Экология пәнінің анықтамасы, мақсаттары, міндеттері және әдістері. Экология дамуының тарихы.

Gl] Тақырып 1. “Экология тұрақты даму” пәні [:].

1.1Экология пәнінің анықтамасы, мақсаттары, міндеттері және әдістері. Экология дамуының тарихы.

1.2 Экология бөлімдері : аутэкология, демэкология, эйдэкология, синэкология және т.б.)

Литература: [1,3,7,18]

Экология пәнінің анықтамасы, мақсаттары, міндеттері және әдістері. Экология дамуының тарихы.

«Экология» терминін (грек тілінен аударғанда – oiros – тұрақ, келген жері, мекені, үй және logos – ғылым) 1866… Бұл әр түрлі деңгейдегі жүйелердің… · Биоэкология деп аталатын организмдердің (даралар, бір түрге жататын даралар жиынтығы, биоценездр…

Экология бөлімдері : аутэкология, демэкология, эйдэкология, синэкология және т.б.

Биоэкология бірнеше зерттеу облыстарына бөлінеді: аутэкология, демэкология, эйдэкология, синэкология және т.б. Аутэкология – жеке организмдер арасындағы… Демэкология – бір түрге жататын организмдер тобын, яғни популяцияларды оның табиғи ортасымен…

Адам экологиясы – ауыл, село, қала тұрғындары мен дүниежүзі халықтарының сандық және халықаралық қарым-қатынастарды үйлестіру, көпшілікке үздіксіз экологиялық білім мен тәрбие беру, экологиялық мәдениет, этика, моральдық жағынан парасаттандыру, адамдардың экологиялық құқығын қорғау және этноэкологиялық проблемаларды жан-жақты зерттейді [kgl].

Gl] Тақырып 2. Ағза мен ортаның байланысы. [:].

2.1 «Орта» концепциясы және оның ағзалармен байланысы.

2.2 «Экологиялық фактор» түсінігі. Принциптер және әсер ету деңгейі.

2.3 Экологиялық мекен орны.

2.4 Коршаған ортаға факторлардың әсері

Әдиебеттер: 2.3.4.

 

Орта» концепциясы және оның ағзалармен байланысы.

Организмдер ортаның әсерін экологиялық деп аталатын орта факторлары арқылы қабылдайды.  

Экологиялық фактор» түсінігі.

Принциптер және әсер ету деңгейі.

Экологиялық факторлар – бұл организге өзіндік белгілермен әсер ететін ортаның белгігі бір жағдайы мен… Жануарлар мен өсімдіктер өміріне және олардың аралуына… Физикалық фактор – бұл физикалық жай-күйі немесе құбылыстар соның…

Экологиялық мекен орны.

Қайталанатын мерзімді факторлар бастапқы факторлардың өзгеру салдары болып саналады: температураға қатысты…  

Коршаған ортаға факторлардың әсері

Бірақ осы факторлардың ұзақ уақыт әсер етуі, сондай-ақ оған бейімделуі туғызуы мүмкін.… Организмге экологиялық факторлардың әсер етуінің…

Gl] Тақырып 3. В.И. Вернадскийдің биосфера және ноосфера туралы ілімі [:].

3.2 Тіршілік иелерінің биосферадағы қызметі. 3.3 Негізгі химиялық элементтердің биогеохимиялық… 3.4 Биотехносфера және ноосфера. Адамның биосфераға әсері.

Тіршілік иелерінің биосферадағы қызметі.

20 ғ-ң 20-шы жылдарында В.И. Вернадскийдің еңбектерінде биосфера Жер шарының тірі организмдер жайлайтын бөлігі,… В.И. Вернадский биоссфера заттегі геологиялық жағынан…  

Негізгі химиялық элементтердің биогеохимиялық айналымы.

Биологиялық енжар заттектеререкше топтың бірі. Олардың түзілуіне биосферада бір мезгілде тірі организмдер мен өлі… Биомасса, өнімділік және биосфераның негізгі функциясы.… Фотосинтездегеніміз заттектер мен энергияны Жерде жинақтайтын негізгі процесс, оның нәтижесінде СО2…

Биотехносфера және ноосфера. Адамның биосфераға әсері.

Теңіз ортасында сульфат - ион хлордан кейін өзін кұрамы бойынша екінші орын алады және автотрофты. аркылы қалпына… Дегенмен күкірт айналымы, азот сияқты, адамньк араласуы…

Gl] Тақырып 4 Экологиялық популяция [:].

Популяция түсінігі

Популяцияның басты қасиетті,тығыздығы, тууы

Трафикалық байланыс; продуценттер, конуцементтер, редуценты

Диебеттер: 5.7.9.

