, жеке адам санасы – ең айқын, дәлелденген шындық, ал материалдық дүние – тек жеке сана туындысы (Бұл субъективтік идеализм өкілдері – Беркли, Юм, Фихте және т.б.).
Физикализм мен солипсизм аралығында тұратын көзқарастар:
· объективтік идеализм– сананың да, материяның да барлығын мойындайды, бірақ сананы алғашқы, «объективтік, әлемдік сана» деп ұғынады.
· байсалды материализм– сана материяның ерекше қасиеті, жоғары ұйымдасқан материяның өзін өзі бейнелуі (идеалдықты да мойындау) деп ұғыну. Бұл кеңестік, ресейлік философияға тән көзқарас.
Сонымен қатар сананың шығу тегітуралы мәселе де күрделі, оның негізгі үш түрін атап өтейік:
· сананың ғарыштық (немесе құдаи) пайда болуы;
· сана барлық тірі организмдерге тән;
· сана – тек адамға ғана тән құбылыс.
Ғарыштық (құдаи) көзқарасбойынша сананы Құдай жаратқан, ғарыштан Жерге келген, біртұтас, бірегей «әлемдік сана» әрбір жеке адамға, тірі организмдерге дарыған, тараған. Осы көзқарасқа жақын өзге де теориялар кездеседі:
· монада теориясы – монадология – Лейбництің пікірінше дүниеде бөлінбейтін, мәңгілік, алғашқы рухани бөлшек – монадалар болады, оларда Әлем энергиясы сақталған және монадалар сана мен материяны туындатады;
· П.Шарден теориясы бойынша сана – адамнан жоғары тұрған мәнділік, материяның «ішкі жағы», «миы»;
· Рейзердің психосфералық теориясы бойынша Галактика – орасан зор парасат, ақыл, ол адам миымен түйісіп оны парасатпен «зарядтайды»;
· гилозоизм теориясы бойынша барлық материя (тірі, өлі, алуан түрі) жанданған, жаны бар.
«Биологиялық» көзқарастасана – тірі табиғаттың жемісі және барлық тірі организмдерге тән құбылыс. Инстинктер тек туа біте ғана пайда болмайды, сонымен бірге жүре біте пайда болады. Жануарларға өзіндік «мораль», тіршілік тәртібі, сапа және т.б. тән.
"Адами" көзқарастұрғысынан алғанда сана - тек адам миының жемісі және адамға ғана тән құбылыс, ал жануарлар санаға емес, тек инстинктке ие. Бірақ қазіргі заман ғылыми зерттеулер жануарларда да сана элементтерінің болуын жоққа шығармайды.
Негізгі әдебиеттер
1. Иманқұл Н.Н. Философия әлемінде. Алматы, 2006.
2. Иманқұл Н.Н. Бөрібаев Т.Қ. Іліми философия Астана, 2009.
3. Әбішев. Философия.
Осымша әдебиеттер
106 философов: жизнь, судьба, учение в 2 томах. М., 1994 Философия в 2 частях. Ч. 1 История философии М., 2002 Хрестоматия по философии РнД., 1997 С
Білімдер бағалау жалпы шкаласы
Аттестациялық әріптік баға
Баллдардың сана эквиваленті
Оқу пәннің меңгеру дәрежесінің %-ды мазм&
Философия қай елде пайда болды?
А) Еуропада.
В) Ежелгі Қытайда.
С) Ежелгі Үндістанда.
D) Ежелгі Грекияда.
Е) Бір уақытта ежелгі Үнді, Қытай және Грекия жерле
Жаңа заман дәуірінің жалпы сипаты.
XVII-XVIIIғ.ғ. батыс Еуропа елдерінде капитализм қалыптасты, мануфактура дамыды. Бұл заманды ерте буржуазиялық революция дәуірі деп те атайды. Материалдық
Декарттың рационалдық философиясы.
Рене Декарт(1596-1650) француздың атақты ғалымы, математик, механик, оптик, физик, физиолог, психолог, философ. Оның ғылымда ашқан жаңалы&
САНА ФОРМАЛАРЫ.
Сана формалары:
1. Жеке сана, 2. Қоғамдық сана.
Жеке сана:
· сезімдік таным – түйсік, елестету, қабылдау, қиял;
САНАНЫҢ НЕГІЗГІ ҚАСИЕТТЕРІ
Сана психика дамуының жоғарғы сатысы ретінде, ең алдымен, жалпыны және болмыстағы елеуліні тану қабілеті сияқты қасиетімен ерекшеленеді. Жалпын
ЗІНДІК САНА-СЕЗІМ
Адамның жануарлардан айырмашылығы — ол өзін танитын және білетін, өзін түзетіп және жетілдіріп отыруға қабілетті тіршілік иесі.
Ө
Оғам: анализдің философиялық негізі
Қоғам(лат., социалис) – адам қызметінің тарихи қалыптасқан формаларының (территориясы, дәуірі, дәстүр мен мәдениет
Ф.ғ.к., аға оқытушы Иманқұл А.Н.
Тарихи анықтама:
Иммануил Кант (22 сәуір 1724, Кёнигсберг, Пруссия - 12 ақпан 1804) — классикалық неміс философиясын негізін салушы.
Негізгі философиялы
И. КАНТ
Қарастырылу объектісі: «Фирмадағы келіспеушілік»
Қарастырылу пәні: Канттың категориялық императиві
Тапсырма
1. Философия тарихы және оны кезеңдерге бөлу.
2. Ежелгі Қытай мен ежелгі Үнді философияларын салыстырмалы талдау жасау, кестені толтыру:
Тапсырма
1. Антикалық (Грек) философиясына сипаттма беру.
2. Сократтың Майевтика ілімін талдау. Сократтың атақты афоризмдерін талдау
3. Келесі тест
Новости и инфо для студентов