Популяция түсінігі

Популяцияның жыныстық,астық,территориялық және т.б түрлері бар. Егер популяция ішінде әр жастағы… Туу жәнеөлу. Популяциялар көлемі көрші популяциялардан… туу өлімнен көп болса, популяция өсе береді, эрине, егер иммиграция мен

Трафикалық байланыс; продуценттер, конуцементтер,редуценты

Консументтер – бұлар гетеротрофты организмдер, продуценттер немесе басқа консументтер өндірген органикалық заттектерді…

Редуценттер өлі органикалық заттектермен қоректенеді, мекендеп, оларды ыдыратып қайтадан бейорганикалық қосылыстарға айналдырады. Редуценттер арқылы экожүйе ортасына молекулалық азот, минералды элементтер және көмір қышқыл газы қайтарылып отырады[kgl].

Gl] Тақырып 5. Экожүйе түсінігі. Биоценоз. [:].

Экожүйе түсінігі. Экожүйенің тұрақтылығы және түрлері

Биоценоз және экожүйе

Әдиебеттер: (5,7,9)

Экожүйе түсінігі. Экожүйенің тұрақтылығы және түрлері

Экожүйенің негізгі экологиялық көрсеткіштері тұрақты болады, себебі оның өзін-өзі… Экожүйенің гомеостазы белгілі бір аралықтарда ғана… Кесімді шекті белгілейтін (лимиттейтін) факторлардың маңызьша алғаш рет Ю. Либих назар аударды. Ол…

Биоценоз және экожүйе

Биоценоз– бұл үш құрамнан - өсімдіктер, жануарлар мен микроорганизмдер құрамынан тұратын жүйе.… Биоценоз күрделі ішкі құрылымға ие.… Қауымдастықтардың өмір сүруі үшін организмдер санының көлемі…

Gl] Тақырып 6. Атмосфера – биосфераның негізгі құрам бөлігі [:].

Атмосфера туралы түсінік, оның құрамы

Атмосфераның ластануының зардаптары

Атмосфераның ластануын сақтау және қорғау

Диебеттер: 5.7.9.

Атмосфера туралы түсінік, оның құрамы

Атмосфералық ауа – бұл жердің эволюциялық дамуы бары­сын­да қалыптасқан, тұрғын үй,… Атмосфераның ең төменгі қабаты тропосфера деп аталады,… Шамамен 55 км. биіктікке дейін тропосферадан жоғары стратосфера өтеді. Онда 25-30 км. биіктікте озон…

Атмосфераның ластануы мен ластаушы көздер

Қоршаған табиғаттағы аэрозолдар, барынша жиі кездесетін құбылыс. Тұзбен қаныққан аспан,… Аэрозолдар тропосферада, сол сияқты атмосфераның жоғар­ы… Иондар. Жердегі радиоактивтік сәулелену және атмосфера­да­ғы ғарыштық…

Атмосфераның ластануының зардаптары

  Жасанды ластану адамдардың антропогендік қызметі… Жыл ішіндегі жер атмосферасында пайда болатын шаңдар­дың таралуы, ластану көздері бойынша 2.5.2.…

Кестесі

Антропогендік ластанулардың үлесі жалпы көлемінің (мас­са­ның) 5%-ын құраса да, химиялық… · улы газ – 31,9%; · күкірт газы - 27%;

Атмосфераның ластануын сақтау және қорғау

Атмосфералық ауадағы ластанудың шекті рұқсат етілетін концентрациялын (ПОК) жасауда бұрынғы КСРО-ға… 1. Адамға тікелей немесе жанама зиянды және жағымсыз… 2. Зиянды заттарға үйрену (бейімделу) зерттеліп отырған концентрацияның рұқсат…

Gl] Тақырып 7. Су ресурстарын тиімді пайдалану және қорғау [:].

7.1 Су ресурстарының ерекшеліктері және оларды пайдала­ну.

7.2 Ластанудың негізгі көздер мен себептері.

7.3 Қазақстанның су ресурстары. Оларды қорғау мен тиім­ді

пайдалану проблемалары.

Дебиеттер: 1,3,4.

Су ресурстарының ерекшеліктері және оларды пайдала­ну.

Су – бағасы өлшеусіз табиғат байлығы, оны ештемемен айырбастауға болмайды, жердегі өмір де онсыз мүмкін… ХХ ғасырдағы бүкіл әлемдік шаруашылықтың… Әлемдегі жердің үстіңгі қабатындағы ұйымдасқан (техника­лық) су…

Азақстанның су ресурстары. Оларды қорғау мен

Тиімді пайдалану проблемалары

Қазақстанның су ресурстары бұрынғы Кеңестер Одағы су ресурстарының 2,1%-ын құрайды.… Тұрғын халықтың ауыз суға деген… Қазақстандағы өзендердің саны 8 мыңнан асады, олардың…

Gl] Тақырып 8. Жер ресурстарын тиімді пайдаланудың экономикалық проблемалары [:].

8.1. Қазақстан республикасындағы жер ресурстарының экологиялық жағдайы.

8.2. Жер ресурстарының сақылуың, ластану көздері мен себептері

8. 3. Жер ресурстарын қорғау бақытталған іс – шаралар

8.4. Қуаң жерлерді қалпына келтіру және оның әдістері

Азақстан республикасындағы жер ресурстарының экологиялық жағдайы.

Республикамызда жер қойнауын пайдалану Қазақстан Республикасы Президентінің 1996 жылғы 27 қаңтардағы… Қазақстан Республикасының Үкіметі: - мемлекеттік жер қойнауы қорларын басқару мен жер қойнауын пайдаланудың…

Жер ресурстарының сақылуы мениластану көздері мен себептері

Жер шаруашылық айналымына енгізілгеннен кейін, оның құнарлылығы тынайтқыштар пайдалану, техникалық… Жердің құнарлылығы дегеніміз - адамға керекті… Жердің экономикалық құнарлылығының көрсеткіші - ауыл шаруашылығы…

Жер ресурстары

Экономикалық бағалаудың ақшалай шамасы өнімге жұмсалатын шеткі және дербес шығындардың… қойнауындағы минералдық шикізаттар ресурстарына қарай,… Жер қойнауын пайдалану жөніндегі операцияларды жүргізген кезде жер қойнауын және…

Жер мониторингінің міндеттері: -жердің жай-күйінің өзгерістерін уақтылы анықтау, оны бағалау, болжам жасау және келеңсіз процестердің зардаптарынан сақтандыру мен оларды жою жөнінде ұсыныстар әзірлеумен қатармемлекеттік жер кадастрын жүргізуді, жерге орналастыруды, жерді пайдалану мен қорғауды және жер ресурстарын мемлекеттік басқарудың өзге де функцияларын бакылауды ақпараттық жағынан қамтамасыз ету болып табылады. [kgl].

Ылыми ‑ техникалық глобалдық экологиялық проблемалар [:].

4.2 Ядролық апат қауіптілігі. 4.3 Жаңбыр қышқылы және озон қабаттары 4.4Табиғи экожүейлерді және биологиялық алуан түрлілікті қорғау.

Gl] Тақырып 10. Табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану [ :].

 

9.1 Табиғи ресурстар және олардың маңызы. Табиғи ресурстардың жіктелуі.

9.2 Табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану.

9.3 Өндіріс орындарының экологиялық сараптамасы.

Әдиебеттер: 5.6.7

 

Табиғи ресурстар және олардың маңызы. Табиғи ресурстардың жіктелуі.

Табиғат дегеніміз мезгіл мен кеңістікте шексіз, тұрақты қозғалыста өзгеруде, дамуда болатын… Адам шаруашылық қарекетінде табиғатпен байланысты,… Адам күрделі “табиғат-қоғам” жүйесінің бір бөлігіне жатады.…

Табиғи ресурстарды ұтымды пайдалану.

Су – тірі материяның негізі. Қазіргі кезде сулы ортада тіршілік ететін жанурлар түрінің саны 150000- ға жуық. Су… Қазақстанның су қорғау кодексі бойынша су… Су қорғау белдемі деп арнайы пайдалану мен табиғи ресурстарды қорғау және…

Ндіріс орындарында су ресурсын пайдалануда экологиялық сараптама

Суды пайдалануға лицензиялары болған жағдайда су қорғау белдемінің жаға жиегі алқабында дем алатын… Экологиялық нормативтердің сақталуы, яғни таби… - халықтың экологиялык қауіпсіздігін;

Gl] 11 тақырып. Экономиканың тұрақты дамуы. Экологияға

Кері әсері [:].

11.1 Қоршаған ортаны қорғау ілімі.

11.2 Тұрақты даму тұжырымдамасында БҰҰ-ның қоршаған ортаны қорғау бағдарламасы, жоспары және орындалуы

11.3 Табиғи ресурстар мен ластағыштардың экологиялық есебі немесе жолдары

Әдиебеттер:5.6.7.

Оршаған ортаны қорғау ілімі.

Табиғат қорғау тұжырымдамасын қалыптастыру тарихында бірнеше кезеңді: табиғаттың түрлерін… Табиғат байлықтарын интенсивті пайдалану табиғат…

Тұрақты даму тұжырымдамасы туралы түсінік

Қоршаған табиғи ортаны қорғау – қазіргі жағдайда пайда болған адам мен табиғаттың… Кейінгі жылдары «табиғи қоршаған ортаны қорғау»… Табиғат пайдалану – табиғи ресурстардың алуан түрлері мен табиғи жағдайларын…

Табиғи ресурстар мен ластағыштардың экологиялық есебі немесе жолдары

Қоршаған ортаны қорғау проблемалары өз дамуының қазіргі кезеңінде жаңа түсінік –… Аса маңызды принциптері экологиялық жүйенің… Қоршаған ортаны қорғаудың негізгі принциптері болып мыналар саналады:

Жағдайын қадағалау [:].

12.1. Мониторинг, анықтамасы және міндеті.

12.2 Мониторингтің барлық түрлерін ұйымдастырудың негізгі жолдары мен принциптері.

Әдиебеттер: 5.6.7

Мониторинг, анықтамасы және міндеті.

Экологиялық мониторинг – табиғи құбылыстардың және антрпогендік іс - әрекеттердің әсерінен… Табиғи факторлармен салыстырғанда антропогендік факторлар… Биосфераның абиотикалық құрамының антропогендік өзгеруін және осы…

Мониторингтің барлық түрлерін ұйымдастырудың негізгі жолдары мен принциптері.

Әсер факторларының мониторингі - әртүрлі химиялық ластағыштардың (ингридиенттік мониторинг), түрлі… Ластағыш көздердің мониторингі – нүктелі стационарлы… Әсер аумағына байланысты мониторинг кеңістік және уақытша мониторингтерге…

Gl] Тақырып 13. Эқологиялық құқық[:].

Экологиялық құқық көздері

Оршаған ортаны қорғаудың мемлекеттік органдары

Экологиялық заң бұзушылық үшін жауапкершілік

Экологиялық құқық негіздері.

Экологиялық құқық көздері

Экологиялық құқық – бұл қоғам мен табиғаттың өзара әрекет ету… 1. Қоршаған табиғи ортаны қорғаудың… 2. Қоршаған табиғи ортаны қорғау саласындағы Заңдар мен Кодекстер…

Оршаған ортаны қорғаудың мемлекеттік органдары

1. Қоршаған орта жөніндегі БҰҰ-ның Стокгольм конференциясы (1972ж) – мемлекеттер мен халықаралық… Стокгольм конференциясы 5 маусымды қоршаған ортаны… 2. БҰҰ Бас Ассамблеясы 1982 жылғы 28 қазанда Бүкіләлемдік табиғат хартисын…

Экологиялық заң бұзушылық үшін жауапкершілік

Жер беті мен жер асты суларына зиянды заттектерді, микрорганизмдерді және жылуды енгізетін көзді ластаушы көз деп атайды. Табиғи суларды ластайтын компоненттер биологиялық және… Суды негізінде ластайтын көздерге өнеркәсіптік және коммуналдық канализациялық…

Gl] 14.тақырып. ҚР өнеркәсіптерінің экологиялық мінездемесі [:].

Азіргі кезеңдегі ҚР кәсіпорындарының экологиялық проблемалары.

Кәсіпорындардың қоршаған ортаға тигізген залалдары

Диебеттер:5.6.7

 

Азіргі кезеңдегі ҚР кәсіпорындарының экологиялық проблемалары.

Қазақстан мұнай мен табиғи газға бай елдердің бірі. Қазіргі Атырау облысына жататын жерлерде… Пайдасы мен бірге мұнай өндірісінің қоршаған… Мұнайды алғанда табиғатқа тиетін зардаптар мынандай:

Кәсіпорындардың қоршаған ортаға тигізген залалдары

Қоршаған ортаға тигізетін әсеріне байланысты көмір өнеркісібі күрделі өнеркәсіп… Көмір өндіру процесінде қоршаған орта шаң мен…  

Кесте. Химия өнеркәсібінің әр өндіріс түріне сәйкес атмосфераға тасталатын негізгі компоненттер

 

Gl]Тақырып15. Экологиялық білім беру және мәдениет [:].

 

Экологиялық білім беру және мәдениеті

Экологиялық білім берудің жолдары мен принцептері

Адамзат дамуының қазіргі кезеңі экологиялық проблемалар санының күрт өсуімен және оларды шешу… Қазақстан Республикасы Біріккен Ұлттар Ұйымының… Экологиялық қауіпсіздіктің стратегиялық мақсаттары мен міндеттері іс-қимылмен…